Στις 26 Απριλίου 1986, στη 01:23, ο αντιδραστήρας αριθμός 4 του πυρηνικού σταθμού του Τσερνόμπιλ, 100 χλμ. από το Κίεβο, εξερράγη στη διάρκεια ενός τεστ ασφαλείας.
Επί δέκα ημέρες, το πυρηνικό καύσιμο θα συνεχίσει να καίει, απελευθερώνοντας στην ατμόσφαιρα ραδιενεργά στοιχεία που θα μολύνουν μεγάλο μέρος της ευρωπαϊκής ηπείρου και στη συνέχεια ολόκληρο το βόρειο ημισφαίριο. Το ένα τρίτο του νέφους κάλυψε τα Βαλκάνια και την Ελλάδα.
Οι σοβιετικές αρχές καταφέρνουν και επικρατεί απόλυτη σιωπή αναφορικά με το συμβάν. Πρώτοι Σουηδοί επιστήμονες είδαν μεγάλες ποσότητες ραδιενέργειας να δείχνουν τα όργανά τους, προερχόμενα από τη Σοβιετική Ένωση. Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ 15 μέρες μετά, παρενέβη δημόσια για το θέμα.
Την ίδια προσπάθεια απόκρυψης των γεγονότων είχε κάνει εκείνες τις μέρες και η τότε κυβέρνηση Ανδρέα Παπανδρέου διαβεβαιώνοντας ότι το μολυσμένο νέφος δεν επρόκειτο να φτάσει στην Ελλάδα και τελικά, όταν επιβεβαιώθηκε ότι είχε φτάσει 6 μέρες πριν, ήταν οι Πασχαλινές μέρες του Μαΐου και όλοι είχαν βγει έξω. Από τον πανικό και την αγωνία εκείνων των ημερών άδειασαν πανελλαδικά τα ράφια στα σούπερ-μάρκετ ενώ έγιναν περίπου 6.000 εκτρώσεις από έγκυες γυναίκες, οι οποίες φοβούνταν μήπως γεννήσουν παιδιά παραμορφωμένα.
Σήμερα, ο ανθρώπινος απολογισμός της καταστροφής εξακολουθεί να προκαλεί συζητήσεις. Ενώ η IPPNW (Διεθνείς Γιατροί για την Πρόληψη του Πυρηνικού Πολέμου) αναφέρει ότι έως 100.000 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 900.000 άνθρωποι έμειναν ανάπηροι μέχρι το 2006, η επιστημονική επιτροπή του ΟΗΕ (USCEAR) αναγνωρίζει επισήμως 31 νεκρούς λόγω της έκρηξης και 9.000 ανθρώπους που πέθαναν εξαιτίας καρκινογενέσεων για την ίδια περίοδο. Το Τσερνόμπιλ συνέχισε να παράγει ηλεκτρικό μέχρι τον Δεκέμβριο του 2000, όταν υπό την πίεση των Δυτικών σταμάτησε και ο τελευταίος εν λειτουργία αντιδραστήρας του. Όμως, οι γύρω από το σταθμό περιοχές δεν θα κατοικηθούν με ασφάλεια πριν περάσουν εικοσιτέσσερα χιλιάδες χρόνια.
Αυτό ας γίνει ένα μάθημα, ότι δεν πρέπει να κρύβονται, δεν πρέπει να αποσιωπούνται γεγονότα, διότι όσο περισσότερο αποσιωπούνται, τόσο μεγαλύτερες είναι οι επιπτώσεις.
Όμως, η ανθρωπότητα δεν έβαλε ακόμη μυαλό.
Και οι πυρηνικοί σταθμοί-εργοστάσια εξακολουθούν όχι μόνο να λειτουργούν, περίπου 450 παγκοσμίως, αλλά να ξεφυτρώνουν σαν τα μανιτάρια. Αποτελούν τεράστια απειλή για τη φύση, τα ζώα και τους ανθρώπους λόγω της καταστροφής χιλιάδων στρεμμάτων δασικών εκτάσεων κατά την κατασκευή τους.
Σ’ ένα πυρηνικό σταθμό μπορεί να εκπέμπεται ακτινοβολία από διαρροές κατά τη διάρκεια της κανονικής διαδικασίας παραγωγής, από μικροατυχήματα ως αποτέλεσμα τεχνικών και ανθρώπινων λαθών και κατά τη διαδικασία ενδιάμεσης αποθήκευσης. Εκτός από αυτά, είναι πάντα δυνατόν οι μονάδες να εκπέμπουν τεράστιες ποσότητες ακτινοβολίας που προκαλούνται από ατυχήματα λόγω φυσικών καταστροφών, όπως οι σεισμοί, για να μην αναφέρουμε τις πιθανές απειλές που δημιουργούνται από πολέμους ή ακόμη και τρομοκρατικές επιθέσεις.
Ξέρουμε ότι, εκτός από τη χρήση της παραγωγής «πράσινης» ηλεκτρικής ενέργειας, η πυρηνική ενέργεια χρησιμοποιείται και για τη χρήση πυρηνικών όπλων.
Ξέρουμε επίσης ότι είναι μεγάλο πρόβλημα η διαχείριση των αποβλήτων υψηλής ραδιενέργειας, που παραμένουν ενεργά για πάρα πολλά χρόνια. Στην ουσία, δεν υπάρχει ασφαλής αποθήκευση για τα πυρηνικά απόβλητα, έως ότου η ακτινοβολία εξασθενήσει, μετά από ένα τεράστιο χρονικό διάστημα. Τα ραδιενεργά απόβλητα, τα οποία τοποθετούνται σε εγκαταστάσεις αποθήκευσης, συσσωρεύονται μέρα με τη μέρα.
Για τους λόγους αυτούς, 36 χρόνια μετά τη θλιβερή επέτειο, όλες οι πυρηνικές εγκαταστάσεις πρέπει να σταματήσουν άμεσα και να μην προχωρήσει η κατασκευή νέων.
Δρ. Σπυρίδων Α. Θεοτοκάτος
