Λίγο πριν, λίγο μετά το νέο έτος, θα αρχίσουν οι πρώτοι εμβολιασμοί στην Ελλάδα, έναντι του νέου κορωνοϊού σε υγειονομικούς και κρατικούς λειτουργούς. Και λίγο αργότερα, θα γίνουν στον υπόλοιπο πληθυσμό, σε μας. Εμείς πρέπει να αντέξουμε μέχρι Φλεβάρη, Μάρτη» δηλώνει στο Πρακτορείο Fm και στην εκπομπή της Τάνιας Η. Μαντουβάλου «104,9 ΜΥΣΤΙΚΑ ΥΓΕΙΑΣ» ο ομότιμος καθηγητής Οικονομικών της Υγείας (ΕΣΔΥ), Γιάννης Κυριόπουλος.
Αναφερόμενος στην Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας και το ζωτικό ρόλο που καλείται να παίξει στην παρούσα συγκυρία για την αποσυμφόρηση των νοσοκομείων, μιλάει παράλληλα και για τον κρίσιμο ρόλο που καλείται να παίξει σε επίπεδο εμβολιασμού, όταν θα είναι διαθέσιμο το επίμαχο εμβόλιο στη χώρα μας.
Ο καθηγητής επισημαίνει ακόμη ότι η πανδημία προκαλεί ζημία στο ΑΕΠ της τάξης 9- 10% σύμφωνα με τις τελευταίες εκτιμήσεις, ενώ τονίζει ότι ένας μήνας καθολικού lockdown, όπως αυτό που σήμερα ξεκινά, έχει επίπτωση 3% στο ΑΕΠ ή 5,5 δισεκατομμύρια στο σύνολο της χώρας.
Η Ελλάδα παρά τις εντυπώσεις που υπάρχουν, πηγαίνει πολύ καλύτερα συγκριτικά με τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, λέει ο κ. Κυριόπουλος επικαλούμενος μάλιστα το δείκτη θνητότητας που την τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου ήταν ανά επιβεβαιωμένο κρούσμα 4 φορές κάτω από τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ο καθηγητής προτείνει ζωντανή κοινοτική παρέμβαση (street work) σε σημεία υψηλού κινδύνου από μικτές ομάδες, ενώ δίνει έμφαση και στο φαινόμενο της αργοπορημένης φροντίδας που ενσκύπτει εν καιρώ πανδημίας και αφορά στα χρόνια νοσήματα, τα οποία πολύ σύντομα όπως λέει θα παρουσιάσουν υπερβάλλουσα θνησιμότητα, λόγω του ότι οι ασθενείς αναβάλλουν να πάνε στο νοσοκομείο.
Ακολουθεί αναλυτικά το κείμενο της συνέντευξης:
Ερ: Πόσο κοστίζει η πανδημία στο ΑΕΠ;
Απ: Αν θυμάστε καλά το Μάρτιο είχαμε μία εκτίμηση για 5-6% του ΑΕΠ. Αυτή αναθεωρήθηκε μία, δύο φορές επί το δυσμενέστερο. Οι τελευταίες εκτιμήσεις της Τράπεζας της Ελλάδας και των διεθνών οργανισμών με τους οποίους συνδέεται η χώρα, προσεγγίζουν την βλάβη την οποία θα υποστούμε ανάμεσα στο 9%και το 10% του ΑΕΠ, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν μπορεί να αναθεωρηθεί, αν οι συνθήκες της πανδημίας αλλάξουν ριζικά. Στο πλαίσιο αυτό πρέπει κάποιος να εξειδικεύσει λίγο τα μέτρα, δεδομένου ότι το κύριο πρόβλημα της οικονομίας δεν προέρχεται αυτή τη στιγμή από τη δαπάνη για την ιατρική περίθαλψη, αλλά από την ύφεση, η οποία προκαλείται στην οικονομία, και κυρίως από τα περιοριστικά μέτρα, ακόμα και από αυτά τα οποία είναι μερικού χαρακτήρα.
Ερ: Ποιο είναι το κόστος ενός καθολικού lockdown όπως αυτό που σήμερα ξεκινά στη χώρα;
Απ: Ένας μήνας καθολικού lockdown έχει επίπτωση 3% στο ΑΕΠ ή 5,5 δισεκατομμύρια στο σύνολο της χώρας. Αυτό πρέπει να ληφθεί υπ’ όψιν στην ισορροπία που επιχειρείται ανάμεσα στη προστασία της υγείας και τη διάσωση της οικονομίας. Ό,τι κλείνει σε δραστηριότητα λιγότερο, χάνονται λιγότερα χρήματα, αλλά ενδεχομένως αυτό πληρώνεται σε επέκταση της πανδημίας. Εκεί ακριβώς πρέπει να βρεθεί το σημείο ισορροπίας, το οποίο δυσκολεύει ιδιαίτερα όσους εμπλέκονται στη λήψη αποφάσεων. Αυτό είναι το πολιτικό και επιχειρησιακό δίλημμα σήμερα στη διεθνή κοινότητα. Η επισήμανση αυτή μπορεί να έχει μείζονα σημασία και να ερμηνεύει τις διαφορές στις επιδόσεις από χώρα σε χώρα. Είναι γνωστό ότι οι χώρες της Νοτιανατολικής και Ανατολικής Ασίας έχουν καλές επιδόσεις στον έλεγχο της πανδημίας, αλλά και στην οικονομία σε σχέση με τις ευρωπαϊκές χώρες.
Ερ: Παράπλευρες απώλειες. Αυτή τη στιγμή τι εικόνα έχετε και αναφέρομαι στις νοσολογικές παρενέργειες της πανδημίας.
Απ: Υπάρχει μία έρευνα που έγινε στην αρχή του καλοκαιριού και τα στοιχεία της δείχνουν ότι αυτή τη στιγμή τα ίδια φαινόμενα, οδεύουν προς αυτή την κατεύθυνση, στην οποία φαίνεται ότι οι πολίτες, αλλά και τα υγειονομικά στελέχη αναβάλλουν τις δραστηριότητες οι οποίες έχουν σχέση με την κλασική παθολογία και χειρουργική. Δηλαδή οι ασθενείς αναβάλλουν την πρόσβαση στο νοσοκομείο, είτε γιατί φοβούνται τον ιό, είτε γιατί η πίεση στα νοσοκομεία από άποψη δουλειάς είναι πάρα πολύ μεγάλη. Αυτό έχει σαν αποτέλεσμα το φαινόμενο που αποκαλείται αργοπορημένη φροντίδα, η οποία έχει επιπτώσεις στην έκβαση της νόσου, λόγω μη έγκαιρης ανταπόκρισης και έγκαιρης παρέμβασης από την πλευρά των κλινικών γιατρών. Φαίνεται από πολλές χώρες από την σχετική βιβλιογραφία, ότι αυτό θα εκφραστεί πολύ σύντομα σε μια υπερβάλλουσα θνησιμότητα από άλλες αιτίες, οι οποίες όμως θα οφείλονται στα εμπόδια του κορονοϊού. Αυτό αφορά στα χρόνια νοσήματα, τα οποία πρέπει να αντιμετωπισθούν σαν πρόσθετο φορτίο, αλλά ετεροχρονισμένα.
Ερ: Πρόσφατα σε ομιλία σας αναφερθήκατε στο μετά-Covid σύνδρομο.
Απ: Φαίνεται ότι αυτό το σύνδρομο της Covid-19, αφήνει μεγάλα προβλήματα, όχι μόνο από το αναπνευστικό σύστημα που ήδη είναι γνωστά, αλλά επίσης από το καρδιαγγειακό, αλλά και το κεντρικό νευρικό σύστημα, με προβλήματα στη νοητική λειτουργία και σύμφωνα με κάποιες ενδείξεις και ορισμένες μορφές άνοιας. Αυτά είναι χρόνια νοσήματα που θα έχουν να αντιμετωπίσουν επί μακρόν οι πολίτες αλλά και οι υγειονομικοί και καλό είναι από τώρα να υπάρχουν τα κλινικά, διαγνωστικά και θεραπευτικά σχήματα για την αντιμετώπιση τους.
Ερ: Το 1985 κάνατε για το AIDS αυτό που λέμε streetwork. Μοιράζατε ως Υγειονομική Σχολή Αθηνών (μετά ΕΣΔΥ) προφυλακτικά στο δρόμο. Πως θα «μεταφέρατε» αντίστοιχες δράσεις στην πανδημία Covid-19 σήμερα;
Απ: Η δουλειά στο δρόμο, στην κοινότητα, στα καταστήματα ομαδικής συμβίωσης ή ομαδικής εργασίας είναι μαζί με την καραντίνα, μία κλασική προσέγγιση της δημόσιας υγείας. Είναι η κλασική προσέγγιση. Προωθείται η καραντίνα, αλλά ταυτόχρονα υπάρχει επικοινωνία, συμβουλευτική και υποστήριξη του κόσμου. Αυτή η τεχνική είναι ο πυρήνας της δημόσιας υγείας, και έχει πολύ σημαντικά αποτελέσματα. Οι εικόνες από τις αρχές της πανδημίας στην Κίνα, με τους γιατρούς δημόσιας υγείας και τους επόπτες να πηγαίνουν στα σπίτια, στα καταστήματα, όπου υπήρχε κόσμος, και να συμβουλεύουν, ή να παρεμβαίνουν είναι γνωστές. Υπήρξαν βέβαια και σκηνές καταστολής και μάλιστα με ένα τρόπο λίγο πιο ακραίο για τα ευρωπαϊκά δεδομένα (κάτι που άλλωστε που είναι τελείως έξω από τη δική μας κουλτούρα). Αυτό εξαιτίας της αδυναμίας των υπηρεσιών δημόσιας υγείας δεν υπήρξε στην χώρα μας αλλά και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Και το αποτέλεσμα είναι αυτό το οποίο καθημερινά εισπράττεται με τις απαράδεκτες εκτροπές που συμβαίνουν σε οίκους ευγηρίας, και αποτελούν προσβολή για τον πολιτισμό μας, αλλά και για το σύστημα υγείας.
Ερ: Και πώς θα μπορούσαν κατά τη γνώμη σας αυτές οι εκτροπές να αποφευχθούν;
Απ: Με την κινητοποίηση των υπηρεσιών δημόσιας υγείας (ότι υπάρχει και έχει απομείνει) και με τη συνδρομή των επαγγελματιών της ΠΦΥ. Χρειάζεται μία επί τόπου υποστηρικτική και συμβουλευτική ώθηση για τις δράσεις που πρέπει να αναληφθούν. Δεν φτάνουν μόνον, οι οδηγίες από την τηλεόραση, ή τα sms και τα emails. Οι περιφέρειες, οι δήμοι, οι νομαρχίες σε συνεργασία με τα Κέντρα Υγείας -τα οποία είναι η σπονδυλική στήλη για την ΠΦΥ- πρέπει να κάνουν μικτές ομάδες και να επισκέπτονται καταρχήν τις υψηλού κινδύνου γειτονιές, τα καταστήματα υγειονομικού ενδιαφέροντος, όπως είναι εστιατόρια, καφέ μπαρ που συχνάζει πολύς κόσμος, τα καταστήματα εκείνα όπου υπάρχει ομαδική συμβίωση ή ομαδική εργασία και τα καταλύματα που φιλοξενούν πρόσφυγες και μετανάστες. Οι ομάδες αυτές πρέπει να παρέχουν ενημέρωση, με συμβουλευτική υποστήριξη, οδηγίες υγιεινής γενικά και ειδικότερα σε ασυμπτωματικούς ασθενείς με την επεξήγηση πρωτοκόλλων για την ομαδική συμβίωση και την εργασία, για τα γρήγορα τεστ και τα προφυλακτικά μέτρα.
Ερ: Η Ελλάδα έχει χαμηλότερο δείκτη θνητότητας σε σχέση με τον παγκόσμιο και ευρωπαϊκό μέσο όρο. Πού κυμαίνεται αυτή τη στιγμή και για ποιο λόγο κινείται χαμηλότερα από άλλες χώρες;
Απ: Η χώρα μας, παρά τις εντυπώσεις που υπάρχουν, πηγαίνει πολύ καλύτερα συγκριτικά με τις μεγάλες ευρωπαϊκές χώρες, από ότι εμείς οι ίδιοι εισπράττουμε ή καταλαβαίνουμε. Για παράδειγμα την τελευταία εβδομάδα του Οκτωβρίου ο δείκτης θνητότητας ανά επιβεβαιωμένο κρούσμα ήταν 4 φορές κάτω (κατά 25%) του Ευρωπαϊκού μέσου όρου, και μόνο η Νορβηγία ήταν κοντά και προφανώς οι χώρες της Νοτιανατολικής Ασίας, η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, που έχουν καταφέρει αποφασιστικά πλήγματα στην αντιμετώπιση του ιού από τις οποίες πρέπει να πάρουμε κάποια διδάγματα. Το γεγονός ότι η εξέλιξη είναι καλή οφείλεται στο ότι η χώρα έχει έναν συγκεντρωτικό τρόπο (όχι τον καλύτερο από άποψης μάνατζμεντ) να παίρνει αποφάσεις κι αυτός ο τρόπος βοήθησε. Σε αντίθεση με τις ΗΠΑ, ή τη Γερμανία, όπου τα κρατίδια αποφασίζουν και μπορούν να αναιρούν οι περιφερειακές αρχές αυτά που κάνει η κεντρική διοίκηση. Ο δεύτερος λόγος είναι γιατί στην αρχή της πανδημίας επεδείχθη μία τόλμη, γιατί η εικόνα της Ιταλίας τρόμαξε και πολύ γρήγορα κηρύχθηκε lockdown. Υπάρχει κι’ ένας πρόσθετος λόγος ότι η χώρα βρίσκεται πάντα μερικές βδομάδες, 4 ίσως και παρά πάνω, μετεωρολογικά, πίσω από την υπόλοιπη Ευρώπη. Όπως συμβαίνει κάθε χρόνο με τους ιούς που μεταδίδονται αερογενώς, όπως είναι η γρίπη και το κοινό κρυολόγημα, έτσι και με τον κορονοϊό, η χώρα είναι καιρικά λίγο πιο πίσω. Πράγμα που σημαίνει ότι σε μερικές εβδομάδες λόγω του καιρού η μετάδοση θα είναι πιο εύκολη, άρα θα υπάρχει μεγαλύτερη δυσκολία. Κατά συνέπεια όλα αυτά δημιουργούν αυτή την απόσταση η οποία δείχνει τη χώρα να βρίσκεται σε καλύτερη κατάσταση από άλλες, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είναι καλά.
Eρ: Πρωτοβάθμια Φροντίδα Υγείας -αρκετά ταλαιπωρημένη στη χώρα και όχι μόνο. Ποιος ο ρόλος που καλείται να παίξει σε αυτή τη φάση της πανδημίας;
Απ: Η ατυχία είναι ότι η μεγαλύτερη πρόκληση των τελευταίων δεκαετιών που είναι η πανδημία, βρίσκει τα δύο βασικά σημεία του συστήματος μας, που είναι η δημόσια υγεία και η ΠΦΥ εξαιρετικά αδυνατισμένες. Αυτό δεν είναι συγκυριακό, δεν είναι ευκαιριακό. Είναι μια εκφυλιστική διαδικασία που κρατάει πολλά χρόνια και η οποία έχει κοστίσει. Κατά συνέπεια οι δυνατότητες να απαντηθούν, είτε με κοινοτική δράση, είτε με άλλες παρεμβάσεις, είναι υπαρκτές, αλλά περιορισμένες.
Ερ: Γιατί χρειαζόμαστε αυτές τις δύο δομές τώρα;
Απ: Γιατί καταρχήν δεν είναι δυνατόν και δεν είναι και επιτρεπτό να νοσηλεύονται ασυμπτωματικοί ασθενείς ή ασθενείς με μικρή επιβάρυνση, σε τριτοβάθμια νοσοκομεία. Αυτό θα έπρεπε να γίνει λίγο πιο περιφερειακά, ώστε τα τριτοβάθμια νοσοκομεία να μπορούν να απορροφήσουν τη βαριά νοσηρότητα της πανδημίας κι ενδεχομένως ορισμένα άλλα περιστατικά. Σε αυτό θα μπορούσε κάλλιστα να απαντήσει η ΠΦΥ αναλαμβάνοντας καταρχήν τη γρήγορη εργαστηριακή δοκιμασία, άρα τη διάγνωση μίας κάποιας μορφής, την ιχνηλάτηση στην κοινότητα, αλλά και την συμβουλευτική υποστήριξη για την φροντίδα που πρέπει να ακολουθείται. Και φυσικά να φροντίσει για τα κλασικά εμβόλια που ειδικά φέτος είναι κρίσιμης σημασίας. Κυρίως όμως να φροντίσει για τον εμβολιασμό, μετά από μερικές εβδομάδες, όταν θα είναι διαθέσιμο το εμβόλιο κατά του κορονοϊού.
Ερ: Όταν λέτε μερικές εβδομάδες μετά τι εννοείτε;
Απ: Νομίζω ότι πλέον πρέπει να μετράμε σε εβδομάδες. Έξι, οκτώ, δώδεκα εβδομάδες; Που σημαίνει τέλος του έτους, αρχές του επόμενου θα υπάρχει η δυνατότητα χρήσης του εμβολίου, δεδομένου ότι οι μεγάλες εταιρείες που προηγούνται, το παρασκευάζουν με κάποιο ρίσκο για αυτές, πριν τελειώσουν οι μελέτες. Βέβαια οι πρώτοι που θα το πάρουν θα είναι οι υγειονομικοί και κάποιοι από τον κρατικό μηχανισμό. Και λίγο αργότερα, εμείς, ο υπόλοιπος πληθυσμός. Εμείς πρέπει να αντέξουμε μέχρι Φλεβάρη, Μάρτη που θα αρχίσει ο εμβολιασμός. Τα πράγματα θα είναι ακόμα καλύτερα μέχρι το καλοκαίρι, οπότε και θα υπάρχει κάποια πρόοδος.
Ερ: Υπάρχουν συγκεκριμένα πρωτόκολλα προτεραιοποίησης.
Απ: Υπάρχουν σε συντονισμό με την ΕΕ. Νομίζω σε αυτό το πράγμα έχει δουλέψει καλά το σύστημα, και είναι ίσως το μοναδικό πράγμα που έκανε η Ευρωπαϊκή Ένωση. Και έτσι έκανε καλές προαγορές των εμβολίων από τις μεγάλες εταιρείες, και καλές κατανομές, από τα στοιχεία που υπάρχουν μέχρι σήμερα μεταξύ των χωρών. Και εξέδωσε καλές βέβαια οδηγίες, για το πως θα γίνει η προτεραιοποίηση του πληθυσμού για τον εμβολιασμό σε διάφορες ομάδες.
Ερ: Θέμα το οποίο έχει αρχίσει να συζητείται και στην Εθνική Επιτροπή Εμβολιασμών.
Απ: Βεβαίως νομίζω ότι η Επιτροπή Εμβολιασμών, η οποία ούτως ή άλλως έχει πιστημονική ποιότητα, έχει ασχοληθεί με αυτό το θέμα και έχει δώσει κατευθύνσεις, οι οποίες συζητούνται με τις υπηρεσίες και την πολιτική ηγεσία.
Ερ: Τι θεωρείτε ότι λείπει αυτή τη στιγμή για την περαιτέρω διαχείριση της πανδημίας;
Απ: Είναι δύσκολη στη διαχείριση της η πανδημία στην παρούσα φάση γιατί υπάρχει μεγάλος βαθμός αβεβαιότητας, υπάρχει σύγχυση και πολύ μεγάλη κόπωση και σε αυτούς που παίρνουν τις αποφάσεις (διοικητικούς, γιατρούς και πολιτικό προσωπικό), αλλά και στον πληθυσμό. Όλα αυτά είναι ένας κακός σύμβουλος. Δύο πράγματα λείπουν Το ένα είναι η κοινοτική προσέγγιση και όχι μόνον οι οδηγίες από τα μέσα ενημέρωσης και το δεύτερο είναι η επικοινωνιακή καθαρότητα. Πολλά πράγματα όλο αυτό το διάστημα ήταν δύσκολα γιατί τα μηνύματα ήταν αντιφατικά .
ΑΠΕ-ΜΠΕ
