Η περίφημος πατρίς του Οδυσσέως, κατά τον μεσαίωνα είχε μείνει ακατοίκητος, και είχε χάσει και αυτό το όνομά της. Κανείς δεν την ανέφερε πλέον με τον κλασσικόν της όνομα Ιθάκη, αλλά με το περίεργον παρατσούκλι «Κοιλάς του Κουμπάρου» (Val di Compare). Δεν υπάρχει ιστορική εξήγησις του περιέργου τούτου ονόματος και μόνον μία παράδοσις μας αφηγείται την αιτίαν της μεταβολής του ονόματος.
Το Ιόνιον πέλαγος, επί μακρούς αιώνας εμάστιζαν οι πειραταί. Και είναι γνωστόν, οτι και η Ζάκυνθος και η Κεφαλληνία πολλάκις ηρημώθησαν από τας πειρατικάς αυτάς επιδρομάς. Παρομοίαν τύχην υπέστη και η Ιθάκη, η οποία ηρημώθη σχεδόν εντελώς. Μόνον εις τα ενδότερα εκρύπτοντο μερικαί οικογένειαι ποιμένων
Περί τα τέλη του δέκατου πέμπτου αιώνος, κατά την παράδοσιν, ένα Δαλματικόν πλοίον, λόγω τρομεράς τρικυμίας, ηναγκάσθη να προσαρμοσθή εις την Ιθάκην. Το βράδυ, οι επιβαίνοντες του πλοίου, διέκριναν εις μίαν χαράδραν του βουνού φως. Χαρούμενοι ανέμεναν να ξημερώση και οπλισθέντες επήγαν εις το μέρος όπου την νύκτα εφαίνετο το φως. Υπέθεσαν, οτι πρόκειται περί στοιχείων κακοποιών, αλλ’ επειδή εστερούντο τροφίμων, επροχώρησαν ένοπλοι με την ελπίδα, οτι θα εύρουν να αγοράσουν κάτι.
Με κατάπληξίν των είδον, οτι δεν είσαν πειραταί ή κακοποιοί οι εκεί κατοικούντες, αλλ’ αγαθώτατοι ποιμένες. Ήτο μία οικογένεια με τα πρόβατά της, κατοικούσα εις μίαν κοιλάδα σχηματιζομένην μεταξύ των ορέων. Οι ποιμένες τους περιποιήθησαν και τους έδωσαν τρόφιμα. Την επομένην οι ναυτικοί, επειδή η κακοκαιρία εξηκολούθει, επανήλθον εις την κοιλάδα του ποιμένος και έτσι συνεδέθησαν στενώτερον.
Μαζί περιήλθαν το έρημον νησί. Ο ποιμήν παρεκάλεσε τον πλοίαρχον του Δαλματικού πλοίου να του βαπτήση το νεογέννητον παιδί του, πράγμα το οποίον με μεγάλην ευχαρίστησιν έκαμεν ο πλοίαρχος, ευγνώμων δια τας μεγάλας περιποιήσεις, τας οποίας του έκαμεν η αγαθή αυτή οικογένεια.
Όταν ο καιρός εδιορθώθη, ο πλοίαρχος ανεχώρησεν από το νησί, αφού ηυχαρίστησε τους ποιμένας και υπεσχέθη οτι θα εξαναγύριζεν. Όταν επέστρεψεν εις την πατρίδα του, ο Δαλματός πλοίαρχος αφηγήθη με ενθουσιασμόν εις τους γνωστούς του την περιπέτειάν του εις «το νησί του Κουμπάρου». Ο ποιμήν της Ιθάκης έγινε πλέον δημοτικός και όλοι οι Δαλματοί πλοίαρχοι, οι διερχόμενοι από την πατρίδα του Οδυσσέως, ευχαρίστως προσήγγιζον εκεί δια να επισκεφθούν τον περίεργον ποιμένα, ο οποίος με την οικογένειάν του απετέλη τον όλον πληθυσμόν της νήσου, η οποία ήτο περίφημος εις την ιστορίαν.
Και έτσι πλέον η Ιθάκη μετωνομάσθη εις «Κοιλάδα του Κουμπάρου» και επί πολλούς αιώνας οι περιηγηταί και οι χάρται την ανέφεραν με μόνον αυτό το όνομα.
Η παράδοσις, η αναφέρουσα το επεισόδιον του Δαλματού ως επισυμβάν κατά τα τέλη του δεκάτου πέμπτου αιώνος. Η ιστορική αλήθεια είνε διαφορετική, τουλάχιστον όσον αφορά την εποχήν. Διότι, αν παραδεχθώμεν την ανωτέρω αφήγησιν, πρέπει να την τροποποιήσωμεν ως προς την εποχήν. Διότι υπάρχουν δοκουμέντα βεβαιούντα, οτι ήδη προ πολλών αιώνων το παρατσούκλι αυτό της Ιθάκης ήτο γνωστόν.
Όντως, ο αρχαιότερος των Γεννουησίων χρονογράφων, ο Κάφαρο, γράψας κατά τας αρχάς του δωδεκάτου αιώνος και αφηγούμενος τα του στόλου, που απεστάλη το 1104, υπό του Αλεξίου Κομνηνού προς καταδίωξιν των Σταυροφόρων, αναφέρει την Ιθάκην με το όνομα «Κοιλάς του Κουμπάρου». Επίσης και ο Βενέδικτος ο εκ Πητερμπόροου, ζων και αυτός περί τα τέλη της ίδιας εκατονταετηρίδος, ονομάζει με το ίδιον παρατσούκλι την Ιθάκην, προσθέτων μάλιστα, οτι το νησί αυτό είχε ένα πολύ κακό όνομα, θεωρούμενον ως φωλέα πειρατών, οι οποίοι έδρων εις το μεταξύ της νήσου αυτής και της Κεφαλληνίας στενόν, κατά το έτος 1191. Και εις Βενετικόν έγγραφον του 1278 αναφέρεται ως κέντρον πειρατών.
Και άλλοι πολλοί ιστορικοί και χρονογράφοι, γράψαντες προ του δεκάτου πέμπτου αιώνος, την αναφέρουν με το όνομα «Κοιλάς του Κουμπάρου». Από την ιστορίαν είνε γνωστόν, οτι η Βενετική κυβέρνησις πληροφορηθείσα, οτι υπάρχει μία νήσος, ευρισκομένη κοντά εις την Κεφαλληνίαν και την στιγμήν αυτήν (1504) είνε ακατοίκητος, αλλά γόνιμος και καρποφόρος», διέταξε τον Προβλεπτήν Κεφαλληνίας Νικόλαον Μάρκελλον να προκηρύξη, οτι «πας μεταβαίνων να κατοικήση την νήσον του Κουμπάρου, θα λάβη εδάφη δια καλλιέργειαν και κατοικίαν, τα οποία θα μεταβιβασθούν και εις τους κληρονόμους των».
Και πράγματι, από Κεφαλλήνας, Ζακυνθίους, Κερκυραίους και άλλους κατωκήθη η νήσος. Πρώτος Καπετάνιος της διωρίσθη από τον Προβλεπτήν Κεφαλληνίας ο Κεφαλλήν Κώστας Πουλιέζος ισοβίως. Μετά τον θάνατόν του η εκλογή ανετέθη εις την κοινότητα. Κατά το 1563 η Ιθάκη ήτο αρκετά καλά κατωκημένη, όπως εμφαίνεται από ένα έγγραφον του Αρχείου Κεφαλληνίας, όπου και άλλα πολύτιμα σχετικά έγγραφα υπάρχουν.
Κ.Καιροφιλας
Ιθάκης 1931
Πηγή: ithacanews.gr
