ΜΕΡΟΣ-1. Τα χορευτικά τσακίσματα τοπικής αναποτελεσματικότητας από τον Καποδίστρια στον Καλλικράτη και πάλι απ’ την αρχή, καταλήγουν στην εγκατάλειψη των τοποσήμων της ιστορικής μνήμης μιας ιστορικής πόλης.
του Ν. Σολωμού
(πρώην Δημοτικού Συμβούλου Πάλης)
Ως γνωστόν, έχει από δεκαετίες περιέλθει στην ιδιοκτησία του Δήμου «Παλικής» το κτίριο και ο περιβάλλων χώρος του ιστορικούΑ’ Δημοτικού Σχολείου Ληξουρίου το οποίο ανήγειρε η Ελληνική Πολιτεία επί υπουργού Εθνικής Παιδείας Γεωργίου Παπανδρέου το 1933.
Την ευρύτερη περιοχή του Α’ Δημοτικού Σχολείου και το ίδιο το ιστορικό κτίριο επεξεργάστηκε τότε αρχιτεκτονικά μετά από ανάθεση του Υπουργείου Παιδείας ένας από τους κορυφαίους έλληνες αρχιτέκτονες του 20ου αιώνα, ο καθηγητής του Εθνικού Μετσοβίου ΠολυτεχνείουΘουκυδίδης Βαλεντής.
Ο καθ. Θ. Βαλεντήςεξεπόνησε ένα καινοτόμο για την εποχή του σχέδιο δημοτικού σχολείου που δέν εντάσσεται σέ καμία από τις καθιερωμένες αρχιτεκτονικές σχολές της εποχής εκείνης και χαρακτηρίζεται από αυστηρότητα, εργονομία, πρακτικότητα, λιτότητα, λειτουργικότητα και ασφάλεια. Αξίζει να αναφερθεί ότι το κτίριο αυτό και τα ομοιότυπά του σέ άλλες περιοχές της Ελλάδος των οποίων αποτελεί μοναδικό επιζώντα εκπρόσωπο, είναι από τα πρώτα δημόσια κτίρια στην ελλάδα με τα οποία εκφράστηκε για πρώτη φορά σύγχρονη ελληνική αρχιτεκτονική, δηλαδή αρχιτεκτονική από έλληνες οι οποίοι δέν αντιγράφουν άκριτα ούτε την «παράδοση» ούτε μορφολογικές συνταγές μεταφερμένες από τηνΕυρώπη (όπως τα τελείως αρχαιοπρεπή κτίρια Αθηνών, ή την μετέπειτα μόδα του νεοκλασσικισμού).
Το κτίριο αυτό, στο οποίο είχαν προβλεφθεί μεταξύ άλλων (1933 !), ευήλιες αίθουσες διδασκαλίας με έξυπνο σύστημα φυσικού αερισμού, σχολικές αποθήκες, δυνατότητες συνενώσεως αιθουσών για τελετές/εορτές, χώροι συγκεντρώσεως μαθητών, ευρύχωροι διάδρομοι, ασφαλή μαρμάρινα κλιμακοστάσια, γραφεία διδασκάλων, αντικεραυνική προστασία ακόμη και δύο υπόγεια καταφύγια σε περίπτωση πολέμου για την διάσωση των μαθητών,είχε κατασκευαστεί με τις υψηλότερες προδιαγραφές ανθεκτικότητος/ασφαλείας και τά τελειότερα μέσα που διέθετε η εποχή εκείνη (για πρώτη φορά στη Κεφαλονιά οπλισμένο σκυρόδεμα και διπλή τοιχοποιία με θερμομονωτικό διάκενο), ενώ κατά την ανέγερσή του έλαβε χώρα η αυστηρότερη επιτήρηση και διασφάλιση ποιότητας της οικοδομής (..μακάρι να ίσχυαν αυτά και στην εποχή μας).
Επίσης, ο καθηγητής Βαλεντής είχε την ευφυία να υλοποιήσει τον σχεδιασμό και την όλη μελέτηπρός τέτοια κατεύθυνση ούτως ώστε να υφίσταται ελαχιστοποιημένη ανάγκη επισκευών και συντηρήσεως. Γι αυτό, το σχήμα, η επιλογή του προσανατολισμού, το είδος των υλικών και η ποιότητα κατασκευής συνετέλεσαν ώστε το διόροφο αυτό κτίριο παρότι βρίσκεται δίπλα στην θάλασσα,να επιζεί σάν πραγματικό μνημείο αντοχής μέχρι και σήμερα ! Μόνο και μόνο γι αυτό του αξίζει ειδική μέριμνα διατηρήσεως, αλλά βεβαίως, δέν είναι ο μόνος λόγος που το καθιστά πολύτιμη κληρονομιά του παρελθόντος, όπως θα αναφέρω στην συνέχεια.
Είναι αξιοσημείωτο ότι, έμεινε ανέπαφο στον β’ παγκόσμιο πόλεμο, βγήκε ανέπαφο από τον καταστροφικό σεισμό του 1953 όταν ολόκληρο σχεδόν το Ληξούρι κατέρρευσε, ανέπαφο από το σεισμό του 1972, ανέπαφο από όλους τους μεταγενεστέρους σεισμούς μέχρι σήμερα.
Ειδικά τα χρόνια που ακολούθησαν το 1972, και μετά από ανησυχία των γονέων μή βασισμένη σέ κανένα επίσημο στοιχείο φθοράς αλλά απλώς ερειδόμενη στην παλαιότητα, έδέχθηκε πρόσθετη ενίσχυση του φέροντος οργανισμού (πιθανότατα περιττή) καθώς επίσης και σπάνιους ελέγχους καταπονήσεως με τη χρήση δοκιμαστικών φορτίσεων από εκατοντάδες τονους φερτών υλικών και σάκκων τσιμέντων οι οποίοι τοποθετήθηκαν ειδικά για το σκοπό αυτό στην οροφή και μέσα σε αυτό, πρίν παραδοθεί ξανά για σχολική χρήση την δεκαετία του 70.
Ο φόβος όμως των γονέων για ενδεχόμενο σεισμό -όπως κάθε φόβος- δύσκολα ξεριζώνεται με αποτέλεσμα την μεθοδευμένη άρνηση επανόδου των παιδιών και την μεταφορά τους στο β’ δημοτικό σχολείο (πλησίον ΒΕΣ) μέχρι τελεσφορήσεως των αναληφθέντων προσπαθειών ανεγέρσεως άλλου κτιρίου.
Ετσι τα παιδιά έφυγαν για πάντα από τον χώρο που οι πατέρες τους έμαθαν γράμματα (συναπτές σειρέςπαιδιών Ληξουρίου και χωριών από το 1933 μέχρι το 1973) και δέν κάθισαν ξανά στα ίδια με εκείνους θρανία. Εν τω μεταξύ και μετά από αρκετά χρόνια παραμονής στο β’. δημοτικό σχολείο υπό καθεστώς εναλασσόμενης απογευματινής λειτουργίας κατέστη δυνατόν να μεθοδευτεί και να διασφαλιστεί η ανέγερση ενός νέου σχολείου μέσα στο χώρο της αυλής του ανεπάφου μέν, αλλά εγκαταλειφθέντος δέ, παλαιού.Βεβαίως ο εγκέλαδος μετρά πιό αντικειμενικά τις κατασκευές, έτσι μετά από μερικά χρόνια κατέστησε κατεδαφιστέο το β’ δημοτικό το οποίο θα έσωζε την ζωή των μαθητών του πρώτου ! Ετσι τελικά αποκτήσαμε δύο νέα κτίρια εκ των οποιων μόνο το νέο κτίριο του δεύτερου δημοτικού μπορεί να σταθεί λειτουργικά ως δημοτικό, ενώ του πρώτου, κατα τη γνωμη μου αλλά και πολλών άλλων, ταιριάζει περισσότερο σε χρήση νηπιαγωγείου.
Το νέο κτίριο που λειτουργεί σήμερα δέν είναι βεβαίως προσωπικό έργο ούτε έχει την ‘πνοή’ ενός μηχανικού της στάθμης ενός καθηγητού αρχιτεκτονικής του ΕΜΠ, αλλά ένα τυποποιημένο κτίριο της σειράς βγαλμένο από τα συρτάρια των προκάτ του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων για κάλυψη εκτάκτων αναγκών ταχύρρυθμης κατασκευής σχολείων σε χωριά, οπουδήποτε ανα την Ελλάδα. Βεβαίως ούτε το παλαιότερο είχε σχεδιαστεί ειδικά για το Ληξούρι (πολύ απέχουμε ακόμα από τέτοια δομικά έργα) αλλά, (πέραν της αδιαφιλονίκητης ιστορικότητάς του που από μόνη της αποτελεί διατηρητέα πολιτισμική αξία τοπικής μνήμης) παρ’ όλα αυτά, ήταν και είναι άλλης -υψηλοτέρας κατηγορίας- έργο. Τη λειτουργικότητά του και ευρυχωρία του καινούργιου (ιδίως καθ΄ύψος) αφήνουμε να σχολιάσουν οι δάσκαλοι οι διαμένοντες και εργαζόμενοι στον άνω του όροφο αλλά και οι υπόλοιποι γνώστες των αναγκών της σχολικής ζωής. Δέν είναι βεβαίως άσχετο ότι με άοκνες προσπάθειες του διευθυντή του διδασκάλου. Γ. Κατσιβέλη χρειάστηκε να επεκταθεί δύο φορές με αρχιτεκτονικώς ξένα οικοδομικά στοιχεία (νέες αίθουσες/προσθήκες ανάγκης) έστω υπό καθεστώς βιαστικού προγραμματισμού για αξιοποίηση περιστασιακών καιπρόσκαιρων ευκαιριών χρηματοδοτήσεων.Αλλά οι βιαστικές αδράξεις ευκαιριών δέν μπορούν βεβαίως ποτέ να συναγωνιστούν τα ωφελήματα ενός σοφού και μακροπνόου σχεδιασμού ακόμα και στην περίπτωση σχολικών κτιρίων των οποιων η όψη, παρουσία και λειτουργία διδάσκει υποσυνείδητα στα παιδιά, αισθητική, ευταξία, τακτικότητα, μέριμνα, συλλογική ζωή, χωρίς να τα αποστερεί από λελογισμένο σέ ποσότητα παιχνίδι.
Το ιστορικό κτίριο του Α’ Δημοτικού του Ληξουρίου αποτελεί ένα από τα ελάχιστα εναπομείναντα όρθια αρχιτεκτονικάστοιχεία της πόλης, που υπογραμίζουν με την διαχρονική παρουσία τους την πορεία της πόλεως μέσα στο χρόνο, και όσο παλιώνει θα αποτελεί ολοένα μεγαλύτερης αξίας μνημείο του παρελθόντος της για τις επερχόμενες γενιές των παιδιών.
Παρ’ ότι το κτίριο και ο (δυστυχώς δίς ακρωτηριασθείς) περιβάλλων χώρος, δίνουν τη δυνατότητα στο Ληξούρι
1)να επιδεικνύει ένα ατόφιο προπολεμικό κτίριο εντός του Ληξουριού το οποίο διατρέχει την νεώτερη ιστορία ώς σημείο αναφοράς της πόλεως από την ειρήνη στον πόλεμο, αφού υπήρξε νεωτερικό μεσοπολεμικό σχολείο πολύ μπροστά από την εποχή του, τόπος διανομής και προπαρασκευής κατοχικού συσσιτίου, αποθήκη πυρομαχικών των κατακτητών του Αξονα, τόπος εγκαταστάσεως πυροβόλων τα οποία κετέρριψαν πολεμικά αεροπλάνα έξω από το λιμάνι, χώρος φυλακίσεως των εκτελεσθέντων πέντε αντιστασιακών, και ξανά σχολείο. (το πασίγνωστο γεγονός για την σημερινή και επι δεκαετίες χρήση του ως αποθήκη αχρήστων του Δήμου και αποθήκη μηχανημάτων του κάθε ξένου εργολάβου η οποία τόσες φθορές προξένησε το αφήνουμε στην κρίση των αναγνωστών, επισημαίνοντας απλά ότι όσες φθορές προξένησε η αδιαφορία και η αμέλεια του Δήμου επι 30χρόνια υπό τον τίτλο ‘μα ήταν ανάγκη και δεν είχαμε κάπου αλλού να τα βάλουμε’, δέν προξένησαν 75 χρόνια ζωής εκτεθειμένης στά στοιχεία της φύσεως)
2)να επιδεικνύει ένα προσεισμικό κτίριο που συνδέει το προσεισμικό με το μετασεισμικό Ληξούρι, σάν ακόμα ένα σημείο αναφοράς και μνήμης καθώς φαίνεται να παραμένει ανέπαφο στη θέση του σέ όλες τις πρό και μετά σεισμού φωτογραφίες
3)να αποδείξει ότι μετά από 30 χρόνια ασέβειας σέβεται την έννοια της δημόσιας κληρονομιάς του παρελθόντος, την έννοια της προστασίας του αρχιτεκτονικού έργου ενός καθηγητού, την αυτονόητηυποχρέωση της διατηρήσεως ενός κηρυγμένου διατηρητέου που έτυχε να βρεθεί εκεί που βρίσκεται.
Το ζήτημα αυτή τη στιγμή δέν είναι τί χρήση επιφυλάσσουμε σέ ένα διατηρητέο κτίριο (πολλές ιδέες υφίστανται και ακόμα περισσότερες συμπλέκονται με τις επιδιώξεις διαφόρων παραγόντων) αλλά η συνειδητοποίηση πως το κτίριο δέν κτίζεται τώραγια να το διαμορφώσουμεγια τη δεδομένη χρήση (ή χρήσεις) που μας βολεύουν, μας εξυπηρετούν ή απλά έχουμε κατά νου, /αλλά έχει ήδη κτιστεί/οπότε πρέπει να επιλέξουμε τη χρήση μόνο από τις επίλεκτεςεκείνες που προσιδιάζουν στο κτίριο ώς έχει και ως είχε, επομένως σέβονται την υπόστασή του και την ιστορία του ως τόπο μαθήσεως. Το κτίριο θα υπαγορεύσει τη χρήση και όχι η χρήση να υπαγορεύσει τροποποιήσεις στο κτίριο.
Ετσι το επίκαιρο πρόταγμα γιά την υπόθεση διατήρησης ενός διατηρητέου άν και αυτονόητο πρέπει πάλι να επαναδιατυπωθεί. Οι όποιες ενέργειες πρίν αναληφθούν πρέπει να διασφαλισθεί πως κατατείνουν στο:
1)πώς θα διασωθεί το κτίριο από όσους με την αμέλειά τους το καταστρέφουν μερα με τη μέρα,ή από όσους αναμένουν με ανυπομονησία να ολοκληρωθεί η αποσάρθρωση που οι πρώτοι έχουν δρομολογήσει και να γκρεμιστεί.
2)Πώς η όποια (ή οι όποιες ενδεχομένως συνυπάρχουσες) χρήσεις του δέν θα το αλλοιώσουν ή θα το εκφυλίσουνκαι δέν θα οδηγήσουν σέ ζημιές και αφαιρέσεις στοιχείων με το πρόσχημα της ‘αναπαλαίωσης’η οποία όπως γίνεται σήμερα (αντί επισκευή με τα ίδια ‘παλαιού τύπου’ υλικά όπου εφθάρησαν) είναι στην ουσία ευφημισμός της απροκάλυπτης ανακατασκευής. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το κτίριο Μεταξά στον Αίνο που ουσιαστικά καταστράφηκε για να σωθεί! Τίποτε από το παρελθόν του δέν διατηρήθηκε (εσωτερικές εγκαταστάσεις, υλικά του 1930, πλακόστρωση, τζάκι, εκτός από το σχήμα του κελύφους και αυτό όχι χωρίς αλλαγές). Τίποτε δέν θυμίζει την ιστορία του κτιρίου αυτού, τί υπήρξε, πώς χτίστηκε, για πιό σκοπό προοριζόταν. Η αληθινή αναπαλαίωση έχει κόστος και κόπο για τον αναλαμβάνοντα και τον μελετητή, η κίβδηλη αλλά θεαματική ανακατασκευή όμως έχει μικρότερο πραγματικό κόστος και λιγώτερη δουλειά άλλά ίσως ίση και περισσότερη αμοιβή, άν καταφέρει και ‘περάσει’ από τα τοπικά κέντρα λήψεως αποφάσεων.
3)Πως θα αποφευχθεί η κατασπατάληση ενέργειας και η προβολή κακού παραδείγματος με νεοπλουτίστικες φωτοχυσίες, εξωτερικούς φωτισμούς και άλλες επιδειξιακές φιοριτούρες στον περιβάλλοντα χώρο.
Καί βεβαίως το μείζον ζήτημα παραμένει πως θα πεισθεί ο βιοπαλαιστής Ληξουριώτης πως ένα διατηρητέο κτίριο της Ελληνικής Πολιτείας δέν του ανήκει επειδή είναι βιοπαλαιστής ή επειδή αισθάνεται κυρίαρχος λαός μια που ανα τετραετία ψηφίζει, αλλά πρωτίστως ανήκει στους επερχομένους, στα παιδιά που θα κατοικήσουν εδώ ύστερα από μας και στους επερχομένους επισκέπτες οι οποίοι έχουν δικαίωμα στη μνήμη και στον στοχασμό. Να πεισθεί πως η τύχη του δέν είναι αντικείμενο αποφάσεων κάποιας περιστασιακής τοπικής πλειοψηφίας, γιατί πρός το παρόν οι πλειοψηφίες δέν είναι ούτε φωτισμένες, ούτε ευαίσθητες, και γι αυτό δύσκολα διακρίνουν την αξία από την απαξία, το ουσιώδες από το ασήμαντο, εκείνο που πρέπει να περάσει στο μέλλον από εκείνο που δυστυχώς περνάει.
Και είναι δύσκολο να πεισθεί γιατι και το Ληξούρι αποτελεί μικρογραφία του εξίσου μυωπικού ελληνικού κράτους, που ενώ κατάφερε σέ μιά έκλαμψη αποτελεσματικότητας να κηρύξει το κτίριο διατηρητέο (ταις πρεσβείαις Η. Μπεριάτου, απογόνων του αρχιτέκτονα Βαλεντή, του ΕΜΠ ως φορέα, και άλλων) αποφεύγοντας την μεθοδευμένη του απάλειψη από προσώπου γής, (βλέπε τοπικές αιρετές ‘εξουσίες’), ανέθεσε σε αυτές τις ίδιες (!) να διασώσουν αυτό που λίγο πρίν ήθελαν να σκοτώσουν, ενώ ουδέποτε έως τώρα επενέβη σωστικά ολοκληρωτικά και τελεσφόρα.
Δεν είναι δύσκολο να φανταστείτε η να προαισθανθείτε τα αποτελέσματα των τοπικών διακυβερνήσεων (αποκαλουμένων και αυτο-διοικήσεων) οι οποίες προίστανται υπηρεσιών εντός των οποίων ανθεί και διογκούται η περίφημη δυσαρμονία θέσεως, βαθμού και ειδικότητος όπως ο θυμόσοφος συνταξιούχος λιμενάρχης κ. Γ. Ατσάρος έχει προ μακρού ευστοχώτατα και σοφότατα διατυπώσει, και οι οποίες αντί να παραδέχονται και να καταπολεμούν την αιτία αυτή, τα μεταφόρτωναν στη βολική πλάτη του δήθεν αναγκαιούντος τότε νέου «Καποδίστρια», όπως σήμερα τα αποδίδουν αορίστως στην λειψή προίκα του δήθεν ισχυρού «Καλλικράτη». Ελπίζουμε οι νύν άρχοντες να υπερβούν τους τότε σε αποτελεσματικότητα και όχι σε εφεύρεση δικαιολογιών για τη μη διατήρηση του διατηρητέου.
Θα επανέλθουμε (μέρος 2) με πρόσθετα ιστορικά στοιχεία, φωτογραφίες του τότε και του τώρα και άλλα ενδιαφέροντα έγγραφα γιά το διατηρητέο Α’ Δημοτικό Σχολείο, πολιτικό έργο των Βενιζέλου/Παπανδρέου και αρχιτεκτονικό έργο του Βαλεντή, την αδιαφορία των πολιτικών παραγόντων σε αντιδιαστολή με τον πακτωλό ποταμό χρηματοδοτήσεων αναλόγων έργων στη Κέρκυρα τόσο επί των ημερών Καποδίστριαόσο και τώρα, επί των ημερών Καλλικράτη και ΕΣΠΑ. Sharing options https://celltrackingapps.com/how-to-spy-on-cell-phone-without-having-access-to-the-phone/ prices and uses right now canvasdropr has two price points, with the first one being free and the second one $9 per user/month
