Το ναυάγιο του γερμανικού οχηματαγωγού/αποβατικού σκάφους “F 495” στην θαλάσσια περιοχή της νησίδας Βαρδιάνοι, Κεφαλονιά (+13 Σεπτεμβρίου 1943)

Στο γερμανικό Ημερολόγιο Ναυτικής Διοίκησης (Kriegstagebuch der Seekriegsleitung 1939-1945 – Teil A ; Band 49. September 1943) αναφέρεται ότι: «Στις 13 Σεπτεμβρίου 1943 στις 07:00, ιταλικές πυροβολαρχίες άνοιξαν πυρ κατά δύο δικών μας αποβατικών σκαφών (τα “F494” και “F495”τύπου “MFP”) που προσέγγιζαν στο Αργοστόλι μεταφέροντας δύο πυροβολαρχίες των 150 χιλ., το ένα από τα δύο σκάφη βυθίστηκε (χωρίς απώλειες), το άλλο ρυμουλκήθηκε στο Ληξούρι με νεκρούς (4 σε αριθμό) και τραυματίες (7 σε αριθμό) επιβαίνοντες σε αυτό.»

Η καταχώρηση στο πρωτότυπο: “15.9.43 Am 13/9. 0700 Uhr beschossen ital. Battr. 2 in Argostoli einlaufende mit 2-15 cm Battr. beladene eigene MFP’s, von denen einer versenkt wurde, der andere wurde mit Toten und Verwundeten nach Lixuri eingeschleppt.”

Το επεισόδιο έχει καταγραφεί από τον κυβερνήτη του σκάφους και μέσω της αναφοράς αυτού με το διάγραμμα που την συνοδεύει, ξεδιπλώνονται τα γεγονότα με λεπτομέρεια (μετάφραση: Τηλέμαχος Μπεριάτος, 2020):

«Gottschalk (Paul), Υπαξιωματικός(Ναύκληρος), 14 Σεπτεμβρίου 1943.
Προς την Διοίκηση Στολίσκου Παράκτιου Άμυνας Αττικής, Πειραιάς.

Αναφορά

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1943 στις 6.45 π.μ. εισήλθαμε στο λιμάνι Κεφαλλονιάς, Αργοστόλι. Λίγο πριν την πρόσδεση 40-50 μ. από την προβλήτα, πέρασα μέσα από πολυβολισμούς. Υπέθεσα ότι ήταν λανθασμένη ενέργεια και έστειλα αμέσως σήματα αναγνώρισης. Τότε τρεις πυροβολαρχίες των 105 χιλ. και μία οβιδοβόλων ανέλαβαν δράση. Υπήρχαν τουλάχιστον τρεις 105 χιλ. και μία οβιδοβόλων, και τα πολυβόλα – διακαή πυρά – τουλάχιστον 6 πολυβόλα.

Έδωσα αμέσως εντολή να επανδρωθούν τα όπλα και να ανοίξουν πυρ καθώς και ταυτόχρονα να προπέτασμα καπνού και αμέσως απομακρύνθηκα και θέλησα να αναχωρήσω από τον λιμένα με τη μεγαλύτερη δυνατή δύναμη. Κατά την στροφή δέχτηκα 3-4 χτυπήματα ψηλότερα από την ίσαλο γραμμή, στην δεξιά πλευρά. Βλήμα επίσης έπληξε το πλωριό και το πρυμναίο κατάστρωμα. Στην μάσκα (σ.σ. πλευρό της πλώρης) χτυπήθηκε το κυτίο των πυρομαχικών των 20 χιλ. στο οποίο επλήγησαν όλοι οι γεμιστήρες και εκείνο το πλωριό των 20 χιλ. επίσης διαλύθηκε. Το πηδάλιο στο πρυμναίο κατάστρωμα έπαθε ζημιές, έτσι ώστε μπορούσε να περιστραφεί μόνο 10ο αριστερά. Από τους πολυβολισμούς, όλο το πλοίο ήταν γεμάτο τρύπες. Το F.494 ήταν χτυπημένο και σιγασμένο. Με προσπέρασε το F.494 και επομένως μπόρεσα να πάω πίσω από το προπέτασμα καπνού του F.494. Ως αποτέλεσμα, δέχτηκα μόνο άστοχα πυρά χωρίς χτύπημα. Εκείνη τη στιγμή, το F.494 δέχθηκε ένα βλήμα στο πρυμναίο κατάστρωμα και ένα στην τιμονιέρα, με αποτέλεσμα να αστοχήσει ολόκληρο το σύστημα διεύθυνσης.
Προσπάθησα να φτάσω στη νότια πλευρά του νησιού Βαρδιάνοι με το σκάφος μου για να προσαράξω, αλλά το πλοίο μου ξαφνικά έκανε κύκλους γιατί το σύστημα του πηδαλίου δεν λειτουργούσε από τον βομβαρδισμό. Δεδομένου ότι υπήρχε κίνδυνος εισόδου στο οπτικό πεδίο του εχθρού από το προπέτασμα καπνού, κράτησα τις μηχανές, έδωσα εντολή να φορεθούν σωσίβια και να αναπτυχθούν οι σωσίβιες λέμβοι. Όλα τα απόρρητα υλικά ανακτήθηκαν και μεταφέρθηκαν στο νησί Βαρδιάνοι με σωσίβιες λέμβους, από το οποίο μας πήραν αργότερα Γερμανοί στρατιώτες. Λίγο μετά την αποχώρηση μας από το πλοίο, το F.495 ανατράπηκε και βυθίστηκε αργά.

Το F.494 ρυμουλκήθηκε στο λιμάνι του Ληξουρίου από ένα ελληνικό σκάφος. Το F.495 δεν είχε απώλειες πληρώματος, στο F.494 υπήρχαν 4 νεκροί και 3 βαριά τραυματίες. Οι τελευταίοι μεταφέρθηκαν στο νοσοκομείο Αθηνών με αεροσκάφος.
Καθοδόν για την νησίδα Βαρδιάνοι έφθασαν 2 Arado (σ.σ. αναγνωριστικά υδροπλάνα) που ήθελαν να προσθαλασσωθούν πλησίον του F.494. Και αυτά πυροβολήθηκαν από ιταλικά αντιαεροπορικά όπλα. Το πλήρωμα του F.495 βρίσκεται στο F.494.
υπογραφή Gottschalk, Υπαξιωματικός(Ναύκληρος) και Κυβερνήτης F.495 »

Από αυτά τα οχηματαγωγά πλοία Marinefährprahm (MFP), παραγγέλθηκαν συνολικά πάνω από 1000 μονάδες (εκ των οποίων “F100”-“F700” τύποι A-C, “F801”-“F1269” τύπος D) αλλά από αυτά περίπου τα μισά πρόλαβαν να ολοκληρωθούν έως το τέλος του πολέμου. Το “F 495” ανήκε στην έκδοση “C2” με μήκος 47μ., ολοκλήρωσε την ναυπήγηση του τον Απρίλιο 1943 στην Βάρνα (Varna, Βουλγαρία) αλλά από την στιγμή που αποφασίστηκε η μεταφορά του στο Αιγαίο, επέστρεψε στο ναυπηγείο μεταξύ 29 Μαΐου και 7 Ιουνίου για μετατροπές για την επικείμενη διέλευση του από τα Στενά του Βοσπόρου.

Σύμφωνα με την Σύμβαση για το καθεστώς των Στενών του 1936 (Σύμβαση του Μοντρέ, Montreux – Convention Regarding the Regime of the Straits), η διέλευση αυτών από πολεμικά πλοία που δεν ανήκουν σε κράτη της Μαύρης Θάλασσας είναι περιορισμένη σημαντικά, ενώ στον Β’Π.Π. έως τον Φεβρουάριο του 1945 η Τουρκία ήταν ουδέτερη και είχε διακόψει την κυκλοφορία για τα πλοία των εμπολέμων. Επομένως τα γερμανικά πλοία έπρεπε να «μεταμφιεστούν» σε πολιτικά. Έτσι αφαιρέθηκε ο οπλισμός και τους δόθηκαν ονόματα ελληνικών νησιών σαν να ήταν πλοία ακτοπλοϊκών μεταφορών, όπως “Tynos”(F494), “Paros” (F496), “Andros” (F497) κτλ. και το “F495” προσωρινά βαφτίστηκε “Naxos” τον Ιούνιο του 1943, άλλωστε η ίδια η ονομασία του τύπου (Marinefährprahm) μεταφράζεται σε «φορτηγίδα πορθμείου», ενδεχομένως εν μέρει για να εξυπηρετηθεί αυτός ο στόχος της «κάλυψης» του πραγματικού σκοπού χρήσης τους σε πολεμικές επιχειρήσεις. Στις 12 Ιουνίου μετέβη στην Κοστάνζα (Constanta, Ρουμανία) ενώ ένα μήνα μετά στις 12 Ιουλίου, βρισκόταν στον Στολίσκο Παράκτιας Άμυνας Αττικής με έδρα τον Πειραιά.

Όσον αφορά την θέση του ναυαγίου, σύμφωνα με την Αναφορά του κυβερνήτη του σκάφους: «…Προσπάθησα να φτάσω στη νότια πλευρά του νησιού Βαρδιάνοι με το σκάφος μου για να προσαράξω, αλλά το πλοίο μου ξαφνικά έκανε κύκλους γιατί το σύστημα του πηδαλίου δεν λειτουργούσε…Λίγο μετά την αποχώρηση μας από το πλοίο, το F.495 ανατράπηκε και βυθίστηκε αργά…», ενώ σε Αγγελία προς Ναυτιλλομένους (Υπ. Ναυτικών – ΓΕΝ – Υ.Υ.), αναφέρεται: «…Βορειοδυτικώς της νήσου “Βαρδιάνοι”.. απόστασιν 3,8 μιλ. ναυάγιον Γερμανικού αποβατικού (θέσις προσεγγίζουσα)…». Επομένως κατά την άμεση μεταπολεμική περίοδο η θέση του ναυαγίου ήταν γνωστή και τελικά έγιναν κινήσεις ώστε αυτό να ανελκυσθεί από τον Οργανισμό Ανελκύσεως Ναυαγίων (ΟΑΝ) που ανακοίνωνε την πρόθεση ανάθεσης των εργασιών ανέλκυσης και ιδιώτες αναλάμβαναν σε κάθε περιοχή να ανακτήσουν τα χρήσιμα υλικά.

Τα περισσότερα στοιχεία αυτής της δραστηριότητας δεν σώζονται σήμερα λόγω έλλειψης σχολαστικής καταγραφής και απώλειας των αρχείων, και ο βαθμός που αυτό επιτεύχθηκε δεν μπορεί να εξακριβωθεί. Ενδεχομένως στην θέση παραμένουν υπολείμματα, τα οποία όμως δεν έχουν εντοπιστεί κάτι που μπορεί να θεωρηθεί λογικό καθώς ένα πεδίο μικρών συντριμμιών ενός σχετικά μικρού σκάφους, δεν παράγει σημαντικά ίχνη κατά την έρευνα με τεχνικές επισκόπησης πυθμένα.

Τηλέμαχος Μπεριάτος
(πρώτη δημοσίευση Δεκέμβριος 2024)

Πληροφορίες:
1. Ημερολόγιο Ναυτικής Διοίκησης 15.9.43 (Kriegstagebuch der Seekriegsleitung)
2. Αναφορά του κυβερνήτη του σκάφους Paul Gottschalk, προς την Διοίκηση Στολίσκου Παράκτιας Άμυνας Αττικής, Πειραιάς, 14 Σεπτεμβρίου 1943 (“Gottschalk (Paul), Meldung, An Kommando Kuestenschutzflotille Attika, Piraeus, den 14 September 1943”).
3. Ιστορικό ναυτικό αρχείο, Ομοσπονδιακή Δημοκρατία της Γερμανίας (Historisches-marinearchiv.de)
4. Αγγελίαι τοις Ναυτιλλομένοις (Υπ. Ναυτικών – ΓΕΝ – Υ.Υ.)
Εικόνες:
1. MFPs “F495” (Naxos), “F308”, “F494”, “F370” (Historisches-marinearchiv.de)
2. Το ένα από τα δύο οχηματαγωγά/αποβατικά σκάφη εισερχόμενο στον όρμο Αργοστολίου στις 13 Σεπτεμβρίου 1943 (αρχείο Renzo Apollonio)
3. Θέση ναυαγίου αποβατικού σκάφους “F 495”(+14-9-1943)
4. Αναφορά κυβερνήτη (Gottschalk Paul, Meldung 14-9-1943)
5. Σκίτσο αναφοράς κυβερνήτη (Gottschalk Paul, Meldung 14-9-1943)
6. Ημερολόγιο Ναυτικής Διοίκησης 15.9.43 (Kriegstagebuch der Seekriegsleitung)
7. Διάγραμμα σκάφους “MFP MarineFahrPrahm”