Το περιγεννητικό πένθος είναι ένα δύσκολο πένθος. Ένα πένθος που δεν αφορά το παρελθόν αλλά ένα μέλλον που δεν πρόκειται να έρθει. Ένα πένθος για μία ύπαρξη που ελάχιστα γνωρίσαμε ή δεν γνωρίσαμε καθόλου. Ένα πένθος για ένα πλάσμα εντελώς αβοήθητο που δεν έφταιξε για τον θάνατο του. Είναι το πένθος του εμβρύου κατά την διάρκεια της κύησης, του τοκετού ή λίγο μετά την γέννηση του, δηλαδή αφορά περιπτώσεις αποβολής, θνησιγένειας, διακοπή κύησης και νεογνικής απώλειας ενώ συχνά ο όρος χρησιμοποιείται και σε περιπτώσεις υπογονιμότητας και προωρότητας. Ο θάνατος του εμβρύου είναι παράλληλα και ο θάνατος των ονείρων μας, και των σωματικών μας σκιρτημάτων, όχι όμως της αγάπης μας γι’ αυτό. Μία τέτοια απώλεια είναι ιδιαίτερα επώδυνη, ειδικά για την γυναίκα που εκ των πραγμάτων, βιώνει ένα διαφορετικό ψυχικό δεσμό με το βρέφος από αυτό που βιώνει ο πατέρας ειδικά σε προχωρημένα στάδια κύησης. Μαζί με το ψυχικό τραύμα πενθεί και το σώμα της γυναίκας που κάποτε φιλοξενούσε το τωρινό νεκρό βρέφος της. Το περιγεννητικό πένθος συσχετίζεται με την θεωρία δεσμού δηλαδή με την μοναδική σύνδεση του βρέφους με την μητέρα ακόμα και πριν την γέννηση του και σε πολλές περιπτώσεις ακόμα και πριν την σύλληψη του. Οι περιγεννητικές απώλειες αγγίζουν καθημερινά τις 7.300 παγκοσμίως. Ένα εξαιρετικά σημαντικό ποσοστό θανάτων που όμως αντιμετωπίζεται περισσότερο σαν «επιπλοκή» κύησης παρά ως θάνατο και απώλεια. Παράγοντες που επηρεάζουν το βαθμό έκφρασης του περιγεννητικού πένθους είναι η επιθυμία της κύησης, η σχέση του ζευγαριού, ο μήνας κύησης αλλά και πόσο γρήγορα συνέβη η σύλληψη, αν π.χ., η κύηση ήρθε ύστερα από μακροχρόνιες διαδικασίες εξωσωματικής γονιμοποίησης.
Ο Doka ορίζει το περιγεννητικό πένθος ως ένα πένθος χωρίς δικαίωμα θρήνου. Ένα πένθος για ένα ψυχικό δέσιμο που μόνο οι γονείς γνωρίζουν και ο υπόλοιπος κόσμος δεν μπορεί να συμμεριστεί, ένα βουβό πένθος, μη κοινωνικά αποδεκτό. Οι έρευνες σε γυναίκες που βίωσαν μία τέτοια απώλεια δείχνει ακριβώς αυτή την ανάγκη για αναγνώριση του πένθους τους και για την λήψη της αντίστοιχης φροντίδας. Το ψυχικό δέσιμο, το συναίσθημα και η αγάπη εξακολουθεί να υπάρχει ακόμα και όταν το υπερηχογράφημα σταματήσει να εκπέμπει καρδιακό παλμό.
Το οικογενειακό και ευρύτερο περιβάλλον οφείλει να σεβαστεί αυτό το πένθος, να αφήσει χώρο και χρόνο στο ζευγάρι. Το πένθος αυτό είναι ένα υπαρκτό πένθος, και όχι ένα «αόρατο», και έτσι πρέπει να αντιμετωπίζεται, όπως δηλαδή όλες οι απώλειες για να ανακτήσουμε τις ψυχικές μας δυνάμεις. Γι’ αυτό απαιτήστε από τον περίγυρο σας να σεβαστεί τον χρόνο που χρειάζεστε αλλά και τον τρόπο έκφρασης αυτού του πόνου όπως εσάς ανακουφίζει καλύτερα γιατί έτσι θα έρθει το πέρασμα στην επούλωση και στην λειτουργική συνέχιση της ζωής μας.
Η σχέση μετά από μία τέτοια απώλεια περνάει την δική της κρίση. Η διαφορά των φύλων φαίνεται και στην διαχείριση του πένθους του αγέννητου βρέφους. Το πένθος στους άντρες συνήθως εκφράζεται με μεγαλύτερη εσωτερίκευση, με τάση άρνηση της απώλειας και με την αποφυγή συζητήσεων σχετικά με το γεγονός. Οι γυναίκες, από την άλλη, συχνά βιώνουν μελαγχολία, κατάθλιψη, απώλεια όρεξης και ύπνου ενώ σε μεγάλο ποσοστό το βιώνουν ως μετατραυματικό στρες. Στον αντίποδα όμως, οι γυναίκες είναι πιο πιθανόν να ζητήσουν εξωτερική βοήθεια από το οικογενειακό και φιλικό τους περιβάλλον ή ακόμα και από ειδικούς ψυχικής υγείας σε μία προσπάθεια να ενισχύσουν το υποστηρικτικό τους σύστημα και να αναζητήσουν παρηγοριά. Αυτή η διαφορά έκφρασης του πένθους ανάμεσα στο ζευγάρι ενδέχεται να επιφέρει ψυχολογικές εντάσεις, συγκρούσεις και να συνεισφέρει στην συντροφική δυσαρέσκεια. Συχνά οι άντρες δεν κατανοούν την ανάγκη της γυναίκας για συζήτηση αυτής της απώλειας ενώ θεωρούν ότι η αναμόχλευση του γεγονότος δεν βοηθάει στο να προχωρήσουν την ζωή τους. Η λύση σε αυτό δεν είναι άλλη από την ορθή επικοινωνία και έκφραση συναισθημάτων σεβόμενοι πάντα τις ανάγκες του συντρόφου μας αλλά και τον τρόπο έκφρασης του. Πάρτε τον χρόνο σας, μαζί αλλά και χώρια. Κλάψτε, πενθήστε, απενοχοποιηθείτε και μιλήστε…αν το θέλετε. Μία τέτοια απώλεια επαναπροσδιορίζει το ζευγάρι, το παιδί που χάθηκε ακόμα και αν έρθουν άλλα δεν γυρίζει πίσω. Η σωστή επικοινωνία όμως μπορεί να ενώσει το ζευγάρι περισσότερο και να το κάνει πιο δυνατό.
Ο πόνος από το περιγεννητικό πένθος είναι κάτι που θα μας συντροφεύει για πάντα ως κομμάτι της ιστορίας μας γιατί απλά εκεί που περιμένεις ζωή σου έρχεται ο θάνατος. Τα γνωστά σε όλους μας πλέον στάδια του πένθους είναι τα εξής: άρνηση του γεγονότος, θυμός και διαπραγμάτευση για το συμβάν, κατάθλιψη και τέλος αποδοχή. Αν νιώσετε πως ο πόνος σας παραμένει σε κάποιο στάδιο ή νιώθετε ενοχές για απλές χαρές της ζωής ενώ το παιδί σας δεν μπορεί να τις νιώσει μην διστάσετε να ζητήσετε βοήθεια από ειδικό, να μιλήσετε και να μοιραστείτε τον πόνο σας. Επιπλέον, προβείτε σε όλες τις απαραίτητες ιατρικές εξετάσεις για να απενοχοποιηθείτε. Η απώλεια δεν ήταν δικό σας φταίξιμο ούτε κλονίζεται η γυναικεία σας υπόσταση στο να κρατήσετε ένα βρέφος στα σπλάχνα σας. Οι ιατρικές εξετάσεις για την αιτία της απώλειας δεν θα μειώσουν τον πόνο αλλά θα εκλογικεύσουν τους φόβους, την ενοχή και θα βοηθήσουν αργότερα να προχωρήσετε σε μία κύηση χωρίς την επανάληψη της σκιάς αυτής της απώλειας.
Ελένη Φλέβα
Αναπτυξιακή Ψυχολόγος
Κ.Ε.Δ.Α Σ.Υ Κεφαλληνίας
Αργοστόλι, Φεβρουάριος 2022
