Μια πρώτη προσπάθεια καταγραφής και χρονολόγησης αιωνόβιων ειδών βελανιδιάς πραγματοποιήθηκε τον Οκτώβριο από εκπροσώπους του τμήματος Περιβάλλοντος του Ιόνιου Πανεπιστημίου και το Βοτανικό Κήπο Κεφαλονιάς. Στην ομάδα πεδίου συμμετείχαν ο Αναπληρωτής Καθηγητής Αριστοτέλης Μαρτίνης, η Ακαδημαϊκή Υπότροφος του τμήματος Περιβάλλοντος Δρ. Χαρίκλεια Μινώτου, ο φοιτητής του τμήματος Αριστοτέλης Σκιαδαρέσης και η Εύη Ματιάτου Επιμελήτρια του ΒΚΚ.
Πρόκειται για μια πρωτοβουλία με κίνητρο την ανησυχία μας για την παράνομη υλοτόμηση αιωνόβιων δέντρων που παρατηρήθηκε την περασμένη χρονιά στην Κεφαλονιά αλλά και τις εκχερσώσεις, που συχνά απαντώνται με έλλειψη αξιολόγησης τόσο της οικολογικής όσο και αισθητικής αξίας των δέντρων αυτών, ιδιαιτέρα ως προς την διατήρηση του φυσικού τοπίου.
Η ανάδειξη της οικολογικής και πολιτιστικής αξίας των υπεραιωνόβιων βελανιδιών στις κοινότητες, στις αρμόδιες αρχές αλλά και στους συμπολίτες μας ευρύτερα θα συμβάλλει στην προστασία τους αλλά και την βιώσιμη ανάπτυξη των περιοχών.
Η μελέτη αφορά αρχικά μεμονωμένα δέντρα και μικρές συστάδες των δύο και τριών ατόμων με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που χρήζουν της προσοχής μας. Οι μεγάλες συστάδες βελανιδιών που διασώζονται μέσα στους αιώνες στη Μονή Άτρου και Μονή Κηπουραίων θεωρούμε ότι βρίσκονται μέσα σε ένα διαχρονικό πλαίσιο προστασίας γεγονός που προκαλεί αισιοδοξία.
Στο πλαίσιο της καταγραφής συλλέχθηκαν δείγματα ξύλου με τρυπάνη από τον κορμό. Η δενδροχρονολόγηση έγινε με την αξιόπιστη επιστημονικά μέθοδο λήψης τρυπανιδίων με δενδροτρυπάνη Pressler. Τα δείγματα συγκεντρώθηκαν από διάφορα είδη βελανιδιάς (Quercus sp.) με ιδιαίτερη προσοχή και αρκετή δυσκολία λόγω της σκληρότητας του ξύλου και μεταφέρθηκαν στο εργαστήριο Διαχείρισης Περιβάλλοντος και Βιώσιμης Ανάπτυξης του τμήματος Περιβάλλοντος στη Ζάκυνθο όπου γίνονται οι μετρήσεις δενδροχρονολόγησης από τον Αν. Καθηγητή κ. Αριστοτέλη Μαρτίνη και τον κ. Αριστοτέλη Σκιαδαρέση. Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία στις ηλικίες θα πρέπει να συνεκτιμηθεί απόκλιση 5% εξαιτίας της μη γραμμικής ετήσιας αύξησης των δακτυλίων του ξύλου.
Ακολουθώντας επιστημονικό πρωτόκολλο για τις καταγραφές σε κάθε δέντρο μετρήθηκαν επίσης η στηθαία περίμετρος, η περίμετρος βάσης, το ύψος, οι διακλαδώσεις του δέντρου καθώς και η διάμετρος της κόμης.
Η σύντομη αναφορά για τα δείγματα που ακολουθεί αναδεικνύει την σημασία τους, την αιωνόβια ταυτότητά τους, τη διαχρονική οικοσυστημική προσφορά τους.
Δείγμα 1: Quercus pubescens Willd., χνοώδης βελανιδιά από συστάδα τριών ατόμων σε οικόπεδο εντός οικισμού στο χωριό Σπαρτιά, με στηθαία περίμετρο 6,1μ. περίμετρο βάσης 5,9μ. άνοιγμα κόμης 10μ. ύψος 18 μ. εκτιμάται ότι έχει ηλικία 250 χρόνων.
Είναι αξιοσημείωτο ότι στην ευρύτερη περιοχή υπάρχει μεγάλος αριθμός από πολύ ψηλές και υπεραιωνόβιες δρύες (Quercus coccifera/ περνάρι, Quercus pubescens/χνοώδης βελανιδιά, Quercus ithaburensis ssp.macrolepis/φυλλοβόλος βελανιδιά).
Στην πλειονότητα εντοπίζονται στις άκρες αγροτεμαχίων και οικοπέδων και πιθανότατα η χρησιμότητα τους για οριοθέτηση να είναι αυτή που τα διασώζει.
Ωστόσο στα Σπαρτιά η εντυπωσιακή τους παρουσία μέσα σε κήπους, αυλές ή ακόμα και η ενσωμάτωσή τους σε παλιές πέτρινες μάντρες (κούρτες), καταδεικνύει ότι η αξία τους έχει αναγνωριστεί αποτελώντας σημεία φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς αλλά και ιστορικής μνήμης.
Εκτιμάται ότι τα δέντρα αυτά αποτελούν μάρτυρες δρυοδάσους που χάθηκε με την αλλαγή στη χρήση γης και την εντατική υλοτόμηση που έλαβε χώρα μέσα στους αιώνες λόγω κοινωνικοοικονομικών συνθηκών.
Δείγμα 2: Quercus coccifera L., περνάρι ή πουρνάρι στο χωριό Κεραμειές επί του δρόμου πριν από το παλιό ελαιοτριβείο Βαλλιάνου με στηθαία περίμετρο 4,8μ. περίμετρο βάσης 5,10μ. άνοιγμα κόμης 7μ. και ύψος 15μ.εκτιμάται ότι έχει ηλικία 800 χρόνων.
Δείγμα 3: Quercus pubescens Willd, χνοώδης βελανιδιά επί της επαρχιακής οδού Γριζάτων-Μουζακάτων στην είσοδο για Σάμη με στηθαία περίμετρο 6,1μ. περίμετρο βάσης 8,5μ. και άνοιγμα κόμης 10μ. και ύψος 18μ. εκτιμάται ότι έχει ηλικία 1.000 ετών.
Με την ολοκλήρωση των εργαστηριακών μετρήσεων θα ακολουθήσει εκτενής αναφορά όλων των δειγμάτων που θα περιέχει επίσης αποτελέσματα μετρήσεων από το περνάρι του Τιμολέων, όπως είναι γνωστό στους Ιθακήσιους, καθώς και τις χνοώδεις βελανιδιές έξω από την Ιερά Μονή Ταξιαρχών στο Περαχώρι. Η Βρισηίδα Χάλδα και ο Γεράσιμος Σκλαβενίτης συνέβαλαν στην μελέτη υποδεικνύοντας βελανιδιές στη Λειβαθώ και την Ιθάκη αντίστοιχα.
Οι πρώτες καταγραφές που πραγματοποιήθηκαν είναι ενδεικτικές του μεγάλου πλούτου υπεραιωνόβιων ατόμων δρυός που βρίσκονται στην Κεφαλονιά. Η συνέχιση των καταγραφών, η δενδροχρονολόγηση, η σύνδεση τους με την ιστορία και τον πολιτισμό θα συμβάλλουν στην προστασία των περιβαλλοντικά και κοινωνικά σημαντικών αυτών δέντρων. Επίσης δύναται να προσδώσουν επιπλέον ενδιαφέρον στις περιοχές που βρίσκονται μέσω της σύνδεσής τους με εναλλακτικές μορφές τουρισμού όπως ο αγρο-οικοτουρισμός.
Σύμφωνα με τα πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα που προέκυψαν εκτιμάται ότι η καταγραφή αξίζει να συνεχιστεί με συστηματικότητα και διευρυμένη επιστημονική μελέτη.
