Τα παιδιά από χθες, έχουν το δικαίωμα πλέον με βάση το νόμο, να αλλάξουν το φύλο τους από την ηλικία των 15 ετών. Μία ηλικία ευαίσθητη, όπου το παιδί φέρεται συνήθως παρορμητικά και επιπόλαια, χωρίς να έχει συναίσθηση των επιλογών του, πόσο δε μάλλον των συνεπειών αυτών.
Η εκκλησία σέβεται τον άνθρωπο. Και τον σέβεται ως εικόνα Θεού, αφού δημιουργήθηκε «κατ’ εικόνα και καθ’ ομοίωση» Του (Γεν. 1, 26). Το να δημιουργηθεί ο άνθρωπος ως εικόνα Θεού, αποτελεί ύψιστη τιμή για εκείνον. Ο αριστοτέχνης Θεός δημιούργησε τον άνθρωπο ως «ομοίωμα της θείας βασιλείας» θα μας πει ο Γρηγόριος Νύσσης. Και συνεχίζοντας τους λόγους του στο «Περί κατασκευής ανθρώπου», σημειώνει πως το «θείο κάλλος» θεωρείται στον άνθρωπο όχι κατά το σχήμα και τη μορφή, «ἀλλ’ ἐν ἀφράστῳ μακαριότητι κατ’ ἀρετήν». Αυτό το «κατ’ εικόνα» λοιπόν του ανθρώπου, αναφέρεται στον Θεό. Συνηγορώντας προς κάτι τέτοιο, ο καθηγητής Χρ. Γιανναράς σημειώνει πως το κατ’ εικόνα σημαίνει, ο άνθρωπος «να υπάρχει δηλαδή με τον τρόπο που υπάρχει ο Θεός». Επομένως, ο άνθρωπος ως ενιαία ψυχοσωματική οντότητα, ανάγει την ύπαρξη του στον Θεό Δημιουργό, στον Οποίο και οφείλει το γεγονός ότι υπάρχει, όπως ακριβώς ο Θεός τον έπλασε.
Και πώς έπλασε ο Θεός τον άνθρωπο; Διαβάζουμε σχετικά στο βιβλίο της Γενέσεως: «Καί ἐποίησεν ὁ Θεός τόν ἄνθρωπον, κατ᾿ εἰκόνα Θεοῦ ἐποίησεν αὐτόν, ἄρσεν καί θῆλυ ἐποίησεν αὐτούς» (Γεν. 1, 27). Είναι ξεκάθαρο λοιπόν πως το βιβλικό κείμενο κάνει λόγο για «ἄρσεν» και «θῆλυ». Δύο φύλα δηλαδή, το αρσενικό και το θηλυκό. Ας ξεκινήσουμε λοιπόν από τη φύση του ανθρώπου, που δηλώνει πως τα δύο φύλα που δημιούργησε ο Τριαδικός Θεός είναι το αρσενικό και το θηλυκό. Στο ταξινομημένο έργο του «Έκδοσις Ακριβούς Ορθοδόξου Πίστεως», όπου ο Ιωάννης Δαμασκηνός αναφέρεται στον άνθρωπο, στη φύση, στο πρόσωπο κ.α., μας λέει πως «η φύση του ανθρώπου διακρίνεται σε αρσενικό και θηλυκό». Και είναι ακριβώς αυτή η διαφοροποίηση που έγκειται στη φύση μας, αφού σύμφωνα με τους λόγους του Γρηγορίου Νύσσης η διαφοροποίηση αυτή, αρσενικού και θηλυκού, δεν αφορά τη θεία εικόνα, αλλά τη φύση του ανθρώπου. Στη φύση λοιπόν του ανθρώπου είναι να γεννιέται κάποιος ή αγόρι ή κορίτσι. Οποιαδήποτε άλλη βιολογική διαφοροποίηση που παρατηρείται στην ανάπτυξη του παιδιού, έχει τη δική της εξήγηση (ιατρική, προσωπική επιλογή κ.ο.κ.).
Τίθεται ύστερα από τα παραπάνω, ένα ερώτημα: Είναι ελεύθερος κάποιος να αλλάξει το φύλο του; Λέξη κλειδί, για την κατανόηση και φυσικά την αλήθεια των πραγμάτων, είναι η λέξη «ελευθερία». Όλοι οι άνθρωποι είναι ελεύθεροι, καθώς ελεύθεροι πλάστηκαν από τον Δημιουργό Θεό. Ο Θεός επιτρέπει στον άνθρωπο να αποφασίσει ελεύθερα σύμφωνα με τον Γρηγόριο Νύσσης. Αυτή η ελευθερία δε, δηλώνεται για τον άνθρωπο με τον όρο «αυτεξούσιος», ο οποίος συναντάται συχνά στα βιβλικά και πατερικά κείμενα. Είναι τόσο καίρια η σημασία του όρου αυτού για την κατανόηση της δημιουργίας του ανθρώπου, ώστε ο Γρηγόριος Νύσσης στον «Κατηχητικό Λόγο», ένα κατεξοχήν θεολογικό κείμενο, αναφέρει πως το αυτεξούσιο είναι «το σπουδαιότερο αγαθό που έχει δοθεί στον άνθρωπο». Αλλά και στο «Περί κατασκευής ανθρώπου» αναφέρεται διεξοδικότερα στο θέμα αυτό. Η ελευθερία όμως δεν έχει απόλυτο χαρακτήρα καθώς, όπως σημειώνει σε άρθρο του ο Δρ. Φιλοσοφίας και Θεολογίας Ιωάννης Πλεξίδας, «αναφέρεται σε ό,τι έχει να κάνει με το καλό και το κακό, με την επιλογή ενός ενάρετου ή ανήθικου βίου∙ αν κάτι εξαρτάται από τον άνθρωπο, αυτό έχει να κάνει με την επιλογή της αρετής και της κακίας».
Το αυτεξούσιο λοιπόν του ανθρώπου, έχει άραγε σχέση με τον Θεό; Ο Μάξιμος Ομολογητής, και σημειώνω πως για την κατανόηση του προσώπου και της φύσης αρκεί να διαβάσει κάποιος τον Μάξιμο Ομολογητή και τον Γρηγόριο Νύσσης, συσχετίζει το αυτεξούσιο του Θεού με την εικόνα. Γι’ αυτό και γράφει πως αν αίρουμε από τον άνθρωπο το αυτεξούσιο, τότε δεν είμαστε εικόνα του Θεού και προχωράει ακόμη παραπέρα γράφοντας πως τότε, ακόμη και η φύση του ανθρώπου φθείρεται. Τον ίδιο, ως άνω, συσχετισμό πράττει και ο Ιωάννης Δαμασκηνός, αφού, σύμφωνα με τον ιερό Πατέρα, «το κατ’ εικόνα δηλώνει το νοερό και το αυτεξούσιο».
Ένα παιδί είναι ελεύθερο να αλλάξει το φύλο του, όπως είναι ελεύθερο να αυτοπροσδιοριστεί όπως επιθυμεί. Ο προσδιορισμός του όμως, που έχει όρια μέσα στο κοινωνικό σύνολο στο οποίο ζει και αναπτύσσεται, δεν σημαίνει τη νομιμοποίηση της επιλογής του. Έχει την ελευθερία να αλλάξει το φύλο του, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι είναι ηθικό. Και δεν σημαίνει ότι αλλάζει και το σώμα του. Δεν είναι λοιπόν η ελευθερία εκείνη που εγγυάται τη νομιμοποίηση μιας κατάστασης, αλλά η κατάσταση αυτή αποτελεί την απόρροια της κίνησης του νου, η οποία επιτάσσει στην προαίρεση να κινηθεί αναλόγως. Κι αν πάσχει κάποιος, δεν πάσχει η φύση του, όπως θα έλεγε ο Αυγουστίνος, αλλά η προαίρεση, καθώς δεν έχουμε στη φύση μας την αμαρτία αλλά στην προαίρεση κατά Ιωάννη Δαμασκηνό. Είναι αυτό που λέει και ο π. Ν. Λουδοβίκος: «Είναι η πτώση της προαιρέσεως που συμβαίνει. Δεν φταίει η φύση μας. Σαν πρόσωπα εκπίπτουμε. Η φύση μπαίνει στον δρόμο που την βάζουμε εμείς, προσωπικά».
Το θέμα στην αλλαγή του φύλου, δεν είναι μόνο το ηλικιακό, αλλά το γεγονός ότι το παιδί δηλώνει αυτό που δεν είναι, μέσα από το δικαίωμα της ελευθερίας του αυτοπροσδιορισμού. Όμως κατά Sartre, η ελευθερία αυτή «ορίζεται ως να είναι ο ίδιος αυτό που δεν είναι και να μην είναι αυτό που είναι». Δείχνει λοιπόν αντιφατική η ελευθερία. Ναι μεν, είσαι για παράδειγμα αγόρι και δηλώνεις ότι είσαι κορίτσι, καθώς θεωρείς ότι έχεις τα χαρακτηριστικά ενός κοριτσιού, αλλά τη στιγμή που δηλώνεις τι είσαι, δεν είσαι αυτό που δηλώνεις και γίνεσαι αυτό που δεν είσαι. Κι αν η ψυχοσύνθεση ενός αγοριού, το κάνει να φέρεται ως κορίτσι, τότε το σώμα του; Μήπως έχουμε να κάνουμε με ένα χωρισμό ψυχής και σώματος; Μήπως αυτή η «άκρα ένωση» κατά Μάξιμο Ομολογητή, ψυχής και σώματος, η «ενική σύγκραση και ζεύξη» κατά Ιωάννη Κλίμακος ή το «συναμφότερον» κατά Γρηγόριο Παλαμά, δέχεται μία διαίρεση; Θέλω να πω, πως ένα κορίτσι για παράδειγμα δηλώνει με την υπογραφή του στα 16 ότι είναι αγόρι αλλά έχει στο σώμα του τα χαρακτηριστικά του κοριτσιού;
Η ελευθερία πράγματι αποτελεί «ακώλυτο κυριότητα» για τον Γρηγόριο Νύσση και ύψιστο αγαθό για την ορθόδοξη θεολογία, όμως δεν έχει ηθικές παρεκτροπές; Και τι είναι ήθος; Είναι η αλλαγή φύλου και όχι η κατάσταση πριν από την αλλαγή; Στο λεξικό φιλοσοφίας του A. Lalande διαβάζουμε, πως «η ελευθερία αποτελεί την κατάσταση εκείνου του ανθρωπίνου όντος που πραγματώνει με τα ενεργήματά του την αληθινή φύση του». Ποια είναι όμως η αληθινή φύση; Αυτή με την οποία γεννιέται ένα παιδί ή αυτή που γίνεται ύστερα από επιλογή του; Κι όταν γίνεται πάλι αυτό το οποίο στην ουσία δεν είναι, πρόκειται για φυσική ή παρά φύσιν κατάσταση; Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Μεσσηνίας κ.κ. Χρυσόστομος, διακρινόμενος για άλλη μία φορά για τον καθαρό και επιστημονικό του λόγο, τόνισε αυτές τις μέρες για το ζήτημα της αλλαγής φύλου: «Το συγκεκριμένο νομοσχέδιο νομιμοποιεί μία παρά φύση διαδικασία, η οποία δεν έχει να κάνει με τα πρόσωπα, αλλά έχει να κάνει με τη διάσταση, η οποία υπάρχει μεταξύ της φύσης του ανθρώπου και τη βούλησης του ανθρώπου».
Η εκκλησία έχει το δικό της λόγο. Δεν είναι λόγος συντηρητικός, παρωχημένος, αδιάφορος. Είναι λόγος σταθερός, συγκεκριμένος και αναλλοίωτος. Η εκκλησία σέβεται το ανθρώπινο πρόσωπο ως δημιούργημα του Θεού και φυσικά την ελευθερία του προσώπου. Αν κάποιο αγόρι επιλέξει να δηλώσει ότι είναι κορίτσι ή κάποιο κορίτσι ότι είναι αγόρι, η εκκλησία δεν το καταδικάζει και δεν το απομακρύνει. Δεν έχει το δικαίωμα να τραυματίσει την ψυχή κανενός ανθρώπου, που είναι εικόνα του Θεού. Ο άνθρωπος τραυματίζει τον εαυτό του με τις επιλογές του. Η εκκλησία δεν θα πει ποτέ σε κάποιο παιδί ότι το τιμωρεί, ότι το διώχνει και του στερεί τη δυνατότητα να αποκοπεί από το σώμα της. Ο άνθρωπος επιλέγει, με την ανάλογη χρήση του αυτεξούσιου, να βρίσκεται σε κοινωνία με τον Θεό ή σε αποκοπή με τον Θεό. Ο Χριστός ήρθε και σταυρώθηκε για να σώσει το ανθρώπινο γένος από την κυριαρχία του διαβόλου και το κράτος του θανάτου. Κι όπως ήρθε για τον κάθε άνθρωπο που έπασχε, και σήμερα θα ερχόταν για τα παιδιά που η προαίρεση τους πάσχει, που η φύση τους ασθενεί και τα ψυχοφθόρα πάθη κυριεύουν το σώμα και την ψυχή τους. Και σήμερα ο Χριστός, θα ερχόταν να σώσει τον άνθρωπο μέσα από τη μεταμόρφωση του, θεραπεύοντας τη διαστροφή του.
Άλλη μία λέξη κλειδί, που χρειάζεται να χρησιμοποιήσει η εκκλησία, όχι όμως ως επιτακτικό απωθημένο που της δημιουργεί η ανασφάλεια από την αλλαγή φύλου, αλλά ως το σημείο της ανθρώπινης ανάπλασης. Ο άνθρωπος πολλές φορές πάσχει. Ο νους του συσκοτίζεται και κινείται προς το μη αγαθό. Έτσι, αποκόπτει τον εαυτό του από τον Θεό. Ο Θεός όμως «πάντας ἀνθρώπους θέλει σωθῆναι καί εἰς ἐπίγνωσιν ἀληθείας ἐλθεῖν» (Α’ Τιμ. 2, 4). Ο κληρικός καλείται να βαδίσει με αγάπη και πόνο. Και να βαδίσει, όχι γιατί πρέπει να σταθεί στον άνθρωπο ή επειδή αυτό επιτάσσει ο ρόλος της εκκλησίας, αλλά για να εμφυσήσει τον Χριστό στις ανθρώπινες καρδιές και στις αλλοτριωμένες ψυχές. Δεν είναι ανάγκη να αλλάξει τον άνθρωπο. Είναι ανάγκη, περισσότερο από ποτέ, να φέρει τον Χριστό από την εξορία, που τον έθεσε η ανθρώπινη άρνηση και διαστροφή και να τον συναντήσει στη ερημιά της ανθρώπινης ύπαρξης. Είναι καιρός να εμπνευστεί το πρόσωπο του Χριστού στον άνθρωπο. Κι αν διαπιστώσει ότι ο άνθρωπος, το παιδί εν τέλει που θέλει να αλλάξει φύλο στα 15 του, πάσχει, να το θεραπεύσει. Όχι να το κρίνει, να το περιθωριοποιήσει, να το καταδικάσει για τις επιλογές του. Με προσευχή και με αγάπη να του γνωρίσει το πρόσωπο του Χριστού. Και ίσως τότε, το παιδί να γνωρίσει το δικό του πρόσωπο.
Ηρακλής Αθ. Φίλιος
Βαλκανιολόγος, Θεολόγος
Τρίκαλα Θεσσαλίας
(iraklisf@theo.auth.gr)
