Ο ζωγράφος, ποιητής Κώστας Ευαγγελάτος μίλησε στο Polispost.com για την καλλιτεχνική πορεία του από το Αργοστόλι της δεκαετίας του 1970, τα πρώτα δημοσιεύματα στα τοπικά έντυπα, την μετάβαση και την εκθεσιακή δράση του στην Αθήνα και το εξωτερικό, τις εκδόσεις, τις αισθητικές απόψεις και τις κριτικές του.
Η συνέντευξη εμπλουτίζεται με κείμενα των διακεκριμένων ιστορικών τέχνης, του αείμνηστου Ακαδημαικού, καθηγητή Χρύσανθου Χρήστου, του καθηγητή Στέλιου Λυδάκη, του θεωρητικού, συγγραφέα Λεόντιου Πετμεζά.
Συνέντευξη του Κώστα Ευαγγελάτου στον Γιώργο Διαμάντη
Η συζήτηση με τον πρωτοποριακό- ρηξικέλευθο καλλιτέχνη Κώστα Ευαγγελάτο είναι πάντα ένα ξεχωριστό γεγονός ,κάτι που εξελίσσεται σταδιακά σε διαδραστική συνομιλία και σε ένα διάλογο αξιώσεων που σίγουρα θα διαβάσει με ιδιαίτερο ενδιαφέρον το αναγνωστικό κοινό. Μεθοδικός ,ιδιότυπος, παρεμβατικός, ευρηματικός και πολυκύμαντος ο εμπνευσμένος Κώστας Ευαγγελάτος είναι διαπρεπής, καινοτόμος εικαστικός , performer, διακεκριμένος ποιητής, συγγραφέας, δοκιμιογράφος και θεωρητικός τέχνης με τιμητικές διακρίσεις και πολύχρονη ,γόνιμη , ουσιαστική πορεία. Με εμβέλεια και παρουσία στο Ελληνικό και στο διεθνές επίπεδο των δρώμενων τέχνης και των διαπραγματεύσεων του πολιτισμού .
Ο Κώστας Ευαγγελάτος μέσα από τις απόψεις που μας παραθέτει σήμερα προτάσσει μελετημένα και φιλοσοφημένα τοποθετήσεις, γνώμες, προσεγγίσεις, στάσεις και θέσεις για το υπάρχον εικαστικό γίγνεσθαι αλλά και για την σύγχρονη ζωή.
ΓΔ: Ποιες βαθύτερες ανάγκες φανέρωσαν το πρώιμο ταλέντο σας και εμψύχωσαν τις καλλιτεχνικές σας δραστηριότητες;
Κ Ε:Από μικρή ηλικία στο Αργοστόλι που γεννήθηκα έβλεπα και αισθανόμουν τα πάντα μέσα από ένα ρομαντικό αισθητικό πρίσμα. Το πρώιμο χάρισμα να αποδίδω σχεδιαστικά στοιχεία του φυσικού πραγματικού κόσμου αλλά και του φανταστικού που με γοήτευε, με ιδιαίτερο τρόπο, είχε εντυπωσιάσει το περιβάλλον μου και φοβίσει… αρχικά τους γονείς μου. Καλλιτέχνης έγινα ενσυνείδητα με θεωρητική βεβαιότητα ότι «είμαι» και με βάση την πρακτική απόδειξη που πιστοποιούσαν τα έργα μου. Παράλληλα με το διάβασμα για το σχολείο και την επιδιωκόμενη ευρύτερη μόρφωση μου, ζωγράφιζα καθημερινά εκ του φυσικού κυρίως λουλούδια του κήπου μας, μετασεισμικά ερείπια του νησιού, φιγούρες της γειτονιάς μου, αλλά και πολλές χρωματικές συνθέσεις με σύμβολα, δακρυσμένα μάτια και φυτά επηρεασμένος από την κλειστή, αυστηρή και παραδοσιακά υποκριτική κοινωνία των παιδικών μου χρόνων. Η τέχνη και η ποιητική γραφή σαν βίωμα και ανάγκη με βοήθησε να συμφιλιωθώ με τον εαυτό μου και να διακριθώ από το κοινό μέτρο των «πρέπει», που απεχθανόμουν ανέκαθεν. Αργότερα, όλα όσα άγουρος πίστευα, θεμελιώθηκαν στην πορεία από την τάση μου για γνώση και εξέλιξη και βέβαια τις συγκυρίες που βοήθησαν να υλοποιηθούν.
ΓΔ: Ποια είναι η άποψή σας σαν δημιουργικός καλλιτέχνης για τον τρόπο με τον οποίο το κοινό στην Ελλάδα αντιμετωπίζει την τέχνη;
Κ Ε:Πριν μια τριακονταετία θα μπορούσα με βεβαιότητα να σας πω τι σημαίνει καλλιτέχνης… Σήμερα δυσκολεύομαι με τόσα φρικτά εμπορικά και αντιγραφικής υφής κατασκευάσματα που καλούνται καλλιτεχνήματα. Με το τέλος του ανατρεπτικού και επαναστατικού 20ου αιώνα που αμφισβήτησε πολλαπλά τα καθιερωμένα, πολλές φορές τόσο στην επιστήμη όσο και την τέχνη, με θαυμαστά ομολογουμένως επιτεύγματα, ο κορεσμός και η έλλειψη βαθιάς και ουσιαστικής παιδείας, σε συνδυασμό με την κυριαρχία της τεχνολογίας και της διεθνούς οικονομικοπολιτικής ολιγαρχίας, έχει προκαλέσει εκτός των άλλων και μεγάλη αισθητική σύγχυση. Το κοινό όμως, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά παντού «εν δυνάμει» συγκινείται από το ωραίο που εκφράζει η πραγματική τέχνη, εφόσον οι περιστάσεις και οι παράγοντες το επιτρέπουν. Η τέχνη είναι πνευματικό αγαθό, είναι ταυτόχρονα εκφραστικό όπλο και βίωμα με αποδέκτη τον καθένα. Δυστυχώς σε ανάλογες κοινωνίες με τη δική μας η τέχνη είναι κύρια διακοσμητικό ή επενδυτικό μέσο, ένα χρηματιστήριο που το διευθύνουν και το καθοδηγούν μεσάζοντες. Ο ρόλος και η θέση του καλλιτέχνη καθορίζεται από το σύστημα αυτό. Η ανεξαρτησία, βασική προϋπόθεση ουσιαστικής δημιουργίας για κάθε καλλιτέχνη είναι θέμα προσωπικής επιλογής, δοκιμασίας και αντοχής.
ΓΔ: Ο καλλιτέχνης λαμβάνει υπόψη του τις απόψεις των κριτικών;
ΚΕ: Ήμουν ιδιαίτερα τυχερός στο ξεκίνημα μου γιατί υπήρχαν ακόμη γενιές ευγενικών ανθρώπων, συγγραφέων, ποιητών, ιστορικών της τέχνης που επικοινώνησα μαζί τους και αποκόμισα πολλά. Αναφέρω ενδεικτικά την αλληλογραφία μου με τον Ελύτη που ξεκίνησε όταν διάβασα στην Κοργιαλένειο Βιβλιοθήκη το δοκίμιο του για τον Θεόφιλο και τόλμησα να του γράψω σχόλια μου…Κι όμως μου απάντησε θετικά.
Μόλις πήγα για σπουδές στην Αθήνα με δέχθηκε στο γραφείο του και βλέποντας τα σχέδια μου έκανε ουσιαστικές διαπιστώσεις και μου έδωσε σοφές συμβουλές που ακόμη εφαρμόζω. Στο χώρο της καλλιτεχνικής κριτικής και των εφημερίδων της εποχής δεν ήταν βέβαια όλοι υπεράνω υποκειμενικών αδυναμιών και κυκλωματικών εξαρτήσεων, αλλά είχαν ένα σεβασμό και δεν εξαγόραζαν με χρήμα την γνώμη τους. Είχα τη μεγάλη τύχη κορυφαίοι και σεμνοί άνθρωποι της τέχνης, της επιστήμης και της λογοτεχνίας να με στηρίξουν ηθικά με τις επιστολές, τις κρίσεις και τις υποδείξεις τους.
Ανάμεσα τους ο κριτικός Άγγελος Φουριώτης, ο Γιάννης Γ. Παπαιωάννου, ο ποιητής Ντίνος Χριστιανόπουλος, ο Λεωνίδας Χρηστάκης, ο π. Γεώργιος Πυρουνάκης, ο Κίμων Φράιερ, ο Καθ. Κώστας Μπέης, ο Καθ. Στέλιος Λυδάκης, ο Ακαδημαϊκός Χρύσανθος Χρήστου, η Ιωάννα Τσάτσου, η Χαρά Τόμπρα, η συγγραφέας Ιωάννα Καρατζαφέρη, η λογοτέχνιδα Άννα Κελεσίδου, η πολιτισμολόγος Μαριλένα Φωκά ,ο ιστορικός τέχνης-συγγραφέας Λεόντιος Πετμεζάς , η λογοτέχνιδα Φαίδρα Ζαμπαθά-Παγουλάτου και πολλοί άλλοι αξιόλογοι και σημαντικοί άνθρωποι που τους είμαι ευγνώμων. Σήμερα η κατάσταση έχει αλλάξει γενικά στα πράγματα και ειδικά στην προώθηση των καλλιτεχνών. Κυκλοφορούν «κριτικές» περιγραφικού τύπου, προώθηση μόνο όσων πληρώνουν τις εκθεσιακές συμμετοχές και εκδόσεις, ίντριγκες και κυνική υστεροβουλία στο χρηματιστηριακό παιγνίδι των τεχνών και των δημοσίων σχέσεων. Αυτοαποκαλούμενοι ενίοτε επιμελητές και διοργανωτές εκθέσεων, συγγενείς και φίλοι πολιτικών ή οικονομικών παραγόντων, λυμαίνονται κυριολεκτικά τον χώρο.
ΓΔ :Σύγχρονος Καλλιτέχνης στην περίοδο της οικονομικής κρίσης;
KE : Η οικονομική κρίση που μαστίζει εμφανώς αρκετά χρόνια την κοινωνία μας είναι ο καταπέλτης κάθε υψηλής πνευματικής δημιουργίας σήμερα, αφού μειώνονται στο ελάχιστο οι δυνατότητες ανεξάρτητης έκφρασης και η τέχνη καταλήγει πάλι να θεωρείται άσκοπη πολυτέλεια. Είναι επίσης ανασταλτική και για την πρόθεση προσφοράς έργων από τους καλλιτέχνες σε κοινωφελείς φορείς, κάτι που γινόταν στη χώρα μας πριν από πολλούς συναδέλφους.
ΓΔ: Ποια η σχέση με το γενέθλιο νησί σας;
ΚΕ: Πρώτα από όλα η Κεφαλονιά είναι για μένα ο μικρός μου κόσμος. Ένας κόσμος γεμάτος συναισθήματα, αναμνήσεις, βιώματα και γνώσεις, που ήταν επόμενο να με εμπνεύσουν στην πολυμορφική πορεία μου.
Εδώ έγιναν όταν ήμουν μαθητής του Οικονομικού Γυμνασίου οι πρώτες ατομικές εκθέσεις μου στο Δημαρχείο Αργοστολίου και τα πρώτα ποιητικά και κριτικά δημοσιεύματα μου στις τοπικές εφημερίδες «Μέλλον», «Παρατηρητής», «Τα Νέα Κεφ/νίας και Ιθάκης» και στα πρώτα τεύχη των περιοδικών «Η Κεφαλονίτικη Πρόοδος», «Πνευματική Επτάνησος» και «Κεφαλονίτικες Ώρες». Όμως δεν ξεχνώ ποτέ την ανείπωτη χαρά μου, όταν ένα Φθινοπωρινό πρωινό κοίταξα την λιμνοθάλασσα του Κουτάβου, που άστραφταν οι αντανακλάσεις της μελαγχολικής τότε πόλης μου, φεύγοντας πλέον με ανακούφιση γεμάτος φιλοδοξίες και όνειρα για την Αθήνα. Στην Αθήνα και τον Πειραιά, μόνος και ανένδοτος κατά τη διάρκεια των σπουδών μου στη Νομική Σχολή του Παν/μίου και σε ελεύθερα εργαστήρια σχεδίου, πέτυχα να αναπτύξω τις ικανότητες και τις ιδέες μου, να γίνουν επιτυχημένες ατομικές εκθέσεις μου και να συμμετέχω σε σημαντικές ομαδικές εκθέσεις με γνωστούς εικαστικούς.
Ακολούθησε η διεθνής εικαστική μου δράση στη Νέα Υόρκη, το Παρίσι, την Γλασκώβη, το Γκέτενμποργκ και πολλά άλλα σημαντικά εκθεσιακά κέντρα της Ευρώπης και της Αμερικής, όπου προώθησα νέες τάσεις και ομαδικές συνεργασίες.
Βέβαια οι δεσμοί μου με την Κεφαλονιά ήταν διαρκείς και χάρις στην αναγνώριση και την δημοσιότητα που είχα αποκτήσει υπερνίκησα ποικίλες αντιπάθειες που εδράζονταν στην τολμηρή θεματογραφία μου.
Με την συστηματική θερινή παραμονή μου και τις εικαστικές εκθέσεις και δρώμενα στη Σύγχρονη Πινακοθήκη Villa ΡΟΔΟΠΗ από το 2000 μέχρι σήμερα αισθάνομαι το ενδιαφέρον και την αγάπη πολλών συμπολιτών μου για τη συστηματική και ανεξάρτητη πολιτιστική μου προσπάθεια.Φέτος τον Αύγουστο ολοκληρώνοντας το τρίπτυχο εικαστικών αφιερωμάτων για τα είκοσι χρόνια απουσίας των δικών μου (Έκθεση στην μνήμη της μάνας μου Ροδόπης το 2018, του πατέρα μου Χαρίλαου το 2019) θα διοργανώσω έκθεση και δρώμενα στη μνήμη της γιαγιάς μου Χρυσομοίρας Βιτωράτου-Ευαγγελάτου.
ΓΔ: Πόσα βιβλία και ποια έχετε συγγράψει και από πού πηγάζει αυτή η ανάγκη εξωτερίκευσης ενός ιδιαίτερου εσωτερικού κόσμου;
KE: Έφηβος έγραφα συμβολικά πεζοποιήματα και μετά αφοσιώθηκα στην Ποίηση. Ο λόγος μου βιωματικά επηρεασμένος από τα ζωγραφικά μου έργα έχει παραστατικότητα και εικαστικές προεκτάσεις. Έχουν κυκλοφορήσει αρκετές ποιητικές συλλογές μου από το 1975 που τελείωσα το Λύκειο μέχρι σήμερα στα ελληνικά, αγγλικά και γαλλικά. Αυτές είναι:
«Ποιήματα 1973-’75». Αθήνα, Επτάλοφος, 1975, «Η τολμηρή επίλυση». Αθήνα, 1977, «Το δωμάτιο». Αθήνα, 1980, «Η τετραλογία της υγρασίας». Αθήνα: Χάος και κουλτούρα, 1993, «Η οθόνη των ονομάτων». Αθήνα: Απόπειρα, 1996, «Η ροπή της μνήμης». Αθήνα: Απόπειρα, 1999, «Αλέα προσομοίων». Αθήνα: Απόπειρα, 2002, «In the small mirror» Athens: Apopeira, 2003, «Η ελεγεία των Εκβατάνων». Αθήνα: Απόπειρα, 2006, «Εγκάρσια Πτήση». Αθήνα: Απόπειρα, 2011, «Chemins enchevêtrés», Athènes-Paris: Sylloges, 2012, «Πολύσμιγος Αίνος». Αθήνα: Συλλογές, 2014, «Offrandes Seculaires», Athènes-Paris: Sylloges, 2015, 2017. Επίσης κείμενα μου περί τέχνης: «Ιδεογραφική σμίλη». Αθήνα: Συλλογές, 1997, καθώς και πολλά εικαστικά λευκώματα, ημερολόγια τέχνης και θεωρητικά κείμενα σε συλλογικές εκδόσεις. Επίσης εκδόθηκε το αφήγημα μου «Louis D’ Est», εκδόσεις Αιγιαλός, που αναφέρομαι στη ζωή του σκύλου μου και τις συγκινητικές στιγμές που βίωσα μαζί του.
ΓΔ: Πώς αντιμετωπίζεις τις δυσκολίες της εποχής μας;
KE: Όλες οι εποχές είχαν δυσκολίες αλλά η δική μας ακροβατεί επιπλέον πάνω στην αβεβαιότητα και την ασάφεια, οπότε όλοι έχουμε μεγάλες δυσκολίες ζώντας και βιώνοντας μια αρνητική καθημερινότητα. Όλους μας πληγώνει και μας απογοητεύει το τέλμα που μας δυναστεύει και οι απειλητικές πανδημίες.
Παρόλα αυτά οι αφορμές έκφρασης και δράσεων είναι πολλές και πάντα μέσα από μεγάλες δυσκολίες προκύπτουν κάποια σημαντικά αποτελέσματα και πιθανά νέες ανατρεπτικές και ανθρωπιστικές ιδέες.
Γ Δ:Σημαντικοί ιστορικοί και κριτικοί τέχνης έχουν αναφερθεί με επιδοκιμαστικά και απόλυτα εγκωμιαστικά και θετικά κείμενα τους στα έργα του Κώστα Ευαγγελάτου.
Mεταξύ άλλων ο Ιστορικός Τέχνης, Συγγραφέας Λεόντιος Πετμεζάς επισημαίνει :
’’Η εμβληματική μεταμοντέρνα και νεωτεριστική τεχνική στις καταθέσεις του Κώστα Ευαγγελάτου διατηρεί αμείωτα θεματογραφία στοιχεία από μια ατμόσφαιρα κατάνυξης που υπάρχει εύλογα με συγκινητική παλμικότητα εκδοχής και συγκλίνουσα διευθέτηση απόδοσης. Στις συλλήψεις του ευδιάκριτα προσδίδει μια εντυπωσιακή χροιά αντανακλάσεων που μέσα από την ευρηματική διείσδυση αποτελεί τον κοινό παρανομαστή μιας αισθητικής προοπτικής με κώδικες την χρωματική απόκλιση και την σχεδιαστική έννοια.
Οι εικόνες του με μορφική ανάπλαση στηρίζονται σε μια πρωτοποριακή πολυκύμαντη έκφανση που ιστορεί πολυδιάστατους συνδυασμούς φιλτραρισμένους από αέναο φωτισμό. Αδιάσπαστα αλλά συνοπτικά εκδηλώνει την αφοσίωση του στην ιδεατή ισορροπία της περιήγησης και της περιδιάβασης σε νέα μονοπάτια . Η αυθεντικότητα που χαρακτηρίζει τα εκθέματα του με συμβολική σύζευξη κατευθύνει όποιον τον παρακολουθεί και τον παρατηρεί σε μια πηγαία παραστατική διαβάθμιση απεικόνισης και αναμφίβολα σε μια κλίμακα εναλλακτικής σηματοδότησης.
Τα επιτεύγματα του επιτείνουν την προσοχή και το ενδιαφέρον του θεατή σε ένα καίριο σημείο επαφής και κοινωνίας στο οποίο η ιδιότυπη αρμονία των ρυθμών σε συνδυασμό με την στοιχειώδη αναφορά κατατάσσει με αφομοιωτική οντότητα και βαρύτητα την νοηματική όσμωση της πεμπτουσίας προς την ολοκλήρωση.
Η επικράτηση του επίκαιρου πνεύματος συνυπάρχει μορφικά και επιδέξια χάρη στην εργονομική και την αινιγματική τάση που διαθέτουν χαρακτηριστικά οι επικείμενες αναλύσεις. Διατηρώντας τις απαιτούμενες λεπτές ισορροπίες και έχοντας υπέρτατη αναφορά την ανάδειξη των καταστάσεων παραπέμπουν σε καταβολές συμπεριφοράς και διαγωγής που ανάγονται σε πλήρεις δεδομένες φόρμες κυοφορίας και ωρίμανσης, στην γνώση του ενστίκτου και σε αναζητήσεις που οδηγούν σε εκτονωτικές σημάνσεις.
Η ανθρώπινη πολυδιάστατη και οικουμενική παρουσία φωτίζοντας σκιάσεις και ιστορήματα ανακυκλώνει ιδιότυπα υπαίτιες αποκλίσεις ενώ με εμπεριστατωμένη διαλλακτικότητα περιγράφει σωματότυπους και προσωπογραφίες που μεθοδικά μεταλλάσσονται μέσα από το απρόσμενο απόσταγμα ενός απέριττου μυστηρίου.
Ο αεικίνητος μικρόκοσμος και μακρόκοσμος των βαθύτερων προβληματισμών πάνω στην ψυχοσύνθεση της ζωτικής ύπαρξης πάλλεται διαρκώς με ειλικρίνεια ανάμεσα στο παρελθόν, στο παρόν και στο μέλλον ενσαρκώνοντας την ζωογόνα ευδόκιμη ελπίδα για το διαφορετικό αύριο.
Κινούμενος ο Κώστας Ευαγγελάτος στα πλαίσια του δυναμικού αφαιρετικού ρεαλισμού επισυνάπτει αυτόνομα στην υπόσταση των δημιουργημάτων του ένα ατέρμονο πλήθος συμβολισμών.’’
O Καθηγητής ΕΚΠΑ Στέλιος Λυδάκης :
’’ Η εικόνα διαρθρώνεται από χρωματικές ανταύγειες που αναλογούν σε ορισμένες φάσεις της ημέρας, κυρίως όμως οι ζεστοί τόνοι του βραδινού συμπλέκουν ένα αφηρημένο σκηνικό μπαρόκ χαρακτήρα.
Η συσχέτιση με αποσπάσματα τοπίου τα οποία διαγράφονται στο πνεύμα της αφαίρεσης και με την παρεμβολή των graffiti δημιουργεί ενότητες πραγματικά εκπληκτικής εκφραστικής δύναμης. Σαν να πρόκειται για εξώκοσμες θάλασσες, για ορίζοντες κόσμων φανταστικών, ενώ παντού το μυστήριο υποβόσκει σαν πρωταρχικό leit-motiv.
Έτσι υπερσκελίζεται το πραγματικό από το φανταστικό και το ονειρικό.
Ο ζωγράφος αποκαλύπτει μια οραματική διάσταση του προσωπικού του μύθου. Εγκαταλείποντας τη στενότητα της ύπαρξης, αναζητά το ευρύ, το ατέρμον, το αχανές, όπου η ελευθερία δεν συναντά προσκόμματα και δεν δεσμεύεται από προκαταλήψεις.
Από καθαρά εικαστικής πλευράς, ο Κώστας Ευαγγελάτος φαίνεται να κινείται σε ένα φάσμα απόλυτης ωριμότητας και επίγνωσης των εικαστικών δυνατοτήτων.’’
Eπίσης ο Ακαδημαϊκός, Ιστορικός Τέχνης Χρύσανθος Α. Χρήστου :
‘’Η καλλιτεχνική δημιουργία του Ευαγγελάτου διακρίνεται για τον χαρακτήρα των αναζητήσεων και τον πλούτο των συνδυασμών. Χωρίς να περιορίζεται από τις γνωστές στυλιστικές τάσεις και τις θεματογραφικές περιοχές διακρίνεται για τις συνεχείς προσωπικές έρευνες. Στις περισσότερες περιπτώσεις και ιδιαίτερα στις «Νεφελογραφίες», αποκαλύπτει για ένα καθαρά προσωπικό ποιητικό ιδίωμα που βασίζεται τόσο στην ποιότητα του σχεδίου όσο και στην εσωτερικότητα και την εκφραστική δύναμη του χρώματος.
Φαίνεται ότι τον ενδιαφέρει να φτάσει σε σύνολα που προβληματίζουν τον θεατή, με την χρήση της ζωγραφικής του γλώσσας και την καθαρά ποιητική πνοή των διατυπώσεών του.’’
