Γράφει ο Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Πριν τέσσερις δεκαετίες στο νησί μας διατηρείτο ακόμα το παραδοσιακό επάγγελμα του μεταπράτη. Ο μεταπράτης ήταν ο γυρολόγος που από χωριό σε χωριό, άλλοτε μόνος του και άλλοτε με ζώο φορτηγό (γάιδαρος ή μουλάρι) αγόραζε μικρές ή μεγάλες ποσότητες προϊόντων από τους χωρικούς και στη συνέχεια τις μεταπωλούσε σε άλλα μέρη με διάφορο κέρδος.
Σήμερα έχει χαθεί αυτό το επάγγελμα, ιδίως αυτών που εμπορεύονταν δέρματα, μαλλιά, πυτιές και ζώα. Ελάχιστα διατηρείται ακόμη στο νησί μας το επάγγελμα του μεταπράτη γυρολόγου υφασματέμπορου, που δίνει ακόμη μια παραδοσιακή νότα στον τόπο μας.
Ο Παναγής Πατριάρχη Πεφάνης από τα Δειλινάτα γεννήθηκε το 1936 και συνέχισε το παραδοσιακό επάγγελμα του μεταπράτη, που για τρεις γενιές πριν από αυτόν, διατηρούσαν οι πρόγονοί του. Ο Παναγής ήταν το τέταρτο παιδί από τα οκτώ του Πατριάρχη Πεφάνη και το πρώτο από τα τέσσερα αγόρια. Παρόλο που αρίστευε στα μαθήματα στο Δημοτικό σχολείο του χωριού του, τόσο η βιοποριστική ανάγκη όσο και η περίοδο της Κατοχής, τον ανάγκασαν να ακολουθήσει το πατροπαράδοτο επάγγελμα του μεταπράτη και να το κρατήσει δυναμικά έως τη δεκαετία του 2000.
Από 11 χρόνων ακολουθούσε τον πατέρα του στην Έρισσο, στη Θηνιά, στην Πύλαρο με τα πόδια και ολονύχτια κουβαλούσαν τα ζωντανά τα οποία έπρεπε να μεταπουλήσουν. Έχοντας πατήσει ο Παναγής στέρεα πάνω στα εμπορικά μονοπάτια του πατέρα του, τον αντικατέστησε δυναμικά από την παιδική του ηλικία, γυρίζοντας όλο το νησί, από την Έρισσο, την Πύλαρο, την Παλική, τον Ελειό, έως τους Πρόννους. Πήγαινε ακόμη και στα γειτονικά νησιά: Ιθάκη, Λευκάδα, Κάλαμο και Καστό, και έφτανε έως στο Ξηρόμερο της Αιτωλοακαρνανίας και μάζευε ανάλογα την εποχή: σκόρδα, μαλλιά, δέρματα, σφαχτά, ιδίως μοσχάρια και τα μεταπουλούσε με κέρδος.
Τα μαλλιά, από τον κούρο των αιγοπροβάτων, τα μάζευε κατά το τέλος της άνοιξης και αρχή του καλοκαιριού, δηλαδή, Μάιο και Ιούνιο και τα έστελνε σε εργοστάσιο επεξεργασίας στο Αίγιο. Τα μαλλιά τα πουλούσε με το κιλό. Πάνε χρόνια που το εργοστάσιο έχει κλείσει και τα μηχανήματά του έχουν αγοραστεί από τουρκική ανάλογη επιχείρηση. Στις μέρες μας τα μαλλιά, μετά των κούρο των ζώων, σε όλη σχεδόν την Επτάνησο πετιούνται στις λαγκαδιές, σε μέρη βραχώδη και στις χωματερές. Η εποχή μας έχει περάσει στην εύκολη συνθετική και βιομηχανοποιημένη ύλη.
Ίσως να έλθουν χρόνια και να επιστρέψει η αξιοποίηση αυτού του πρωτογενούς υλικού
Επίσης, αγόραζε σφαχτά και δέρματα, που τα έβρισκε ολοχρονικά και τα εμπορευόταν με το ανάλογο κέρδος.
Παλιά οι κρεοπώληδες, οι τσοπάνηδες και όσοι έσφαζαν ζώα, κρατούσαν τα δέρματα, τα τέντωναν με ξυλάκια στα πόδια, στο κεφάλι, στις πλάτες και στη μέση, ώστε το τομάρι να απλώσει και να μην γίνει μια μάζα, έπειτα δε το κρεμούσαν σε μέρος που να αερίζεται για να στεγνώσει και να το πάρει ο μεταπράτης, που με τη σειρά του το έδινε στα βυρσοδεψία. Σήμερα, τα τομάρια δεν τα τεντώνουν αλλά από το 1980 και μετά τ’ αλατίζουν και τα κάνουν σωρό, βάζοντας το ένα πάνω στο άλλο απλωμένα.
Ο Παναγής Πεφάνης ήταν ο κύριος έμπορος μεταπράτης των δερμάτων στο νησί, και τα εμπορευόταν με τη σειρά του με κάποιους μεγαλέμπορους στην Αθήνα και στην Καρδίτσα. Αυτοί με τη σειρά τους, αφού μάζευαν δέρματα και από άλλα ελλαδικά μέρη τα έστελναν σε εργοστάσιο στη Ρωσία.
Ο Παναγής Πεφάνης αγωνιζόταν μόνος του, με πολύ κέφι και αγώνα για αυτή τη βιοποριστική εργασία του. Στην αρχή με τα πόδια, αλώνιζε όλο το νησί, έκανε το βράδυ μέρα και προλάβαινε τον καθένα που ήθελε να πουλήσει την παραγωγή του. Αργότερα πήρε ένα γαϊδουράκι, «τον Μάρκο» και με αυτό πορεύτηκε στους δρόμους του νησιού. Το 1976 πήρε αυτοκίνητο για να μπορεί να μεταφέρει τα εμπορεύματα και να κερδίζει χρόνο στη δουλειά του.
Από το 1962 έως το 1970 συνεργάστηκε συνεταιριστικά με τον επίσης μεταπράτη έμπορο, Νικόλαο Μαρινάκη από τα Φαρακλάτα.
Ανάλογα την εποχή έκανε και άλλες δουλειές, που του απέδιδαν μια οικονομική ασφάλεια. Εμπορευόταν βότανα, μέλια, ξύδι, ρίγανη, σκόρδα από την άνοιξη έως την αρχή του καλοκαιριού. Έμπειρος στο εμπόριο, ανοικτομάτης στην εργασία του κατάφερε να γίνει αξιόπιστος εκτιμητής στις πραμάτειες που ήθελε να αγοράσει. Πέρα από αυτό, τον καλούσαν και διάφοροι, ιδίως τσοπαναραίοι για να μεσολαβήσει και να εκτιμήσει αυτό που ήθελαν να αγοράσουν ή να πουλήσουν.
Ήταν αναγνωρισμένος και καλός εκτιμητής, παλιά παραδοσιακή εργασία που σήμερα έχει χαθεί. Ήξερε με μάτι εμπειρικό να ζυγιάσει το κάθε ζωντανό, πράγμα που είχε μάθει από τον πατέρα του και δεν έπεφτε έξω στις εκτιμήσεις του. Μπορούσε να αγοράσει το ζωντανό εκτιμώντας το καθαρό κρέας , πριν τη σφαγή του. Ψαχουλεύοντας το μοσχάρι με το χέρι, στην ελιά, στην κουμποραχιά και στην ουρά, υπολόγιζε το καθαρό κρέας του. Το γουρούνι το υπολόγιζε με το μάτι.
Υπήρχαν περιπτώσεις, που ο Παναγής Πεφάνης πέρα από το συνηθισμένο του εμπόριο, κατά τα έτη 1953 έως 1965 πουλούσε πουλερικά, κυρίως όρνιθες, αλλά αυτές τις αγόραζαν μόνο όσοι είχαν την οικονομική ευμάρεια.
Πάντα ανήσυχος και ακούραστος ο Παναγής έπρεπε να στηρίζει τόσο την πατρική οικογένεια όσο και αυτή την δική του και στα 1955 άνοιξε ένα παντοπωλείο με τον πατέρα του στα Δειλινάτα και το οποίο κράτησε αυτός έως το 1990.
Πρωτίστως ήταν καφενείο και ψησταριά.
Μιλώντας μαζί του δεν παύει να επαναλαμβάνει, πως, ότι δουλειά μπορούσε, την έκανε για να βοηθήσει οικονομικά την οικογένειά του και για μια καλύτερη ζωή.
Ασχολήθηκε και με τη γεωργία αρκετά, συνδυάζοντας το εμπόριο της μεταπρατικής.
Σήμερα ο Παναγής Πεφάνης, ζει με τη σύζυγο του Γερασιμούλα, τα παιδιά του, τον Δημήτρη και τον Πατριάρχη, τα οποία έχουν τη μεγάλη ταβέρνα «Πάνθεον» στα Δειλινάτα. Ο μικρός γιος είναι ο Λαμπρογιάννης, άριστος βιολιστής και εξαιρετικός μουσικολόγος δραστηριοποιείται στην Κεφαλονιά.
Ο Παναγής, συζητά με πολλή αγάπη για τη ζωή του, για όσα πέρασε και καμαρώνει που όλα αυτά τα έπραξε με καθαρότητα ψυχής, με εργατικότητα και υπομονή. Πάνω από όλα ανενόχλητα, χωρίς να προσβάλλει ανθρώπους και νοοτροπίες. Η αμέριστη αγάπη του κόσμου, οι καλές και πολλές φιλίες που έκτισε στα χρόνια της εργατιάς του, είναι μετάλλια που λάμπουν και καμαρώνει για αυτά.
Μετρημένη πράξη σε όλα αυτά τα χρόνια ήταν να μην κάνει κακό σε κανέναν, εφόσον και αυτός δεν ήθελε να τού κάνουν. Προσεχτικός στις αγορές και στις πωλήσεις του, είχε πάντα στο μυαλό του το κέρδος που θα μείνει για να ζήσει .
Είναι γνωστό, πως, ο μεταπράτης γυρολόγος, είχε την κάθε ευκαιρία να αναμειχτεί σε σκάνδαλα, σε κύκλωμα χαρτοπαιξίας, σε έρωτες και να γίνει έρμαιο των παθών του. Όλα τα παραπάνω ήταν που πρόσεχε και απόφευγε ιδίως, ο Παναγής Πεφάνης, και γι’ αυτό δε ζημίωσε τον εαυτό του και τις πράξεις του.
