Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού

Ως αφιέρωμα στον Άγιο Παναγή –Παπα-Μπασιά ακολουθεί μέρος από τον  πρόλογό μου από το βιβλίο μου γι’  αυτόν, το οποίο  εκδόθηκε το 2008

Πρόλογος

Είναι  εξαιρετικά  δύσκολο και θέμα ιδιαίτερα  λεπτό να ερευνηθεί και  καταγραφεί ο βίος και η πολιτεία ενός από τους πρόσφατα ανακηρυχθέντες  αγίους  της Ορθόδοξης Εκκλησίας  μας,  του ιερέα Παναγή (Παϊσίου) Μπασιά. Και είναι δύσκολο έργο γιατί πολύ λίγα γραπτά  στοιχεία  περί αυτού  έχουν διασωθεί  από συγχρόνους του και ταυτόχρονα  θέμα λεπτό γιατί στη σημερινή εποχή , κατά την οποίαν κυριαρχεί το υλιστικό πνεύμα , που θεωρεί απλές χημικές ζυμώσεις  τα υψηλά του ανθρώπου αισθήματα , και απορρίπτει το θείον, δύσκολα οι άνθρωποι  κατανοούν  και πολύ περισσότερο  αποδέχονται ότι   επί ένα  σχεδόν αιώνα , τον 19ον , έζησε  στο Ληξούρι  της Κεφαλλονιάς  άνθρωπος , του οποίου  ολόκληρη  η ζωή χαρακτηριζόταν από στοιχεία , που είναι σπάνια  ή και ανύπαρκτα σήμερα μά  που αυτός τα κατείχε στον υπέρτατο βαθμό: τόν πραγματικά ενάρετο  και άγιο βίο, την ηθικοπλαστική παρουσία  και δράση του μέσα στην κοινωνία, την απόλυτη αφοσίωσή του ως ιερέας προς τα θεία  και την εκκλησία , τη μέχρι αυταπαρνήσεως προσφορά του  προς τους δεινοπαθούντες συνανθρώπους του αλλά και το παράδοξο, όσο και υπερφυσικό  χάρισμα της πρόρρησης, με το οποίον ήταν προικισμένος.

Αν  και ανήκε σε αρχοντική και πολύκλαδη οικογένεια του τόπου , έζησε ταπεινός και αφανής αλλά σεβαστός και τιμώμενος από μια ολόκληρη κοινωνία, σε βαθμό αφομοίωσης.  Έζησε φτωχός και πέθανε πάμφτωχος, ιερουργούσε σε μικρό, απόμερο και χωρίς πόρους ερημοκλήσι, επενέβαινε αυτόκλητος σε διενέξεις  και επέφερε την ειρήνευση, ορθωνόταν αυστηρός σε ανθρώπους  που αδικοπραγούσαν, απεκάλυπτε και επιτιμούσε  όσους διέπρατταν ανόσια, επρολάβαινε σοβαρές ηθικές  παρεκτροπές,  συνέπασχε  με τους πάσχοντας  και αναξιοπαθούντες. Σε δύσκολες στιγμές  οικογενειών , σε στιγμές απόγνωσης, η σκιά του επενέβαινε  και, με τρόπο διακριτικό  και αφανή, έδινε οικονομική βοήθεια, με χρήματα που έπαιρνε από άλλους με τη θέλησή τους. Αυτά όλα υπήρξαν στοιχεία  πανθομολογημένα και απόλυτα βεβαιωμένα στην εποχή του.  Το ίδιο, όμως, βεβαιωμένο και μάλιστα από χείλη φερέγγυα  και απολύτως αξιόπιστα , υπήρξε  και το θείο χάρισμα  της διορατικότητας  και της πρόρρησης , με το οποίον  ήταν προικισμένος. Είχε την ικανότητα να επικοινωνεί με τον  ψυχικό κόσμο των άλλων ανθρώπων  και να διεισδύει και στη σκέψη τους ακόμη. Κατείχε  τη μυστηριώδη δύναμη να διαισθάνεται γεγονότα  και καταστάσεις , που επρόκειτο  να συμβούν  στο άμεσο ή  και στο απώτερο  μέλλον. Την ιδιότητα , όμως, αυτή εξεδήλωνε όταν  και μόνον παρουσιαζόταν μεγάλη ανάγκη, πάντοτε με διακριτικότητα  και ταπεινή φωνή, με μισόλογα ή με υπονοούμενα , χωρίς εξηγήσεις και ουδέποτε την εκμεταλλεύτηκε για δικό του όφελος ή για να εντυπωσιάσει.  Ούτε έπεφτε σε έκσταση ή σε υπνωτισμό προκειμένου να εκδηλωθεί  κάθε φορά η πρόρρηση ή διορατικότητά  του.

Είναι αλήθεια , ότι  μια τέτοια ιδιότητα , έξω από τη λογική  και τους  καθιερωμένου  φυσικούς νόμους, εντυπωσιάζει τη λαϊκή ψυχή περισσότερο από τα άλλα ψυχικά  χαρίσματα του ανθρώπου και είναι αυτή που παραμένει περισσότερο εντυπωμένη στη λαϊκή μνήμη αλλά και εύκολα διολισθαίνει, είτε  από ευπιστία  των συγχρόνων είτε με την πάροδο του χρόνου, στο μύθο και την υπερβολή. Έτσι , επιχειρώντας να περιγράψουμε στα επόμενα τον βίο  του αγίου Παναγή Μπασιά , θα παραθέσουμε όσα μέχρι στιγμής  διασώθηκαν  γι’ αυτόν, γραπτές  ή προφορικές μαρτυρίες, χωρίς επιλογή ή αλλοίωση  αλλά και χωρίς  να έχουμε  τη δυνατότητα  και τη δύναμη να αξιολογήσουμε  και να επιβεβαιώσουμε όλες ανεξαιρέτως  ή να απορρίψουμε μερικές από αυτές. Αφήνουμε τον αναγνώστη να κρίνει, με την πεποίθηση  ότι θα έχει πάντα υπ’ όψη του, ότι για άτομα εμφορούμενα  και καθοδηγούμενα  από ανώτερη , θεία δύναμη , είναι πιθανά  και δυνατά ακόμη  και μερικά απίθανα συμβάντα.

Η πρώτη μαρτυρία  και επιβεβαίωση  της αγιότητας του ιερέα Παναγή Μπασιά  προήλθε, όπως και στα προηγούμενα αναφέρθηκε , από τον ίδιο το λαό της εποχής του. Η αναγνώριση της ιδιαιτερότητας και της ξεχωριστής μορφής  του υπήρξε καθολική,  όχι μόνο από την τότε  κοινωνία της  γενέθλιας  πόλης  του ή της ευρύτερης επαρχίας , αλλά και από ολόκληρο το νησί, στο οποίο είχε απλωθεί η φήμη και το όνομά του. Γιατί ο λαός,  με το αλάνθαστο αισθητήριο που διαθέτει και που επιβραβεύει ή απορρίπτει μια προσωπικότητα , ποτέ δεν αστοχεί στις εκτιμήσεις του.

Ήταν τόση η ευλάβεια  που έτρεφε ο κόσμος προς το πρόσωπό του , ώστε στην κηδεία του η αθρόα προσέλευση στην εκκλησία χιλιάδων ανθρώπων απ’ όλο το νησί για λαϊκό προσκύνημα , κράτησε  περισσότερο από δύο ημερόνυχτα και δεν είχε προηγούμενο.

Σ’  όλη τη διάρκεια της ζωής του, μια ζωή μεγάλη και μεστή από γεγονότα , ούτε μια παραφωνία, ούτε μια απόρριψη, ούτε μια επίκριση ακούστηκε  ή γράφτηκε  ποτέ για τον Παπά Μπασιά . Ακόμη κι ο Ανδρέας Λασκαράτος, που ήταν σχεδόν σύγχρονός  του και άτεγκτος πολέμιος  και σαρκαστής των προλήψεων, των δεισιδαιμονιών , των εκμεταλλευτών της κοινωνίας και της θρησκείας , που είχε κηρύξει άγριο πόλεμο εναντίον  των «παπαδανθρώπων», που ήλθε σε σύγκρουση ακόμη και με άλλον κλάδο της ίδιας  με αυτόν αρχοντικής και ισχυρής τότε οικογένειας  των Τυπάλδων , ούτε λέξη διατύπωσε ποτέ , επικριτική ή αμφισβήτησης των όσων  ο λαός επίστευε περί του εν ζωή τότε παπά Μπασιά.

Αλλά  και ο πραγματικά μεγάλος Ιεράρχης Γερμανός Καλλιγάς, που ελάμπρυνε τότε τον μητροπολιτικό θρόνο του νησιού και, αργότερα, τον Αρχιεπισκοπικό θρόνο Αθηνών και πάσης Ελλάδος και που δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι υπήρξε εύπιστος ή αφελής, ετίμα  ιδιαιτέρως  τον ταπεινό εκείνον ιερέα του Ληξουριού, συχνά τον επισκεπτόταν στο «κελί» του και ο επικήδειος λόγος τον οποίον εξεφώνησε την 7η Ιουνίου 1888 στον Ναό του Αγίου Σπυρίδωνα , αποτελεί , ως προς το περιεχόμενό του, μία από τις σοβαρότερες, όσο και αδιάσειστες μαρτυρίες περί της αγιότητας του ανδρός.

Ας αναφερθεί ακόμη το όνομα του αειμνήστου  και μεγάλου ιατρού, Καθηγητή του Πανεπιστημίου Αθηνών και Ακαδημαϊκού Μαρίνου Ι. Γερουλάνου, (1867-1960) και του οποίου η επιστημονική όσο και ευγενική μορφή δεν αφήνουν το παραμικρό περιθώριο για να αμφισβητηθούν τα λόγια και οι μαρτυρίες του. Ο Γερουλάνος ,  όπως  ο αναγνώστης  θα γνωρίσει στα επόμενα , όχι μόνον  εγνώρισε τον παπά Μπασιά αλλά έζησε κοντά του μέχρι που, με την ευλογία του , έφυγε από το Ληξούρι για να σπουδάσει, σε όλη δε τη διάρκεια της ζωής του , αυτός και η οικογένειά του δεν έπαυσαν  να ευλαβούνται τη μνήμη του και να διακηρύσσουν σε κάθε ευκαιρία την αγαθοεργό δράση και τη διορατικότητά του.

Άλλη μεγάλη φυσιογνωμία, μεταγενέστερη, βέβαια, του παπά Μπασιά αλλά του οποίου η υπεύθυνη και επιστημονική ιδιότητα δεν του επέτρεπε να διατυπώνει υπερβολές ούτε αβασάνιστα να υιοθετεί ανεύθυνες φήμες, υπήρξε ο Καθηγητής Πανεπιστημίου και επίσης Ακαδημαϊκός με διεθνές κύρος , Αμίλκας Αλιβιζάτος, ο οποίος εκτιμώντας  και αξιολογώντας τις μαρτυρίες  του Ορθόδοξου Λαού, έγραψε σε σχετική μελέτη του «Αναγνώρισις των Αγίων εν Ορθοδόξω Εκκλησία» «Θεολογία» τομ. ΙΘ, σελ. 34  «Ακριβώς εις το σημείον τούτο ευρίσκεται επί των ημερών μας η εξέλιξις της αναγνωρίσεως της αγιότητος του πρ. Μητροπολίτου Πενταπόλεως Νεκταρίου Κεφαλά εν Αιγίνη, του Ιερέως Παναγή Μπασιά εν Ληξουρίου Κεφαλληνίας».

Ως μία επί πλέον επιβεβαίωση ότι ήσαν πραγματικά και αληθή πολλά από το στοιχεία , με τα οποία η φήμη και ο θρύλος περιέβαλαν την προσωπικότητα  του ιερέα Παναγή Μπασιά, ας αναφερθεί τελευταία αυτή η ίδια η , υπό της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας, ανακήρυξη αυτού ως Αγίου, την 7η  Σεπτεμβρίου 1986. Είναι γνωστό ότι το Οικουμενικό Πατριαρχείο υπήρξε πάντοτε φειδωλό σε αγιοποιήσεις , απαιτεί σχολαστική επιβεβαίωση πολλών προϋποθέσεων και εξετάζει με μεγάλη επιφύλαξη και επί πολλήν χρόνο όλα όσα  αναφέρονται στον βίο, την πολιτεία αλλά και στην ύπαρξη Θείας Χάριτος  στον υποψήφιο προς αγιοποίηση όνομα. Και ο παπά Μπασιάς ανταποκρίθηκε θετικά σε όλα τα κριτήρια  της αγιοσύνης. Την αγιοποίησή του «επεκύρωσε» ολόκληρος ο λαός της επαρχίας και πλείστοι πιστοί από όλο το νησί και την Ζάκυνθο συνέρρευσαν σαν αθρόοι στην ανακομιδή του λειψάνου του, την 6ην Ιουνίου  1976

Το όλο ενδιαφέρον που έχουμε εμείς σήμερα για αυτήν τη μορφή του παπά Μπασιά, μάς κάνει να αναζητούμε όλο και περισσότερο υλικό και μαρτυρίες για τον Άγιο που σημάδευσε χριστιανικά με την παρουσία του ένα ολόκληρο νησί.

Ευχής έργον και Θεού πράξη μπορώ να αποκαλέσω τη φανέρωση του κειμένου του Σπύρου Κουρούκλη για τον παπά Μπασιά από τον κ. Γεώργιο Ιωάννου Γερουλάνο, απ’ όπου αρκετές νέες πληροφορίες έρχονται στην επιφάνεια για κάθε αναγνώστη και χριστιανό. Ο κ. Γεώργιος Γερουλάνος όντας συγγενής του Σπύρου Κουρούκλη, διέσωσε τις χειρόγραφες σημειώσεις του δευτέρου, στις οποίες αναφέρονται πολλές οικογενειακές μαρτυρίες, βιογραφικά και περιστατικά της ζωής του Αγίου Παναγή. Ο Σπύρος Κουρούκλης, από μητέρα το γένος Γερουλάνου – Μαριάνθη Γερουλάνου- κατέγραψε την κάθε δυνατή πληροφορία μνήμης και παράδοσης που αφορούσε τον Άγιο καθώς είναι γνωστό ότι, πέρα από τη συγγένεια του Αγίου με την οικογένεια Γερουλάνου, ο παπά Μπασιάς έμενε σε δωμάτιο της προσεισμικής οικίας το οποίο, και σήμερα υπάρχει και διατηρείται χάρις στη μέριμνα και φροντίδα του κ. Γεωργίου Ι. Γερουλάνου. Το χειρόγραφο του Σπ. Κουρούκλη μάς επιβεβαιώνει ακόμη μια φορά την αγιότητα του Παπά Μπασιά και στέκεται δυνατή μαρτυρία από συγγενικό άτομο του Αγίου φωτίζοντας βιωματικές πτυχές για αυτόν, τη δράση και το έργο του.

Επίσης,  θα πρέπει να αναφερθεί πως για ένα μεγάλο διάστημα της ζωής του ο παπα-Μπασιάς έμεινε και στην οικία του Μιλτιάδη Καλογηρόπουλου ( σήμερα οικία Άννας Καλογηροπούλου)  στη συνοικία του Αγίου Νικολάου Μηνιατών, όπου και φυλάσσονται ως ιερό κειμήλιο κάποια από τα ρούχα του.