Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Η προσφορά των Κεφαλλήνων στην Επανάσταση της Ελληνικής Παλιγγενεσίας του 1821, είναι αξιομνημόνευτη  μέσα στις σελίδες της ιστορίας μας.  Μια τέτοια σημαντική σελίδα αποτελεί και η περίπτωση του Ληξουριώτη Μακαρίου Ξυδιά,   που υπήρξε αγωνιστής του λόγου και του καλαμαριού, και που συνάμα με την «ιεραποστολική» του δράση, βοήθησε να διαδοθούν οι ιδέες του Ρήγα Φεραίου.

Ο Μακάριος Ξυδιάς, όπως μας πληροφορεί ο  ιστοριοδίφης Ηλίας Τσιτσέλης, (Βλ. Σύμμικτα)  ήταν γόνος αριστοκρατικός του μεγάλου κλάδου των Τυπάλδων. Το πρώτο όνομά του ήταν Μιχαήλ και συγγενείς από τον πατρικό οίκο  ήταν οι: Άγγελος και Τζαννέτος  Ξυδιάς. Από τον παππού του ήταν θείος του  διαπρεπούς ζωγράφου Νικολάου Ξυδιά.

Γεννήθηκε  το 1745 στο Ληξούρι  και  έγινε  μοναχός  στην Αγία Λαύρα του Αγίου Όρους  και αργότερα το 1770 χειροτονήθηκε  ιερέας  στην Ζάκυνθο. Το 1797,   εκτιμώντας τα πνευματικά του φώτα και τις αρετές του οι ομογενείς: Ι. Μαυροκορδάτος, Αλ. Βλαστός, Κ. Σκυλίτσης και Π. Μαρκέλλος, τον κάλεσαν   για να   εφημερεύσει στην πλούσια και μεγάλη Ελληνική Κοινότητα του Αμστελοδάμου, (Άμστερνταμ)   (ευρύτερα η περιοχή αυτή είχε μια  πολυάριθμη Ορθόδοξη  Ελληνική Παροικία), αφού πρώτα  εφημέρευσε  και δίδαξε στη Σμύρνη.

Υπήρξε μορφή σεβαστή, ιερωμένος πολλής ευλαβείας και εκτίμησης, «… εκ των μάλλον εναρέτων κληρικών, και ευμαθών, κατά την τότε των γραμμάτων κατάστασιν, Κεφαλλήνων..».   Έμεινε εκεί για τεσσαράκοντα έτη, περίπου, και δημιούργησε  αξία λόγου βιβλιοθήκη. Επιστέφοντας πίσω  στην Κεφαλονιά πνίγηκε κατά το ταξίδι του,  δε αποκλείεται να στραγγαλίστηκε  πέφτοντας θύμα ληστείας, όπου κατά το πλους έρριψαν τη σορό του στη θάλασσα.

Ο Ξυδιάς υπήρξε σπουδαίος στιχουργός μεγάλη ευχέρειας, έγραψε πολλά ηρωικά άσματα  για τον αγώνα του 1821, όπου και η παραλλαγή του Θούριου του Ρήγα. Συνέθεσε εκκλησιαστικούς ύμνους και στιχουργήματα, όπως τροπάρια  στον Άγιο Μακάριο και Άγιο Νικόλαο, ακόμη και ακολουθία  στον Άγιο Παντελεήμονα.  Ήταν φίλος του Κοραή, του Οικονόμου του εξ Οικονόμων, του Αργέντη Χίου.

Πολλά εκκλησιαστικά έργα του δωρίθηκαν στον Αρχιεπίσκοπο  Κεφαλληνίας τον Γερμανόν Καλλιγά από τον συγγενή του Διονύσιο Ξυδιά.

Το ποιητικό κείμενο του Ξυδιά «ακολουθεί ως παραλλαγή» τον Θούριο του Ρήγα Φεραίου και πρόκειται για μια σημαντική  ποιητική ως προς τις ιδέες δημιουργία, η οποία  στη χειρόγραφη μορφή της εκτέθηκε, σύμφωνα με τον «Κατάλογο της Έκθεσης των Κειμηλίων  του Ιερού Αγώνος, 1884»,  με τους αριθμούς  412-420  με τον τίτλο : « Βιβλία  και έντυπα  αναφερόμενα εις τον  Αγώνα, εν οις και ύμνος πατριωτικός του Ρήγα τέως άγνωστος- Εκθέτης Π. Λάμπρος».

Το ποίημα του Μακάριου Ξυδιά  «Παραλλαγή ύμνου τινός του Ρήγα Φεραίου» μας το έκανε γνωστό ο Ηλίας Τσιτσέλης σε άρθρο του στο Φιλολογικό περιοδικό σύγγραμμα  «Παρνασσός», τόμος Η΄, 1884, Αθήναι, σ.σ. 567-571.

Στον πρόλογο του 46σέλιδου χειρογράφου του  ο Ξυδιάς προτάσσει τα ακόλουθα: «Στίχοι οκτωσύλλαβοι ποιηθέντες παρά τινος! Ρήγα Ζαγοραίου του αποκτανθέντος παρά  των Αγαρηνών προστάξει του gran signor Σουλτάν Σελήμ μεθ’ ετέρων πέντε γραικών ζηλωτών των Γραικο-Γάλλων, ούτοι δε οι στίχοι ήσαν πάντη αδιόρθωτοι(;) ούς διωρθωσάμην κατά δύναμιν εγώ ο ταπεινός Μ.Ι. Τ. ο Ξυδιάς ο Κεφαλληναίος και κατεστρώσα αυτούς εν τω παρόντι φυλλαδίω εν Αμστερδάμ τη πόλει εν των ΑΩΙΘ νοεμβρ. Θ΄ έ.π.» .

1. Φίλοι μου συμπατριώται

δούλοι νάμεθα ως πότε;

των απίστων Μουσουλμάνων

της Ελλάδος των τυράννων;

 

2. Εκδικήσεως η ώρα

έφτασεν ως φίλοι τώρα

η κοινή πατρίς φωνάζει

με τα δάκρυα μας  κράζει.

 

3. Τέκνα μου γραικοί γενναίοι

δράμετ άνδρες τε και νέοι

Κ’  είπατε μεγαλοφώνως

Κι όλοι λέγετε συμφώνως

 

4. Ασπαζόμεν εις τον άλλον

μ΄ ενθουσιασμόν μεγάλον

έως πότ’ η  τυραννία

ζήτω η ελευθερία.

 

 

5. Μια μεγάλη αφροσύνη

των γραικών είναι αισχύνη

Τούρκος φευ μας  ετυράννει

και αλλού που δεν εφάνη.

 

6 Τόση βία κι’  αδικία

κι’ άλλη τόση δυναστεία

των αθεατάτων Τούρκων

και ανόμων Μαμαλούκων

 

7. Σ’ κόπους έβανον κι’ οδύνας

και απεθνήσκαμεν της πείνας

οι γρακοί εσωπούσαν

νά  πουν τι δεν ετολμούσαν

 

8. Έως πότε Μουσουλμάνους

να’  ποφέρωμεν τυράννους;

έως  πότε η δουλεία;

ζήτω η ελεύθερία!

 

 

9 Πού νυν τέχνη; πού’  πιστήμη;

πού γραικών η τόση φήμη;

κατηργήθησαν φεύ! όλα

κι’ άλλα τε έτι παμπόλλα.

 

10 Των τούρκων η τυραννία

έφερέν μας  εις πενίαν

σ’ βάσανα, μόχθους και πόνους

σ’ μάστιγας σφαγάς και φόνους.

 

11. Και ξενιτευμόν πατρίδος

στερευμόν πάσης ελπίδος

όλ’ αυτά συλλογισθήτε

τους προγόνους μιμηθείτε

 

12 Ω γραικοί ανδρειωμένοι

κ’ είπατε’ όλοι ενωμένοι

έως πότ’ η τυραννία;

ζήτω η ελευθερία!

 

13 Των γραικών τε η ανδρεία

και αυτών η ανανδρία

γνώσθησαν σ’ όλην την κτίσιν

κ’ εις Ανατολήν και Δύσιν

 

14 Ταύτα κάμν’ η τυραννία

μουσουλμάνων η αγρία

αλλά ήλθε τέλος πάντων

μεταξύ όσων συμβάντων

 

15 Εκδικήσεως η ώρα

κ’ οι γραικοί φωνάζουν τώρα

αλλαλάζοντες με κρότον

έσχατον ομού και πρώτον.

 

16 Έλαμψεν η σωτηρία

ζήτω η ελευθερία.

Των τουρκών η τυραννία

τούτων δε  και η μανία

 

17 Πανταχόθεν είν’ γνωστή

λοιπόν πάντες οι πιστοί

δεύτε όλοι συναχθήτε

και τους πάλαι μιμηθείτε

 

18 Νίκης όπλα να ζωσθήτε

πείτε τους ξεκουμπισθήτε

πάγετ’ όλοι εις την Μέκκαν

ορισμός από τον Τέκκαν

 

19 ‘Ήρωα τον Αθηναίον

νικητήν και ρωμαλαίον.

Τους υιούς σας οι πατέρες

καρδιάν δότε και μητέρες

 

20. Τέκνα μας ετοιμασθήτε

και τα όπλα σας ζωσθήτε

μ’ ενθουσιασμόν μεγάλον

ομού μ’ ήρωα τον Γάλλον

 

21 Όλους δε φονεύσετέ τους

παντελώς  αφανισατέ τους

με σπαθιά ξεγυμνωμένα

τα αιματοχειλισμένα.

 

22  Ανηλέως κτυπάτε τους

και όλους καταφάτε τους

ασπάζομ’ εις τον άλλον

και με τον γενναίον Γάλλον

 

23 Κι όταν αυτούς νικήσετε

τότε και να τ’ αφήσετε

ζήτω η ελευθερία,

ομού δε και η σωτηρία

 

24 Της Ελλάδος η πριν δόξα

με των τέκνων της τα τόξα

θέλεις πάλιν επιστρέψη

και τους Τούρκους ν’ αποστρέψη

έως ποτ’ η τυραννία

ζήτω η ελευθερία

 

26 Τρόπαια του Μαραθώνος

δεν ηφάνισεν ο χρόνος

μήτε Σαλαμίνος έργα

των Ελλήνων θαύμα μέγα

 

27 Οι γραικοί τα ιστορούνται

και καλά τα ενθυμούνται

πρόγονοί των ήν ο Μίνως

και Λυκούργος τε εκείνος

 

28 Μιλτιάδης Λεωνίδης

έτι και ο Αριστείδης

άνδρες θαυμαστοί μεγάλοι

που νικούσαν σ’ κάθε πάλην

 

 

 

 

29 Τούτους οι γραικοί μιμούνται

Τούρκους πλέον δεν φοβούνται

την ζωήν καταφρονούσι

τους τυράννους δεν ψηφούσι.

 

30 Παρά να υποταχθώσι

προτιμούν να φονευθώσι

οι γραικοί αεί νικώσι

τους εχθρούς καταπατώσι

 

31 Και αυτούς δε πολεμούσι

συν καρδία τη ζεούση

ήλθεν η παρηγορία

ζήτω η ελευθερία.

 

32 Όταν οι γραικοί στην πάλην

είναι μετ’ αυτών κ’ οι Γάλλοι

κ’ ενωθώσιν  εις εν σώμα

δεν φοβούνται πλέον πτώμα.

 

33 ‘Ήρωες γενναίοι Γάλλοι

απ’ εσάς δεν είναι άλλοι

πλην γραικοί ανδρειωμ

οι παντούθεν ξακουσμένοι

 

34  Φίλοι της ελευθερίας

της πατρίδος σωτηρίας

όταν έχωμεν τους Γάλλους

δεν φοβούμεθα απ’ άλλους ένοι

 

35 Γάλλοι και Γραικοί δεμένοι

με φιλίαν ενωμένοι

αυτοί μόνοι θα λυτρώσουν

και Γραικίαν ελευθερώσουν

 

36 Εκ της των Τούρκων μανίας

και σκληράς των τυραννίας

έξω η πειρατηρία

ζήτω η ελευθερία.

 

37 Άμποτε ο κύριος μας

να τροπώση τον εχθρόν μας

νίκην δωσ’ εις γραικογάλλους

ισχυρούς τε και μεγάλους

 

38 Και ούτω να δοξάζωμεν

το άγιον όνομά του

κ’ αεί τούτον λατρεύοντες

κατά το θέλημά του.

 

 

 

Στη  49^η  σελίδα του χειρογράφου ο Μακάριος Ξυδιάς  γράφει τα εξής:

«Τυπάλδος ο Μακάριος

λαχών ετέρους στίχους

πάντη τε αδιόρθωτους

τους έκαμε υποβρύχους

κι’ ως εδυνήθη δε αυτός

τούτους διώρθωσέ τους

κ’ εις Γραικογάλλους έπεμψε

και επαράδοσέ τους»

 

Η 25^η στροφή   δεν αναγράφεται, αλλά  φαίνεται  «συμπυκνωμένη  νοηματικά» με την 24^η .

          Το στιχούργημα   το συνέταξε  ο Ξυδιάς  «ως διόρθωμα»  του Θούριου του Ρήγα, κατά το χρονικό διάστημα που βρισκόταν  στο Άμστερνταμ.  Οι ιδέες του Ρήγα, είχαν αρχίσει να απλώνονται σ’ όλο τον ευρωπαϊκό χώρο. Ιδιαίτερα  είχε αρχίσει να στερεώνεται μια ελπίδα, πως, οι Γάλλοι θα βοηθήσουν στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τους Τούρκους.  Ο  σπουδαίος ιστοριοδίφης,  Ηλίας Τσιτσέλης, στο προλογικό του σημείωμα  για τον Ξυδιά, μας λέει  για τον Θούριο του Ρήγα, πως,   «…Το αίσθημα της ανεξαρτησίας, ο πόθος προς απελευθέρωση του ελληνικού γένους και το θάρρος όπερ ενέπνεον  τοις τυραννουμένοις λαοίς, τα ιερά και τα ανθρωποσωτήρια  διδάγματα της γαλλικής επαναστάσεως, εκδηλούνται πολλαχού του στιχουργήματος,  ο Ρήγας ήταν  φίλος της γαλλικής πολιτικής, τα δε φλογερά του άσματα ήσαν αντίλαλοι των θουρίων της επαναστάσεως εκείνης…». 

           Επιπλέον, φαίνεται ότι ο Ξυδιάς  δεν είχε υπόψη του τις  λεπτομέρειες , για το πώς έγινε η προδοσία και το μαρτύριο του Ρήγα Φεραίου,  δίνοντας   μόνο το βάρος του μαρτυρικού του θανάτου, στους Οθωμανούς.  Γνώριζε όμως, όπως  διαπιστώνεται από το  μικρό προλογικό κείμενό του,  στην αρχή του χειρογράφου του,  την πληροφορία  για τόν φίλο του Ρήγα, Κορωνιό Γραικό και για τους άλλους  τέσσερις φίλους του μαρτυρικού Εθνεγέρτη.

          Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι τελευταίες ποιητικές στροφές, όπου ο Ξυδιάς τάσσεται υπέρ των Γάλλων, θεωρώντας τους  φίλους  της Ελλάδας, συνεχίζοντας έτσι την επιθυμία του Ρήγα Φεραίου. Συγχρόνως στηρίζει  τη  Ναπολεόντεια  γραμμή,  που ήταν  έντονη στις ημέρες  που έγραψε  το δικό του  Θούριο,  όπως ελευθερωθούν  πρώτα  τα Επτάνησα και έπειτα ο υπόλοιπος ελλαδικός χώρος.