Της Καλής Αλυσανδράτου

Διευθύντριας της Εστίας Εκκλησιαστικής Εκπαίδευσης

στην Ιερά Σύνοδο της Εκκλησίας της Ελλάδος

Αύγουστος. Ο μήνας της Παναγίας. Όλη η Ελλάδα, απ’ άκρη σ’ άκρη, γιορτάζει το Πάσχα του καλοκαιριού και τα άλλα γιορτάσια της Μάνας του Κυρίου, αλλά και Μάνας όλων μας!

Η Σάμη της Κεφαλονιάς έχει την ιδιαίτερη ευλογία να γιορτάζει τον Αύγουστο με μεγάλη λαμπρότητα τις δύο Παναγίες της. Την Παναγία την Αγριλιώτισσα και την Παναγία την Λουτριώτισσα.

Μια σύντομη αναφορά στις δύο αυτές Παναγίες θα προσπαθήσουμε να κάνουμε, για να μην λησμονούν οι παλαιοί και για να μαθαίνουν οι νεότεροι! 

Τα τροπάρια που ακολουθούν επιμελήθηκα από το 2018 και το βίντεο που ακολουθεί με το μεγαλυνάριο της Παναγίας της Αγριλιώτισσας είναι από την περσινή πανήγυρή Της στις 15-8-2019.

Ας έχουμε όλοι την προστασία της Παναγίας μας, ειδικά στις δύσκολες υγειονομικά ημέρες που διάγουμε!

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΑΓΡΙΛΙΩΤΙΣΣΑ

 Η Ιερά Μονή Κοιμήσεως Θεοτόκου Αγριλίων Σάμης Κεφαλληνίας, ιδρύθηκε τον 18ο αιώνα στη θέση όπου ευρέθη, το 1722, στη ρίζα μιας αγριελιάς από δύο  βοσκούς και την υπηρέτριά τους, ένα πολύ μικρό εικόνισμα με τις μορφές του Χριστού, της Θεοτόκου και του Προδρόμου (Δέηση), καλυμμένο στην πρόσοψη με εγχάρακτη χρυσή επένδυση, το οποίο αργότερα ενσωμάτωσαν σε υπάρχουσα εικόνα της Θεοτόκου, η οποία επονομάστηκε “Αγριλιώτισσα”.

Μετά την ανεύρεση του εικονίσματος αποφάσισαν και οι τρεις να μονάσουν. Οι μοναχοί Γαβριήλ και Συμεών και η μοναχή Πελαγία συνέστησαν την πρώτη δύναμη της Μονής και εργάστηκαν με ακάματο ζήλο για την ανάπτυξή της.

Στην Μονή κήρυξε το 1777 ο Άγιος Κοσμάς ο Αιτωλός κατά την περιοδεία του στην περιοχή της Σάμης. Σε ανάμνηση του γεγονότος αυτού έχει ανεγερθεί παρεκκλήσιο επ’ ονόματί του, εκτός του περιβόλου της Μονής. Εξαιρετικό είναι το πλησίον του παρεκκλησίου τετράπλευρο προσεισμικό καμπαναριό της Μονής το οποίο έχει μερικώς διασωθεί.

Μετά την αφαίρεση του ασημένιου “πουκάμισου” κατά τις εργασίες συντήρησης της εικόνας, αποκαλύφθηκε η απαράμιλλης τέχνης ζωγραφική απεικόνιση της Παναγίας Βρεφοκρατούσας. Πρόκειται για σπάνια εικονογραφική απόδοση της Παναγίας, καθ’ υπόδειξη δε του Υπουργείου Πολιτισμού η πρωτότυπη ιστορηθείσα εικόνα εκτίθεται προς προσκύνηση άνευ της ασημένιας επένδυσης, το δε ασημένιο πουκάμισο τοποθετήθηκε σε αντίγραφο της εικόνας.

Η Μονή πανηγυρίζει στις 15 Αυγούστου στην εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου.

Επίσης τιμά και τη μνήμη του Αγίου Κοσμά του Αιτωλού στις 24 Αυγούστου.

Μεγαλυνάριον

Ἦχος γ’  Τῆς Πελοποννήσου θεῖος βλαστὸς

Σέμνωμα τῆς Σάμης θεοπρεπές,
πλοῦτος Οἰκουμένης, Ἐκκλησίας ὁ στολισμός,
χαίρει ἡ Μονή σου Κυρά τῶν Ἀγριλίων·
τούς πόθῳ προσκυνοῦντάς σε, Μῆτερ, διάσωσον.

ΠΑΝΑΓΙΑ Η ΛΟΥΤΡΙΩΤΙΣΣΑ

Η εξαιρετικής τέχνης ιστορική και αριστουργηματική εικόνα της Παναγίας της Γλυκοφιλούσας, η επονομαζόμενη “τοῦ Λουτροῦ“, με την προσωνυμία «ἡ μόνη ἐλπίς τῶν ἀπελπισμένων», αποτελεί θρησκευτικό κειμήλιο της Κεφαλονιάς και λατρευτικό σύμβολο της σύγχρονης Σάμης, βρίσκεται δε αποθησαυρισμένη στον νεόδμητο περικαλλή Ιερό Ενοριακό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Σάμης.

Η εικόνα της Παναγίας αποτελεί αφιέρωμα του αρχιναυάρχου του Βενετικού στόλου Σεβαστιανού Venier στην Ιερά Μονή των Αγίων Φανέντων μετά τη νικηφόρο νίκη του ενωμένου Χριστιανικού στόλου έναντι των «αλλοπίστων» το 1571 στη ναυμαχία της Ναυπάκτου (Εχινάδες) και φέρει λατινική αφιερωματική επιγραφή σχετική με τη νίκη αυτή των Βενετών “Μνημεῖο εὐσέβειας τοῦ Σεβαστιανοῦ Venier, γιά τήν ἔνδοξη νίκη, τήν ὁποία μέ τόν ἴδιο ἀρχηγό, ἐναντίον τῶν Τούρκων τό ἔτος 1571 πέτυχε ἡ Βενετία στίς Ἐχινάδες” (αρχικό κείμενο).

Η εικόνα ιστορήθηκε εκ νέου το 1736 επί των ημερών του Ηγουμένου της Μονής Ραφαήλ Άννινου από τον Κρητικό αγιογράφο Στέφανο Τζαγκαρόλα. Είναι έργο της μεταβατικής περιόδου της μεταβυζαντινής εποχής, θεωρείται δε χαρακτηριστικό δείγμα της λεγόμενης  «Κρητοεπτανησιακής Σχολής». Ο αγιογράφος επηρεασμένος από τον πίνακα Madonna Della Sedia του Ιταλού ζωγράφου Raffaello Santi, απέδωσε με ξεχωριστή γλυκύτητα και σε βυζαντινό ύφος τις μορφές της Παναγίας και του Ιησού.

Το ιστορικό αυτό κειμήλιο μεταφέρθηκε από τη Μονή στη Σάμη τον 19ο αιώνα, αρχικά στον Ιερό Ναό Παναγίας του Λουτρού, ενώ σήμερα κοσμεί τον κεντρικό Ιερό Ενοριακό Ναό Κοιμήσεως Θεοτόκου Σάμης, τοποθετημένη σε μεγαλοπρεπές ξυλόγλυπτο προσκυνητάρι.

Η Παναγία η Λουτριώτισσα, προστάτιδα και πολιούχος της πόλεως της Σάμης, εορτάζει και λιτανεύεται στις 23 Αυγούστου, στην πανήγυρη της εορτής της Αποδόσεως της Κοιμήσεως Θεοτόκου(εννιάμερα ή αντιμήρι), η οποία αποτελεί κορυφαία θρησκευτική εκδήλωση για τη Σάμη, αλλά και για ολόκληρη την Κεφαλονιά.

Θεοτοκίον

Ἦχος α’

Ἁμαρτωλῶν τάς δεήσεις προσδεχομένη,
καί θλιβομένων στεναγμούς μή παρορῶσα,
πρέσβευε τῷ πανοικτίρμονι Θεῷ
σωθῆναι ἡμᾶς, Παναγία Λουτριώτισσα.

* * * * * *

Ρῦσαι ἡμᾶς σεισμῶν,

κινδύνων καί ἀνάγκης παντοίας,

Παναγία Λουτριώτισσα,

τούς εὐλαβῶς προσκυνούντας ἐν Σάμῃ

τήν εἰκόνα σου τήν πάνσεπτον.