Κωνσταντίνος Ηλιουδάκης

Υπάρχει ένα παιδί μέσα μας. Πάντα υπήρχε. Ήταν εκεί όταν φοβόμασταν το σκοτάδι. Ήταν εκεί όταν χρειαζόμασταν μια αγκαλιά που δεν ήρθε. Ήταν εκεί όταν μας κορόιδεψαν στο σχολείο, όταν δεν μας άκουσαν στο σπίτι, όταν έπρεπε να “είμαστε καλά παιδιά”. Και συνεχίζει να είναι εκεί, ακόμα και τώρα που μεγαλώσαμε και μάθαμε να το αγνοούμε.

Το εσωτερικό παιδί – εκείνο το ευαίσθητο, συναισθηματικό κομμάτι μας – δεν εξαφανίζεται. Το θάβουμε, το μαλώνουμε, το κλείνουμε στο υπόγειο του μυαλού μας. Και κάποιες φορές, το μαστιγώνουμε. Με λόγια σκληρά. Με απαιτήσεις που ούτε ένας ενήλικας δεν μπορεί να αντέξει. Με αδιαφορία. Με ενοχές. Με ντροπή.

Ένα αληθινό παράδειγμα

Η Μαρία, 37 χρονών, επιτυχημένη επαγγελματίας, ζει μόνη της στην Αθήνα. Από έξω, όλα δείχνουν υπέροχα: όμορφη, καλοστεκούμενη, με καλή δουλειά και κοινωνική ζωή. Μέσα της όμως, παλεύει κάθε μέρα με την αίσθηση ότι δεν είναι αρκετή. Δεν της αξίζει να ξεκουραστεί. Νιώθει ένοχη όταν λέει “όχι”. Τρέμει την απόρριψη και δεν αντέχει τη μοναξιά. Σε κάθε μικρή αποτυχία, ακούει μια φωνή να της λέει: “Φταίς εσύ. Πάλι τα χάλασες. Τι περίμενες; Κανείς δε σε θέλει στ’ αλήθεια.”

Αυτή η φωνή είναι η φωνή του εσωτερικού της γονέα – σκληρού, επικριτικού, αυστηρού. Αυτή η φωνή μαστιγώνει καθημερινά το μικρό παιδί μέσα της, που απλώς ήθελε να νιώσει αποδεκτό, αγαπημένο, ασφαλές.

Πώς ξεκινά αυτός ο φαύλος κύκλος;

Όταν μεγαλώνουμε σε περιβάλλον όπου οι ανάγκες μας δεν γίνονται σεβαστές – είτε συναισθηματικές είτε πρακτικές – αρχίζουμε να μαθαίνουμε ότι το να έχουμε ανάγκες είναι επικίνδυνο. Μαθαίνουμε να τις θάβουμε, να “μην ενοχλούμε”, να προσαρμοζόμαστε. Το παιδί μέσα μας απορροφά το μήνυμα ότι πρέπει να είναι καλό για να το αγαπούν. Κι όταν δεν είναι “καλό”, του φέρονται ψυχρά, αδιάφορα ή τιμωρητικά. Έτσι, το παιδί αρχίζει να τιμωρεί και τον εαυτό του. Και συνεχίζουμε να το κάνουμε και ως ενήλικες.
Το μαστίγωμα συνεχίζεται με κάθε “δεν έπρεπε να νιώθω έτσι”, με κάθε “πρέπει να το ξεπεράσω”, με κάθε “δεν κάνω αρκετά”, με κάθε “είμαι χαζός/αδύναμος/ανίκανος”.

Ποιοι είναι οι τρόποι που το κάνουμε αυτό;

 Με την τελειομανία. Δεν επιτρέπουμε λάθη στον εαυτό μας. Δεν του χαρίζουμε συμπόνια, μόνο αυστηρότητα.
 Με την αυτοθυσία. Δεν θέτουμε όρια. Λέμε πάντα “ναι” γιατί φοβόμαστε ότι αλλιώς δεν θα μας αγαπούν.
 Με την αδιάκοπη αυτοκριτική. Κρίνουμε συνεχώς τον εαυτό μας, το σώμα μας, τις σκέψεις μας, τα συναισθήματά μας.
 Με την αποσύνδεση. Όταν δεν νιώθουμε. Όταν γινόμαστε “ρομπότ” για να μη νιώσουμε πόνο.
 Με την εξάρτηση. Όταν χρειαζόμαστε διαρκώς την επιβεβαίωση από τους άλλους για να σταθούμε.

Πώς σταματάμε αυτό το μαστίγωμα;

Η απάντηση είναι τόσο απλή και τόσο δύσκολη ταυτόχρονα: με αποδοχή, κατανόηση και φροντίδα.
Το πρώτο βήμα είναι να αναγνωρίσουμε ότι αυτό το παιδί υπάρχει ακόμα. Δεν είναι φαντασία. Είναι ζωντανό μέσα μας. Και πονά. Έπειτα, χρειάζεται να το ακούσουμε. Τι έχει να μας πει; Από τι φοβάται; Τι του έλειψε; Τι θα ήθελε;

Ένα μικρό πρακτικό βήμα:
Πάρε ένα χαρτί και γράψε μια επιστολή στον εαυτό σου όταν ήταν 7 χρονών. Μίλησέ του όπως θα μιλούσες σε ένα αληθινό παιδί που αγαπάς. Μην προσπαθείς να του δώσεις συμβουλές. Απλώς δείξε του ότι το βλέπεις, το καταλαβαίνεις και το αγαπάς.
Ίσως στην αρχή νιώσεις γελοίος. Αλλά είναι μία από τις πιο θεραπευτικές πράξεις που μπορείς να κάνεις.

Η ανατροπή

Δεν υπάρχει τίποτα πιο δυνατό από έναν ενήλικα που γίνεται ξανά σύμμαχος του παιδιού μέσα του. Που σταματά να το κακομεταχειρίζεται και του δίνει χώρο να υπάρξει. Αυτό το παιδί δεν είναι αδύναμο – είναι το πιο αληθινό σου κομμάτι. Είναι το πάθος, η αγνότητα, η διαίσθηση, η ευαισθησία, η δημιουργικότητα, η χαρά.

Όταν πάψεις να το μαστιγώνεις και αρχίσεις να το προστατεύεις, τότε αρχίζει η πραγματική θεραπεία. Και τότε μπορείς επιτέλους να αναπνεύσεις, να σταθείς, να χτίσεις σχέσεις χωρίς φόβο, να επιτρέψεις στον εαυτό σου να χαρεί, να πονέσει, να ζήσει.

Γιατί τελικά, δεν θεραπευόμαστε επειδή κάποιος άλλος μας αγάπησε. Θεραπευόμαστε όταν αποφασίσουμε να αγαπήσουμε εμείς εκείνο το μικρό παιδί που κάποτε όλοι αγνόησαν.

*Ο Κωνσταντίνος Ηλιουδάκης είναι Σύμβουλος Ψυχικής Υγείας & Ψυχοθεραπείας