Κάθε γονέας επιθυμεί να δει το παιδί του να πετυχαίνει στη σχολική ζωή ώστε αργότερα να εξελιχθεί σε έναν επιτυχημένο και ανεξάρτητο ενήλικα. Για το λόγο αυτό, οι περισσότεροι γονείς εκφράζουν από νωρίς την επιθυμία να εμπλακούν στη σχολική ζωή του παιδιού τους. Τα παιδιά που έχουν αποκτήσει βασικές γνώσειςσε διάφορα θέματα, θα βρουν το σχολείο και την εκπαιδευτική διαδικασία πιο εύκολη σε σχέση με εκείνα που έχουν πιο περιορισμένο εύρος γνώσεων.Επομένως, oiγονείς, προκειμένου να δημιουργήσουν κίνητρα για συνεχή μάθηση,  όχι μόνο πρέπει να μιλάνε και να αλληλεπιδρούν με τα παιδιά τους σχετικά με τις καθημερινές τους εμπειρίες, αλλά πρέπει και να τα ακούνε προσεχτικά. Με τον τρόπο αυτό, ίσως μπορέσουν να καταλάβουν τις απόψεις του παιδιού τους, τις κλίσεις και τα ενδιαφέροντά του. Απαντώντας στις ερωτήσεις τους ή βοηθώντας τα παιδιά να βρούνε μόνα τις απαντήσεις που ζητούν, οι γονείς τα βοηθούν να αναπτύξουν αισθήματα αυτοπεποίθησης και αυτοσεβασμού.

Θεμελίωση ηθικών αρχών

Στη σημερινή κοινωνία που προάγει αξίες, πρότυπα και αρχές ενδεχομένως διαφορετικές από αυτές με τις οποίες έχουμε μεγαλώσει εμείς και που, πιθανόν, να μην συμφωνούν με τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, υπάρχουν κάποια πράγματα τα οποία μπορούν να γίνουν, έτσι ώστε να αρχίσουν τα παιδιά να αποκτούν ορισμένες ηθικές αρχές. Αρχικά μπορούμε να θυμηθούμε τα προσωπικά μας βιώματα και εμπειρίες και να τα εξιστορήσουμε στα παιδιά μας. Τα παιδιά τρελαίνονται να ακούνε ιστορίες από τη δική μας παιδική ηλικία. Με αυτόν τον τρόπο θα έχουμε μία μοναδική ευκαιρία να τους διδάξουμε τις αξίες που θέλουμε. Επίσης, μπορούμε να διαβάσουμε παραμύθια σε παιδιά μικρότερης ηλικίας. Τα παραμύθια έχουν συνήθως ψυχοπαιδαγωγικό χαρακτήρα, αφού καλλιεργούν τη φαντασία τους και οδηγούν συχνά σε διάλογο. Ακόμα, είναι σημαντικό να μάθουμε στα παιδιά μας να βοηθούν άλλους ανθρώπους και να αντλούν χαρά μέσα από αυτό. Τέλος, να σκεφτόμαστε πάντα ότι τα παιδιά προσπαθούν να ικανοποιήσουν τις απαιτήσεις που έχουμε γι’ αυτά κι έτσι, χωρίς να το καταλάβουν, υιοθετούν τις δικές μας αξίες και αρχές.

Καλλιέργεια υπευθυνότητας

Αυτό που πολλές φορές απασχολεί τους γονείς είναι η υπευθυνότητα των παιδιών. Μπορούμε όμως να διδάξουμε σε ένα παιδί την υπευθυνότητα σε μια μέρα; Ασφαλώς και όχι. Μπορούμε όμως σιγά-σιγά, να βοηθήσουμε τα παιδιά να γίνουν υπεύθυνα, παρέχοντάς τους κατάλληλες για την ηλικία τους ευθύνες και σαφείς οδηγίες για το πώς να εκπληρώσουν τις υποχρεώσεις τους. Προκειμένου να διδάξουμε την υπευθυνότητα, μπορούμε αρχικά να χρησιμοποιήσουμε τις δουλειές του σπιτιού. Τα παιδιά μέσα από την ολοκλήρωση των υποχρεώσεών τους στο σπίτι, διδάσκονται διάφορες δεξιότητες όπως τη σημασία της ανάληψης ευθύνης, την αυτονομία, τη λήψη αποφάσεων και τη συνεργασία με άλλους.

Τρόποι για να συμμετέχουν όλοι στις δουλειές του σπιτιού:

• Δημιουργήστε μία λίστα με όλες τις δουλειές που πρέπει να γίνουν και πότε, και μοιράστε τις δουλειές στα μέλη της οικογένειας.
• Ορίστε μια ώρα που θα κάνετε μαζί τις δουλειές του σπιτιού. Ενθαρρύνετε τα μέλη της οικογένειας να βοηθούν ο ένας τον άλλον για να τελειώσουν οι δουλειές  νωρίτερα.
• Βρείτε τις δουλειές που είναι κατάλληλες για την ηλικία του κάθε παιδιού.
• Συζητήστε και τονίστε στα παιδιά τη σημασία της ευθύνης.
• Δημιουργήστε ρουτίνες στις οποίες η ευθύνη θα έρχεται πρώτη και η διασκέδαση μετά. Με αυτόν τον τρόπο, αν το παιδί σας καθυστερεί με την ολοκλήρωση των υποχρεώσεών του, η ώρα της διασκέδασης θα περιοριστεί.

Τρόποι οριοθέτησης

Η οριοθέτηση της συμπεριφοράς των παιδιών αποτελεί ίσως το μεγάλο στοίχημα που καλούνται να κερδίσουν οι γονείς σήμερα. Η οριοθέτηση μοιάζει ορισμένες φορές να είναι πολύ δύσκολη. Υπάρχουν, ωστόσο, κάποιοι βασικοί κανόνες αναφορικά με την επιβολή ορίων οι οποίοι επιδρούν καθοριστικά στη συμπεριφορά των παιδιών. Τους κανόνες αυτούς αμελούμε συχνά.

• Σαφή μηνύματα: Στη λεκτική επικοινωνία μας με το παιδί θα πρέπει να είμαστε σαφείς και συγκεκριμένοι σχετικά με το τι ζητάμε. Η σαφήνεια στην έκφραση δεν αφήνει περιθώρια παρερμηνειών και βοηθάει το παιδί να σχηματίσει μια ξεκάθαρη εικόνα για το τι περιμένουμε ως γονείς.
• Σταθερότητα:Όταν δεν επιτρέπουμε στο παιδί μας κάτι, θα πρέπει αυτή η απαγόρευση να ισχύει πάντα όταν ισχύουν οι ίδιες συνθήκες. Έτσι, το παιδί αισθάνεται ότι ζει σε ένα σταθερό περιβάλλον άρα νιώθει και ασφάλεια μέσα σε αυτό. Αυτό δεν σημαίνει βέβαια ότι δεν μπορεί να υπάρξουν και εξαιρέσεις στον κανόνα. Αρκεί όμως αυτές οι εξαιρέσεις να δικαιολογηθούν ξεκάθαρα από τον γονέα.
• Τόνος φωνής:Τα παιδιά ερμηνεύουν αυτά που τους λέμε όχι μόνο βάσει του λεξιλογίου που χρησιμοποιούμε αλλά και βάσει των μη λεκτικών στοιχείων που πλαισιώνουν το λόγο μας. Ο τόνος της φωνής μας μπορεί να δηλώνει προσταγή, παραίνεση, συμβουλή. Μπορεί να κρύβει αυστηρότητα, ενδιαφέρον, προβληματισμό, ανησυχία αλλά κι ενδοτικότητα. Τα παιδιά αντιλαμβάνονται τις προθέσεις αλλά και το συναίσθημά μας από τον τόνο της φωνής μας και αντιδρούν πολλές φορές σε αυτό.
• Υπομονή:Η υπομονή είναι μια δεξιότητα που κάθε γονιός οφείλει να καλλιεργήσει. Το οφείλει στον εαυτό του αλλά και στα παιδιά του. Αν θεωρήσουμε δεδομένη την αντίδραση του παιδιού αλλά και το δικαίωμά του να αντιδράει, επιβάλλεται να του δώσουμε χρόνο να μάθει, να πειραματιστεί, να αντιδράσει, να επιλέξει. Όσο περισσότερο σταθεροί, ήρεμοι και λογικοί είμαστε εμείς οι ίδιοι τόσο επιταχύνουμε τη διαδικασία εκμάθησης κανόνων και κοινωνικά αποδεκτών συμπεριφορών στα παιδιά μας.

Ενίσχυση αυτονομίας

Τα πρώτα στάδια της αυτονόμησης του παιδιού αφορούν τις βασικές του ανάγκες, δηλαδή να αποβάλει την πιπίλα, την πάνα, συνοδευτικά με εκπαίδευση στην τουαλέτα και να αρχίσει να τρώει μόνο του στερεές τροφές κρατώντας το κουτάλι. Οι γονείς καλό θα είναι να ενισχύουν τις προσπάθειες του παιδιού να κάνει πράγματα μόνο του και να μη το αποθαρρύνουν λόγω του φόβου ότι θ’ αποτύχει ή της βιασύνης. Το παιδί θα δοκιμάσει να κάνει πράγματα μόνο του, όπως να ντυθεί, να χτενιστεί ή να πλύνει τα δόντια του. Επιτρέψτε του να κάνει όλα τα παραπάνω με αόρατη επίβλεψη, ακόμα και αν το κάνει με αδέξιο τρόπο και επιβραβεύστε το. Δώστε το περιθώριο στο παιδί να πάρει πρωτοβουλίες. Προτιμήστε τη συζήτηση με επιχειρηματολογία για να πάρετε από κοινού μια απόφαση. Τέλος, στην κοινωνική συναναστροφή με τους ενήλικες επιτρέψτε στο παιδί την παρουσία του, ακούστε τη γνώμη του και παροτρύνετέ το διακριτικά να εξωτερικεύσει τη σκέψη του.

Εκμάθηση τρόπων για λήψη αποφάσεων, επισήμανση και αποφυγή κινδύνων

Η λήψη αποφάσεων είναι πολύ σημαντική δεξιότητα για τη μελλοντική ευτυχία και επιτυχία των παιδιών. Όταν είναι μικρά τα παιδιά οι γονείς τα βοηθούν για να πάρουν αποφάσεις. Καθώς μεγαλώνουν, τα αφήνουν να διαλέξουν μόνα τους ρούχα για παράδειγμα, αλλά συνεχίζουν παρεμβαίνουν πολύ σε θέματα πιο ουσιαστικά, όπως ποια εξωσχολική δραστηριότητα να παρακολουθήσουν τα παιδιά. Φυσικά πολλές φορές τα παιδιά διαλέγουν κάτι, μετά το παρατάνε ή αλλάζουν γνώμη και καταλήγουν να νιώθουν ότι δεν πήραν τη σωστή απόφαση. Όμως η δοκιμή και πλάνη είναι ένας από τους καλύτερους τρόπους μάθησης!

Οι περισσότερες επιτυχημένες αποφάσεις έρχονται μετά από μια κλασική διαδικασία. Αυτή είναι η εξής:

• Ορίστε το πρόβλημα.
• Βοηθήστε το παιδί να εξερευνήσει τις επιλογές που έχει.
• Βοηθήστε το να κατανοήσει τις συνέπειες. Κάθε επιλογή έχει τα συν και τα πλην.
• Βοηθήστε το να αξιολογήσει την απόφασή του. Μόλις πάρει κάποια, συζητήστε μαζί αν ήταν η σωστή ή η λάθος.
• Δώστε το παράδειγμα. Μιλήστε για τις δικές σας σωστές αποφάσεις.
• Μην λύνετε τα δικά του προβλήματα.
• Να είστε εκεί όταν αποφασίσουν.

Οι γονείς οφείλουν να είναι οι εμψυχωτές του παιδιού στην προσπάθειά του να ανακαλύψει τον κόσμο. Η σημαντικότερη ίσως παράμετρος, που δεν πρέπει ποτέ να ξεχνούν οι γονείς, είναι ότι οι ίδιοι αποτελούν τους σημαντικότερους δασκάλους για τα παιδιά τους. Τα παιδιά γεννιούνται με μια έμφυτη έφεση προς τη μάθηση, αλλά είναι δουλειά των γονέων να τα καθοδηγήσουν στο μονοπάτι της γνώσης. Εξάλλου, με τη συνεχή αυτή αλληλεπίδραση γονέα – παιδιού, βελτιώνεται και η μεταξύ τους σχέση και επικοινωνία.

Ελένη Πετσάλνικου

ΜΑ Κοινωνική Λειτουργός

Κ.Ε.Σ.Υ. Κεφαλληνίας