Του Γαβριήλ Μανωλάτου* 

Νέα τάξη πραγμάτων στις διεθνείς  επιρροές  

Η Νίκη της Ρωσίας, του Ιράν και του καθεστώτος της Συρίας στο Χαλέπι αποτελεί μια ιστορική καμπή στη διάρθρωση των διεθνών σχέσεων και επιρροών. Οι ΗΠΑ και η Ευρώπη δεν έχουν πλέον το μονοπώλιο της ισχύος. Νέα τάξη πραγμάτων στην παγκόσμια σκακιέρα δημιουργείται πλέον.

Οι κύριοι κερδισμένοι είναι τρεις: Η Ρωσία, το καθεστώς της Συρίας, και το Ιράν. Η στρατιωτική επέμβαση των Ρωσικών δυνάμεων διέσωσε το καθεστώς του Μπασάρ Αλ Άσαντ (Bachar Al Assad) στη Συρίας ενώ επέτρεψε στο Κρεμλίνο να πραγματοποιήσει όλους τους στόχους του, δηλαδή, την παρουσία των στρατιωτικών του βάσεων στην Συρία και την επιρροή του στο Λίβανο, αλλά κυρίως την θεαματική επιστροφή του σαν πρωταγωνιστή στη διεθνή σκηνή καταδεικνύοντας ότι η «Δύση» δεν είναι η μόνη υπερδύναμη, περιθωριοποιώντας τη «Διεθνή Συμμαχία» και το αντάρτικο στη Συρία.

Ο Βλαντιμίρ Πούτιν τόλμησε και θριάμβευσε με θεαματική επιστροφή του σαν πρωταγωνιστής στη διεθνή σκηνή αποδεικνύοντας ότι η Δύση δεν η μόνη υπερδύναμη.

Ο Μπασάρ Αλ Άσαντ, της  Συρίας, έπαιξε και κέρδισε στο πιο σκληρό Survivor της ιστορίας. Από εκεί που ήταν χαμένος και απομονωμένος διεθνώς, με πολλές ανταρτικές οργανώσεις να έχουν καταλάβει το μεγαλύτερο μέρος της χώρας του, βρέθηκε με την υποστήριξη της Ρωσίας και του Ιράν, να είναι ο απόλυτος κυρίαρχος του παιχνιδιού.

Οι κερδισμένοι της Συμφωνίας και η φθορά των ΗΠΑ

Η διάρκεια της τελευταίας συμφωνίας για κατάπαυση του πυρός στη Συρία έχει σίγουρα, μικρότερη σημασία από τη γέννησή της, από την ίδια τη συμφωνία αυτή καθεαυτή. Η Ρωσία, ο Μπασάρ Αλ Άσαντ της  Συρίας ,  το Ιράν και η Τουρκία, έκλεισαν τη συμφωνία χωρίς τη συμμετοχή των ΗΠΑ. Το γεγονός αυτό, είναι ένα ανησυχητικό σημάδι της φθίνουσας περιφερειακής επιρροής της πρώτης υπερδύναμης του κόσμου, που είναι οι ΗΠΑ.

Δεν μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα, αν η φθορά αυτή είναι προσωρινή ή μόνιμη. Μένει να το δούμε. Αυτό που είναι όμως απολύτως σίγουρο είναι ότι, έχοντας αποφασίσει να μην παρέμβει για να σταματήσει τη χειρότερη ανθρωπιστική καταστροφή από τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπάρακ Ομπάμα (Barack Obama) στερήθηκε τόσο της δυνατότητας όσο και του κύρους να αποτελέσει μέρος της λύσης.

Ακόμη και αν αυτή η κατάπαυση του πυρός, που συμφωνήθηκε, αγνοώντας τις ΗΠΑ, αποδειχθεί το ίδιο βραχύβια με τις προηγούμενες, τα χαρακτηριστικά της μπορούν να παράσχουν ένα πρότυπο για μελλοντικές συμφωνίες. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, οι δυνάμεις που διαπραγματεύτηκαν, θα αναλάβουν “σφαίρες επιρροής” σε ένα de facto διαιρεμένο έθνος. Ο Σύρος πρόεδρος Μπασάρ αλ-Άσαντ θα ελέγχει τις πιο πολυπληθείς περιοχές της χώρας για αρκετά χρόνια κι όταν παρέλθει το διάστημα θα πρέπει να αντικατασταθεί από ένα άλλο μέλος της θρησκευτικής μειονότητας των Αλεβιτών. Θα γίνει κάποιου είδους κοινή προσπάθεια για την εξάλειψη του Ισλαμικού Κράτους και των δυνάμεων της αλ-Κάιντα. Η Ρωσία θα τερματίσει την άμεση στρατιωτική εμπλοκή της. Οι Σουνίτες Άραβες, οι οποίοι αντιπροσωπεύουν την πλειοψηφία των επαναστατών, θα αποκτήσουν περισσότερη αυτονομία. Και οι Κούρδοι της Συρίας, που ήταν η υποστηριζόμενη δύναμη από τις ΗΠΑ με τη μεγαλύτερη αποτελεσματικότητα, δεν θα πάρουν τίποτα, όπως φαίνεται.

Τα  στρατηγικά κέρδη της συμφωνίας

Από στρατηγικής άποψης, τα κέρδη των διαφόρων μερών που βρίσκονται στο τραπέζι είναι ακόμη μεγαλύτερα. Η Ρωσία θα έχει μεγαλύτερη επιρροή στη Μέση Ανατολή από ότι οποιαδήποτε άλλη στιγμή μετά τη σοβιετική εποχή. Το Ιράν θα έχει χερσαία πρόσβαση στη Βηρυτό, αυξάνοντας την επιρροή του στο Ιράκ και έχοντας τη δυνατότητα να προμηθεύει με όπλα και άλλα εφόδια τη λιβανική οργάνωση Χεζμπολάχ. Οι Τούρκοι θα αποκτήσουν σταθερότητα στα νότια σύνορα τους, διασφαλίζοντας παράλληλα ότι οι Κούρδοι της Συρίας, τους οποίους συνδέουν με το κουρδικό τρομοκρατικό κίνημα στην Τουρκία, δεν θα αποκτήσουν πρόσβαση σε ένα ανεξάρτητο κράτος. Και ο Άσαντ θα κερδίσει μερικά ακόμη χρόνια, αν όχι περισσότερο, στην εξουσία.

Και ερχόμαστε στις ΗΠΑ. Παραλείποντας να χαράξουν μια ασφαλή ζώνη στη Συρία προτού παρέμβει η Ρωσία, η κυβέρνηση Obama παραιτήθηκε ουσιαστικά από οποιοδήποτε αποφασιστικό ρόλο.

Εναπόκειται στην κυβέρνηση του νέου προέδρου Ντόναλντ Τραμπ (Donald Trump) να επεξεργαστεί ένα ρεαλιστικό σχέδιο για να πείσει τους Ρώσους και τους Σύριους να συνεργαστούν για την καταπολέμηση του Ισλαμικού Κράτους και άλλων τρομοκρατικών ομάδων, να δημιουργήσει μια ασφαλή ζώνη στη βορειοανατολική Συρία μετά τον τερματισμό της άμεσης στρατιωτικής εμπλοκής της Ρωσίας και να αποθαρρύνει την Τουρκία από τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων εναντίον των Κούρδων.

Αυτά τα βήματα, αν επέλθουν, θα επιτρέψουν στις ΗΠΑ να διασώσει κάτι από το φιάσκο. Δυστυχώς, είναι πολύ αργά για να γίνει κάτι για το μισό εκατομμύριο θανάτους της Συρίας, την αποσταθεροποίηση της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης, ή τη βλάβη στο ανάστημα, το κύρος και την επιρροή των ΗΠΑ.

Η Μετά Ισλαμικό Κράτος Εποχή

Το 2016 δεν ήταν μια καλή χρονιά για το Ισλαμικό Κράτος (ISIS) και τους τοπικούς συμμάχων του. Έχασαν πολλά εδάφη και χιλιάδες μαχητές στο Ιράκ, τη Λιβύη και τη Συρία. Αυτό είναι μια καλή είδηση, αλλά, το πιο δύσκολο έργο της δημιουργίας μιας νέας πολιτικής τάξης, αρχίζει. Τα τελευταία χρόνια έχουμε μάθει ότι η καταπολέμηση της τρομοκρατίας χωρίς σταθεροποίηση, απλά, δεν λειτουργεί. Χωρίς μια διαρκή διεθνή προσπάθεια για την αντιμετώπιση των πολιτικών και οικονομικών παραμέτρων και καταστάσεων που έδωσαν αφορμή και αιτίες για τη γένεση και την ανάπτυξη του Ισλαμικού Κράτους, ένα νέο κύμα εξτρεμισμού και συγκρούσεων, σίγουρα, θα ακολουθήσει.

Η νέα κυβέρνηση του Ντόναλνντ Τραμπ (Donald Trump) στις Ηνωμένες Πολιτείες έχει εκδήλωσε μεγάλο ενδιαφέρον για επενδύσεις στην πολιτική σταθεροποίηση που η περιοχή και κατ’ επέκταση η Ευρώπη χρειάζεται. Στην περίπτωση αυτή, η ανάγκη για έναν αποφασιστικό και ισχυρό  ευρωπαϊκό ρόλο, γίνεται πιο επείγουσα και κρίσιμη. Ενώ οι ΗΠΑ έχουν την πολυτέλεια της απόστασης, οι ευρωπαϊκές χώρες δεν μπορούν να αγνοήσουν ένα τόσο τοξικό μείγμα της γεωπολιτικής αντιπαλότητας, του εξτρεμισμού και του ανθρώπινου πόνου στα σύνορά τους. Ορισμένα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης αναγνωρίζουν τη σημασία και τον επείγοντα χαρακτήρα της δέσμευσης για μια προσπάθεια πραγματικής σταθεροποίησης.  Άλλα όμως κράτη, εθελοτυφλούν, και εξακολουθούν να είναι πολύ ικανοποιημένα με  τη επικρατούσα κατάσταση.

Εάν πραγματικά θέλει η Δύση μια  μόνιμη και διαρκή πολιτική σταθεροποίηση στην περιοχή, θα πρέπει να  ξανακοιτάξει και να αντιμετωπίσει σοβαρά τις πολιτικές και οικονομικές παραμέτρους που δίνουν αφορμή και αιτίες για τη γένεση και την ανάπτυξη των κυμάτων εξτρεμισμού και συγκρούσεων

Για τα σχόλια και τις παρατηρήσεις σας ή για να προτείνετε  θέματα για παρουσίαση και ανάπτυξη επικοινωνήστε μαζί μας: gamanol@teiath.gr

*Ο Γαβριήλ Μανωλάτος είναι Καθηγητής Οικονομικών και Ανάπτυξης