Γράφει ο Ορέστης Καππάτος
Η ιστορία του υποβρυχίου «HMS Perseus» στα νερά της Κεφαλονιάς, ο Έλληνας αξιωματικός με Κεφαλονίτικη καταγωγή που χάθηκε και τα ονόματα εκείνων, που βοήθησαν τον μοναδικό επιζώντα να διαφύγει από τις κατοχικές δυνάμεις.
Το Bρετανικό υποβρύχιο «HMS Perseus Ν 36» απέπλευσε στις 24 Νοεμβρίου του 1941, από τη Μάλτα, προς τον κόλπο του Τάραντα στην Αδριατική και το Ιόνιο Πέλαγος στα πλαίσια επιθετικής περιπολίας, με προορισμό επιστροφής την Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Εκτός από τα 59 μέλη πληρώματος , επέβαιναν και δυο επιπλέον άτομα, ο θερμαστής John Capes και ο Έλληνας Υποπλοίαρχος Νικόλαος Μέρλιν. Τις βραδυνές ώρες τις 6 Δεκεμβρίου 1941, προσέκρουσε σε νάρκη στα ανοικτά των ακτών της Κεφαλονιάς και βυθίστηκε, παρασύροντας μαζί του 60 μέλη του πληρώματός του. Ο θερμαστής John Capes ήταν ο μόνος επιζών, καθώς κατάφερε κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή, να αποδράσει από το βυθισμένο υποβρύχιο. Χρησιμοποιώντας μια ειδική συσκευή διαφυγής, η οποία ονομάζετο «Davis», εκτέλεσε μια ύστατη προσπάθεια για επιτυχή ανάβαση από το ναυάγιο του υποβρυχίου, στην επιφάνεια του ψυχρού Ιονίου. Ο ίδιος κολύμπησε στην πλησιέστερη ακτή της Κεφαλονιάς, η οποία τότε, ήταν υπό ιταλική κατοχή, κοντά στην θέση «Αητο..» μεταξύ Κατελειού και Μαυράτων. Εκεί, οι χωρικοί τον βρήκαν σε μια εξαιρετικά δύσκολη κατάσταση, τον φρόντισαν ιατρικά και του πρόσφεραν καταφύγιο. Όντας σε καλά χέρια για περισσότερο από 18 μήνες, τον βοήθησαν να δραπετεύσει με ασφάλεια στη Σμύρνη. Η περιπέτεια του John Capes ήταν δύσκολο να ληφθεί σοβαρά υπόψη. Κανείς δεν πίστευε την ιστορία του. Κανείς δεν κατάλαβε ποτέ, ότι αυτός ο άνθρωπος είχε πάει πραγματικά από την κόλαση στον παράδεισο. Για να ξεφύγει από ένα τέτοιο βάθος, στην πραγματικότητα κατάφερε το ακατόρθωτο. Από τα εξήντα άτομα, που παρασύρθηκαν μαζί με το υποβρύχιο στο βυθό της θάλασσας του Ιονίου, μόνο ένας είχε καταφέρει να επιτύχει κάτι, μοναδικό στην Ναυτική Ιστορία. Ο θερμαστής John Capes ήταν ακουμπισμένος στο πρυμναίο διαμέρισμα λίγο πριν συμβεί η έκρηξη. Όταν το « HMS Perseus» άρχισε να πηγαίνει προς τα κάτω, το πρυμναίο διαμέρισμα, δεν είχε ακόμα κατακλυσθεί από νερά, μέχρι το υποβρύχιο να αγγίξει τον βυθό του Ιονίου πελάγους. Αν και τραυματισμένος, άρχισε να ψάχνει για άλλους επιζώντες και βρήκε τρεις άλλες θερμαστές ζωντανούς στα συντρίμμια, που είχαν τραυματιστεί πολύ σοβαρά. Χωρίς να χάσει χρόνο, τους πρόσφερε την συσκευή διαφυγής «Davis» και τους βοήθησε στην οδό διαφυγής. Στη συνέχεια, έπρεπε να βρει έναν τρόπο για να ανοίξει την πόρτα του πρυμναίου διαμερίσματος. Αυτό θα μπορούσε να γίνει μόνο με την εξισορρόπηση της πίεσης στο διαμέρισμα, με αυτήν στην θάλασσα. O Capes μετέφερε τους τραυματίες στο πρυμναίο διαμέρισμα. Εκεί υπήρχε μία έξοδος διαφυγής η οποία ήταν η μόνη ελπίδα σωτηρίας, αν δεν είχε μπλοκάρει από την πρόσκρουση. Για να καταφέρει όμως ο Capes να ανοίξει την μπουκαπόρτα διαφυγής, έπρεπε να εξισορροπήσει την πίεση μέσα στο διαμέρισμα. Οι αντιδράσεις του ήταν άμεσες. «Έκλεισα την πίσω στεγανή πόρτα απομονώνοντάς μας στο πρυμναίο διαμέρισμα. Έσπασα τα λουκέτα των τεσσάρων ερμαρίων και έδεσα με ιμάντες τις συσκευές Davis στους συντρόφους μου». Στη συνέχεια ο Capes κατάφερε να λασκάρει τους σφιγκτήρες της καθόδου, να τραβήξει προς τα κάτω τον αγωγό διαφυγής και να τον στερεώσει στο δάπεδο. Ψάχνοντας όμως για τη βαλβίδα κατακλίσεως του διαμερίσματος, τον περίμενε μία δυσάρεστη έκπληξη. Ήταν παραμορφωμένη και ήταν αδύνατο να μετακινηθεί. Απελπισμένος αναζήτησε άλλο τρόπο, για να πλημμυρίσει σταδιακά το διαμέρισμα. Τότε, σκέφτηκε να καταφύγει στον υποβρύχιο εκσφενδονιστήρα φωτοβολίδων αναγνωρίσεως, που χρησίμευε για την σήμανση της θέσεως του υποβρυχίου εν καταδύσει. Τελικά, κατόρθωσε με αυτό τον τρόπο να προκαλέσει την μερική κατάκλιση του διαμερίσματος. Αμέσως βοήθησε τους συναδέλφους του κάτω από το νερό, έφθασε στο πίσω μέρος του υποβρυχίου και βγήκε στη θάλασσα μέσα από την καταπακτή διαφυγής. Στη συνέχεια και από βάθος 52 μέτρων, άρχισε τη δική του ανάβαση. Όταν έφθασε στην επιφάνεια, άρχισε να ψάχνει γύρω για τους συντρόφους του, αλλά δεν είδε κανέναν. Κανείς άλλος δεν είχε επέζησε από την βύθιση του «HMS PERSEUS», που έγινε υποβρύχιος τάφος για εξήντα άνδρες. Παρά το γεγονός ότι είχε χτυπήσει άσχημα στα άκρα και στο σώμα, με όση δύναμη του είχε απομείνει, άρχισε να κολυμπά προς την σκοτεινή μάζα που διέκρινε στον ορίζοντα. Ιδιαίτερα ευρηματικός ο John, μετέτρεψε το σάκο οξυγόνου της συσκευής Davis σε σωσίβιο, για να μπορέσει ν’ αντέξει και αυτή τη δοκιμασία της πολύωρης κολύμβησης στην παγωμένη θάλασσα. Μετά από πολλές ώρες αγώνα με το κρύο στη θάλασσα, έφτασε σε μια βραχώδη παραλία. Με μεγάλη προσπάθεια σύρθηκε πάνω στα βράχια και τελικά ήρθε στην ξηρά σε μια από τις παραλίες της Κεφαλονιάς.
Εξαντλημένος όπως ήταν, έχασε τις αισθήσεις του. Την επόμενη μέρα, ήταν ακόμα ξαπλωμένος εκεί, όταν δύο ψαράδες από την πλησιέστερη περιοχή, το χωριό Μαυράτα, ο Μιλτιάδης Χαρέρας και Xαράλαμπος Βαλλιάνος, τον βρήκαν. Ο Capes , μετά από μια μυθιστορηματική προσπάθεια να κρυφτεί στην Κεφαλονιά με την συνδρομή πολλών Κεφαλλήνων διέφυγε με το καΐκι του καπετάν Μιχάλη Χούμα.
Και η Κεφαλονίτικη διάσταση στην ιστορία.
Υποπλοίαρχος Νικόλαος (Νίκης) Μέρλιν (1912 – 1941). Ήταν ο μοναδικός Έλληνας που επέβαινε στο υποβρύχιο. Γεννημένος στο Παρίσι, πέρασε τα παιδικά του χρόνια στην Αθήνα, σπούδασε αρχικά στην Γερμανία και επιστρέφοντας στην Ελλάδα, φοίτησε στη Σχολή Ναυτικών Δοκίμων. Ο πατέρας του, ήταν γαλλικής καταγωγής. Η οικογένειά του όμως, είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα από τα τέλη του 19ου αιώνα. Η μητέρα του, Αλεξάνδρα Μεταξά ,ήταν Ελληνίδα και καταγόταν από την Κεφαλονιά. Υπηρέτησε στα υποβρύχια «Πρωτεύς», «Τρίτων» και «Γλαύκος». Είχε ζητήσει ο ίδιος να μπει στο «ΗMS Perseus». Η μεγάλη του αγάπη για τα υποβρύχια τον “έσπρωχνε” προς το μεγάλο και σύγχρονο – για την εποχή του – βρετανικό σκάφος. Ήθελε να γνωρίσει από κοντά την τεχνολογία του, για να τοποθετηθεί κυβερνήτης σε κάποιο από τα νέα ελληνικά υποβρύχια. Ο Μέρλιν είχε ζητήσει από τον τότε Αρχηγό Στόλου Ε. Καββαδία (και αυτός με Κεφαλονίτικη καταγωγή) να επιβιβαστεί στο υποβρύχιο και να μεταφερθεί με αυτό, στην Αλεξάνδρεια. Έτσι κι έγινε. Με αυτό το υποβρύχιο όμως, που τόσο πολύ λαχταρούσε να δει από κοντά, ο Νίκης Μέρλιν έμελλε να κάνει το τελευταίο ταξίδι της ζωής του, ανήμερα της ονομαστικής του γιορτής και έξω από την ιδιαίτερή του πατρίδα, την Κεφαλονιά.
ΟΙ «Φύλακες – Άγγελοι» του Capes
Οι άνθρωποι που αναφέρονται παρακάτω είναι αυτοί, των οποίων τα ονόματα μπόρεσε να συγκρατήσει ο John Capes. Είναι σίγουρο ότι υπήρξαν πολλοί περισσότεροι κάτοικοι της Κεφαλονιάς που έπαιξαν σημαντικό ρόλο στην απόκρυψη και προστασία του Άγγλου ναυαγού, των οποίων τα ονόματα (ίσως επειδή το επέλεξαν οι ίδιοι, είτε για άλλους λόγους), δεν έγιναν ποτέ γνωστά. Όλοι τους όμως, τούτοι οι γνωστοί αλλά και οι άγνωστοι σε μας Κεφαλλονίτες, έδωσαν πριν από 75 χρόνια μαθήματα θάρρους, αλληλεγγύης και σπάνιου ήθους, και γι’ αυτό ως Έλληνες τους οφείλουμε την ευγνωμοσύνη και το θαυμασμό μας.
Χαράλαμπος Βαλλιάνος
* Γεράσιμος Βαλλιάνος
* Μιλτιάδης Χαρεράς
* Κωνσταντίνος Μαλιαγρός
* Αδελφοί Φωκά
* Μαρίνος Πινιατώρος
* Σταύρος Χαλδάς
* Νικόλαος Χαλδάς
* Ιωάννης Κρητικός & Διδώ Κρητικού
* Ιωάννης Πολλάτος
* Κλειώ και Ευαγγελία Πολλάκη
* Φίλιππος Μπαζίγος
* Ελένη & Μαρίνος Κοσμετάτος
* Γεράσιμος Ραζής
* Γεώργιος Μεταξάς
* Ευάγγελος Θωμάτος
* Νικόλαος Μεταξάς
* Ευάγγελος Πυλαρινός
* Νικόλαος Βανδώρος
* Γεράσιμος Βανδώρος
* Γιώργος Βανδώρος
* Αντώνης Βαγγελάτος
* Κωνσταντίνος Αυγερόπουλος
* Νικόλαος Κομιτόπουλος
* Γιάκουμος Λυκούδης
Στοιχεία προέρχονται από :
κείμενα του κου Κώστα Θωκταρίδη, του γνωστού δύτη ο οποίος βρήκε το υποβρύχιο , 3 περίπου μίλια ανοικτά της Κεφαλονιάς και φώτισε μια άγνωστη πτυχή της ιστορίας του νησιού μας.
Το βιβλίο «Allied Sumbarine Operations in Greece» του κου Βύρωνα Τεζαπζίδη.
Επιπλέον πληροφορίες από την κα Αφροδίτη Κρεμμύδα, τον κο Γιάγκο Μεταξά και την κα Μαρούσα Λυκούδη, στην ομάδα «Κομπόγιο Ιστορίας Κεφαλονιάς & Ιθάκης» .
