Ρεπορτάζ // Γιάννα Κουλουμπή
Μια ομιλία για «δυνατούς» ακροατές πραγματοποίησε χθες αργά το απόγευμα στην αίθουσα της Κοργιαλενείου Βιβλιοθήκης, στο Αργοστόλι, ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Κεφαλληνίας κ. Δημήτριος, με αφορμή τον εορτασμό των Τριών Ιεραρχών.
Η ομιλία του είχε τίτλο «Το πρόσωπο κατά τους Τρεις Ιεράρχες» και σκοπό να αναδείξει πως, μέσω των Ελλήνων Καππαδοκών Πατέρων της Εκκλησίας, επήλθε η σύνδεση της αρχαίας ελληνικής και χριστιανικής σκέψης και πως προσδιορίστηκε το «ον» άνθρωπος στην ατομικότητά του ως πρόσωπο «εν Χριστώ» και «εν τη εκκλησία».
Ο κ. Δημήτριος στην εισαγωγή εξέφρασε την επιθυμία η ομιλία του να γίνει η αρχή για την καθιέρωση μια εκπαιδευτικής ημερίδας για τους Τρεις Ιεράρχες, στην οποία θα μπορούν να συμμετέχουν εκπαιδευτικοί από όλες τις βαθμίδες, έτσι ώστε να μένει κάθε φορά κάτι στην καρδιές όλων μας. Παράλληλα, εξήρε το μεγάλο θεολογικό και κοινωνικό έργο των Τριών Ιεραρχών, αλλά και την προσφορά τους στην ελληνική και χριστιανική σκέψη, η οποία ουσιαστικά συνοψίζεται στην συμβολή τους στην κατανόηση της έννοιας του «προσώπου».
Το «πρόσωπο» είναι μια καθαρά ελληνική και χριστιανική έννοια και αναγνωρίζεται από όλους τους λόγιους, αφού ο σεβασμός της προσωπικότητας του ανθρώπου είναι το πλέον σημαντικό ιδεώδες της εποχής μας. Όμως, ελάχιστοι γνωρίζουν ότι το «πρόσωπο» συνδέεται άρρηκτα με τη Θεολογία, είναι γέννημα θρέμμα της ελληνικής πατερικής Θεολογίας.
Μιλώντας εν περιλήψει για την αρχαία ελληνική σκέψη, ο κ. Δημήτριος, αναφέρθηκε στο «α-πρόσωπο» της ουσίας της , αφού για τους αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους το παν ήταν το «είναι». Μάλιστα ο κεντρικός ναός των Δελφών στο αέτωμά του πάνω αναγράφει «είναι» και «γνώθι σαυτόν», κάτι που διορθώνει αργότερα ο Μ. Βασίλειος, λέγοντας «πρόσεχε σεαυτώ».
Ο κόσμος των Ιδεών του Πλάτωνα και το αδύνατο της σύνδεσης του προσώπου με την ουσία του ανθρώπου του Αριστοτέλη έδειξαν ότι η αρχαία ελληνική σκέψη εστάθη ανίκανη να αναδείξει τη σύνθεση της μονιμότητας και της ατομικότητας και να δημιουργήσει μια αληθινή ομολογία «περί προσώπου» ως ενιαίας και απολύτου. Αυτό όμως κατάφερε τελικά να το πετύχει η ελληνική σκέψη τον 4ο αιώνα με τους μεγάλους Έλληνες Καππαδόκες Πατέρες.
Βέβαια, προσπάθειες έγιναν και μέσω των Ελλήνων τραγικών ποιητών, αφού έδωσαν στα έργα τους μια θέση στον άνθρωπο ως άτομο, αλλά και κατά τη διάρκεια της ρωμαϊκής εποχής με τον όρο «persona». Και εδώ όμως το άτομο δεν μπορεί να εκφραστεί ως πρόσωπο μόνο του, παρά μόνο εάν είναι ενταγμένο σε ομάδα. Κάπως έτσι εξηγούνται και οι διωγμοί των Χριστιανών της εποχής εκείνης, οι οποίοι έλεγαν ότι ήταν ελεύθεροι «εν Χριστώ» και «εν τη εκκλησία». Έτσι έχουμε και Μάρτυρες, αφού η κοινωνία τότε δεν δέχεται να συμβιβαστεί με τέτοιες απόψεις.
Όλα τα παραπάνω θα αποκτήσουν βάση εξήγησης μέσων των Ελλήνων Καππαδοκών Πατέρων. ΟΙ Καππαδόκες μιλούν για την «ουσία» του Θεού , η οποία είναι μία και υποστασιάζεται τριαδικά, Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα. Παρουσιάσουν ακόμη την πίστη στον έναν και μοναδικό Θεό. Εδώ «φύσις» και «ουσία» είναι ένα πράγμα.
Μέγα δυσεπίλυτο θέμα εμφανιζόταν τότε η τριπλή υπόσταση του Θεού. Και για αυτό όμως λύση βρέθηκε, αφού ο Θεός είναι έξω από αυτόν τον κόσμο, το μαρτυρεί η βιβλική Θεολογία. Άλλο πράγμα είναι ο Θεός και άλλο ο κόσμος, που δημιουργείται από τον Θεό και έχει αρχή. Ο χρόνος συμβαδίζει με την παρουσία του κόσμου, άρα έχει και αυτός αρχή. Το τελευταίο καταργεί την αιωνιότητα του χρόνου που υποστήριζαν με θέρμη οι Αρχαίοι Έλληνες. Και αφού ο Θεός είναι έξω από αυτόν τον κόσμο, έχει τη δύναμη να υποστασιάζεται η φύση του σε τρεις υποστάσεις. Μια υπόσταση που το πρόσωπο προσδιορίζει…
Η κατανόηση τούτου είναι που οδήγησε στις γνωστές Αιρέσεις, οι οποίες ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο, παρά η πάλη της ελληνικής σκέψης να συμβαδίσει με την Χριστιανική Αλήθεια.
Ο κ. Δημήτριος αναφέρθηκε στη συνέχεια στο πως ο Χριστιανός αποκτά ακριβή οντολογική έννοια του «προσώπου» όταν συνδεθεί με τον Χριστό μέσω του Βαπτίσματος, εξηγώντας το «εις τον θάνατον του Χριστού εβαπτίσθημεν» και εστίασε στον βιολογικό θάνατο του ανθρώπου και την ατομικότητά του, η οποία σώζεται και έτσι σώζεται και το «πρόσωπο»
Ολοκλήρωσε συνοψίζοντας την διττή προσφορά των Ελλήνων Καππαδοκών Πατέρων, οι οποίοι τελικά και βοήθησαν να προσδιοριστεί το «ον» άνθρωπος ως πρόσωπο και ζωογόνησαν την ελληνική σκέψη, αφού συνεχίζει ως σήμερα να διδάσκεται και να απασχολεί την ανθρώπινη σκέψη.
