Τα τελευταία χρόνια ορισμένοι ιστορικοί μελετητές από το αιγαιοπελαγίτικο νησί της Σάμου προσπαθούν να συνδέσουν τους εν Σάμῃ της Κεφαλληνίας ασκήσαντες, κοιμηθέντες και θαυματουργικώς φανερωθέντες ομολογητές αγίους Γρηγόριο, Θεόδωρο και Λέοντα (4ο μ.Χ. αιώνας) με το ακριτικό αιγαιοπελαγίτικο νησί, άποψη που ενστερνίζεται και η Ιερά Μητρόπολη Σάμου και Ικαρίας, η οποία έχει συμπεριλάβει τους τρεις αγίους στο τοπικό της αγιολόγιο. Οι υποστηρικτές αυτής της άποψης επικαλούνται ως «επιχείρημα» το τοπωνύμιο Samos που υπάρχει στα δύο σχετιζόμενα με τους αγίους λατινικά συναξάρια του 14ου αιώνα, γεγονός που παραπέμπει συνειρμικά τον ανυποψίαστο αναγνώστη των κειμένων στο ομώνυμο αιγαιοπελαγίτικο νησί. Αγνοούν όμως παντελώς ή αδυνατούν να αντιληφθούν ή και αρνούνται να αποδεχθούν την από αρχαιοτάτων χρόνων ιστορική και γεωγραφική πραγματικότητα του μεγαλύτερου νησιού του Ιονίου, το οποίο τόσο στο σύνολό του όσο και στο ανατολικό του τμήμα, όπου βρίσκεται η κωμόπολη της Σάμης, γνωστής στα αρχειακά κείμενα ως «ρίβα της Σάμος», φέρουν τη διπλή διαχρονική ονομασία με τα ονόματα Σάμος και Σάμη. Ενδεικτικό είναι μάλιστα το γεγονός ότι ο Όμηρος χρησιμοποιεί το όνομα Σάμος για το νησί, το οποίο ονομάζεται σήμερα Κεφαλληνία: «Σάμον δέ τήν νῦν Κεφαλληνίαν, ὡς καί ὅταν φῇ», ενώ το τοπωνύμιο Σάμος έχει διατηρηθεί μέχρι τις ημέρες μας τόσο με τη χρήση του στη ντοπιολαλιά των κατοίκων όσο και με τη χρήση του σε γεωγραφικό τοπωνύμιο της περιοχής της Σάμης, αφού περίφημη παραλία φέρει το όνομα «Αντίσαμος». Εκτός όμως από την επίκληση του επίμαχου τοπωνυμίου οι υποστηρικτές της σχέσης των τριών αγίων με τη Σάμο του Αιγαίου Πελάγους στην προσπάθειά τους να στηρίξουν και να επιβεβαιώσουν την άποψή τους, προβαίνουν σε υποθέσεις και εικασίες, αλλά και σε πιθανολογούμενες συσχετίσεις, οι οποίες όμως δεν βασίζονται σε συναξαριακές πηγές, σε τοπική προφορική παράδοση ή σε κάποιο ιστορικό αρχαιολογικό εύρημα του νησιού, γεγονός που τις καθιστά αυτόματα εντελώς αναξιόπιστες.
Έτσι πρόσφατα στους ιστότοπους www.isamos.gr και ikarianews.net αναρτήθηκε το άρθρο του καθηγητού κ. Αλεξάνδρου Βαρβούνη με τίτλο: «Οι βυζαντινές ρίζες του μοναχισμού στη Σάμο και στην Ικαρία», στο οποίο γίνεται αναφορά στους τρεις ομολογητές αγίους. Ο συντάκτης του άρθρου, υιοθετώντας τις απόψεις δύο Σαμίων μελετητών, του ιστοριοδίφη Επαμεινώνδα Σταματιάδη και του Καθηγητού Λαογραφίας και αδελφού του, Μανόλη Βαρβούνη, αναπαράγει τις απόψεις περί ασκητικής εγκαταβιώσεως και οσιακής κοιμήσεως των τριών αγίων στη Σάμο του Αιγαίου Πελάγους, ενώ παράλληλα διατυπώνει αυθαίρετες και προκλητικές κρίσεις και θέσεις. Σύμφωνα λοιπόν με την αναφορά του στο άρθρο, τον 4ο μ.Χ. αιώνα και επί των ημερών της βασιλείας του Κωνστάντιου οι ομολογητές άγιοι Γρηγόριος, Θεόδωρος και Λέων μονάζουν στη Σάμο;;;, χαρακτηρίζοντάς τους ως τους πρώτους ασκητές του νησιού, τα δε λείψανά τους υπήρχαν;;; στο σωζόμενο μέχρι σήμερα παλαιοχριστιανικό μαρτύριο στην περιοχή του Πυθαγορείου. Πώς όμως είναι δυνατόν να συνδέεται ο χώρος αυτός με τα λείψανα των αγίων, όταν στα συναξάριά τους ή σε άλλη γραπτή ιστορική πηγή δεν υπάρχει καμία αναφορά για τον χώρο αυτό ούτε έχει διασωθεί κάτι μέσα από την προφορική παράδοση του αιγαιοπελαγίτικου νησιού, ώστε να μπορεί να ταυτιστεί το σωζόμενο μαρτύριο με τους τρεις αγίους; Συνεπώς η συσχέτιση του συγκεκριμένου χώρου με τα λείψανα των αγίων είναι υποθετική και επομένως αυθαίρετη και εικονική. Κατόπιν ο συντάκτης διατυπώνει την προκλητική θέση ότι η Κεφαλονιά διεκδικεί επιτακτικά, δηλαδή με τρόπο αυστηρό και απόλυτο, τα λείψανα των τριών αγίων, όταν μάλιστα αυτά ουσιαστικά δεν της ανήκουν !!! 

Προτείνει μάλιστα προς επιβεβαίωση αυτής της θέσης την προσεκτική και νηφάλια ανάγνωση των αγιολογικών κειμένων που σχετίζονται με τους τρεις αγίους, ώστε να ανακαλύψει ο αναγνώστης την αλήθεια!!! Όμως ο ίδιος ο συντάκτης θα πρέπει να διαβάσει με μεγαλύτερη προσοχή και νηφαλιότητα τα κείμενα αυτά για να διαπιστώσει ιδίοις όμμασι ότι μετά την κοίμηση των αγίων, τα λείψανά τους αποκαλύφθηκαν θαυματουργικά στον χώρο, όπου ανεγέρθηκε από τον θεραπευθέντα από τη λέπρα Μιχαήλ η επ’ ονόματί τους περιώνυμη Μονή, η ευρισκόμενη στην περιοχή της Σάμης και γνωστή στους Κεφαλλήνες «Μονή των Αγίων Φανέντων», όπου εδώ και πολλούς αιώνες δοξολογείται το όνομα του Τριαδικού Θεού και απονέμεται η πρέπουσα τιμή στους τρεις παλαιότερους αγίους του νησιού. Επιπλέον η ακραία και προκλητική αυτή θέση, ότι δηλαδή η Κεφαλονιά είναι επιτακτικός διεκδικητής σε κάτι που δεν της ανήκει, χαρακτηρίζεται από άκρατο παραλογισμό, αφού μ’αυτόν τον τρόπο αμφισβητείται η πλούσια θρησκευτική κληρονομιά του νησιού και ειδικότερα της περιοχής της Σάμης, όπου οι τρεις ομολογητές άγιοι Γρηγόριος, Θεόδωρος και Λέων, γνωστοί με την προσωνυμία «Άγιοι Φανέντες», αποτελούν αναπόσπαστο μέρος της εκκλησιαστικής ιστορίας του τόπου. Συνεπώς η όλη προσπάθεια σύνδεσης των τριών αγίων με την αιγαιοπελαγίτικη νήσο Σάμο οδηγεί στην παραχάραξη της ιστορικής αλήθειας για την επίγεια διαδρομή τους.
Σχετικά με την προκληθείσα γεωγραφική σύγχυση της Σάμου με τη Σάμη και την ιστορική αλήθεια για την επίγεια διαδρομή των τριών παλαιότερων αγίων της Κεφαλονιάς έχουν αναρτηθεί σε διάφορους ιστότοπους τα άρθρα: «Οι ομολογητές άγιοι της Κεφαλονιάς Γρηγόριος, Θεόδωρος και Λέων και η ιστορική αλήθεια για την επίγεια διαδρομή τους» και «Ποιους Σαμίους (!) στρατιωτικούς αγίους τιμά η Ιερά Μητρόπολη Σάμου; Τους εν Σάμῃ της Κεφαλληνίας αγίους Γρηγόριο, Θεόδωρο και Λέοντα, τους επικαλούμενους Αγίους Φανέντες;».
Προς ενημέρωση των αναγνωστών παρατίθεται επίσης παρακάτω η προαναφερθείσα και σχολιασθείσα αναφορά για τους αγίους στο άρθρο του καθηγητού κ. Αλεξάνδρου Βαρβούνη υπό τον τίτλο: «Οι βυζαντινές ρίζες του μοναχισμού στη Σάμο και στην Ικαρία»:
«Πρώτη μαρτυρία για ύπαρξη ασκητών, έχουμε από την περίοδο της Βασιλείας του Κωνστάντιου, 337-361 μ.Χ., περίοδο ακμής του αρειανισμού. Την περίοδο αυτή στη Σάμο αποσύρονται και μονάζουν οι τρεις στρατιωτικοί άγιοι ομολογητές Θεόδωρος, Γρηγόριος και Λέων, τα λείψανα των οποίων υπήρχαν στο παλαιοχριστιανικό μαρτύριο που σώζεται σήμερα, στο παλαιοχριστιανικό επίσης κοιμητήριο της Παναγίτσας, απέναντι από την Γλυφάδα, κοντά στο Πυθαγόρειο. Τα λείψανα αυτά είναι που έκλεψαν κατόπιν Βενετσιάνοι έμποροι, και μετά από μία σύντομη στάση στην Κεφαλλονιά τα μετέφεραν στην Βενετία, όπου και βρίσκονται μέχρι τις μέρες μας, αποθησαυρισμένα στην μονή του Προφήτη Ζαχαρία. Πρόκειται για τα λείψανα αυτά που επιτακτικά διεκδικεί η Κεφαλλονιά, χωρίς ουσιαστικά να της ανήκουν, όπως φανερώνει η προσεκτική και νηφάλια ανάγνωση των αγιολογικών κειμένων που σχετίζονται με τους τρεις αγίους».

Γ.Θ.Λ.