Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού
Μια και παντού έχει αρχίσει ο τρύγος των αμπελιών στην Κεφαλονιά μας, μου ήρθε στο μυαλό ένα αξιόλογο έργο, που μας άφησε ο σπουδαίος μαέστρος και συνθέτης, δημιουργός χορωδιών και μαντολινάτας, Φώτης Αλέπορος, είναι η μικρή λαϊκή όπερα σε δυο πράξεις, με θέμα, «Ο τρύγος». Πρόκειται για ένα μελωδικό έργο με κεφαλληνιακή κανταδόρικη μουσική γραφή, αξιοποιώντας όλες τις φωνές της κλασικής τετραφωνίας, αντλώντας συγχρόνως και μελωδίες από τη λαϊκή μουσική. Ενδιαφέρον είναι πως στο έργο αυτό, όπως και άλλα παρόμοια του συνθέτη, φανερώνεται η στιχουργική ποιητική ευαισθησία του, που είχε τη δύναμη να τη ντύσει μελωδικά, χωρίς η μουσική του να είναι σε βάρος του στίχου.
Αλέπορος Διονυσίου Φώτης
Ο Φώτης Αλέπορος γεννήθηκε στο Ληξούρι στις 26-3-1926 και ήταν ένα από τα τέσσερα παιδιά του Διονυσίου Αλέπορου. Ο ίδιος έλεγε πως γεννήθηκε την ώρα που οι κανταδόροι της πόλης τραγουδούσαν κάτω από το παράθυρο της πατρικής οικίας την «Αγράμπελη» (τραγούδι σε στίχους του Βαλαωρίτη και σε μουσική του Τζώρτζη Δελλαπόρτα)[1].
Από μικρός εκδήλωσε την κλίση του για τη μουσική και τα πρώτα μαθήματα πάνω σε αυτήν τη θεία τέχνη της μούσας Τερψιχόρης τα πήρε από τον τότε μαέστρο της Φιλαρμονικής Ληξουρίου Δαπέργολα[2]. Είχε όμως την έφεση να μαζεύει μουσικές γνώσεις από πολλούς χώρους και να αποτυπώνει κάθε τραγούδι με τη λεπτομέρεια του. Έτσι ανδρώθηκε μέσα στην τοπική μουσική παράδοση, την αγάπησε και σε όλη του τη ζωή την υπηρέτησε με πολύ κόπο και αγώνα.
Από την παιδική του ηλικία, δημιουργούσε με τους φίλους του χορωδιακά σχήματα, και εκκλησιαστικό κόρο, που με αυτό έψαλλε τους εκκλησιαστικούς ήχους με τετραφωνία στο κεφαλονίτικο ιδίωμα. Μάλιστα για ένα διάστημα υπηρέτησε ως ψάλτης σε εκκλησίες του Ληξουρίου, μαθαίνοντας συγχρόνως από τους παλαιότερους ψάλτες βυζαντινή μουσική. Τού άρεσε να διασκευάζει τις εκκλησιαστικές μελωδίες, ιδίως έδινε το δικό του χρώμα στον «Ακάθιστο Ύμνο», τον οποίο ποιητικά και μουσικά θεωρούσε κορυφαίο.
Τελείωσε τις γυμνασιακές του σπουδές στο Ληξούρι και έφυγε για την Αθήνα, όπου συμπλήρωσε τις μουσικές του γνώσεις στο Εθνικό Ωδείο με τους Μανόλη Καλομοίρη και Σώτο Βασιλειάδη, αποκτώντας τα σχετικά διπλώματα.
Στα δύσκολα και πέτρινα χρόνια βρέθηκε στη Μακρόνησο, πέρασε ταλαιπωρίες στην εξορία του, αλλά αξιοποίησε τους μουσικούς εξόριστους που βρήκε εκεί, για να πλουτίσει τις μουσικές του γνώσεις.
Με καλές γνώσεις στην κιθάρα και το μαντολίνο, προσπάθησε και το πέτυχε το 1950 κάτω από αντίξοες συνθήκες να σχηματίσει στην Αθήνα την πρώτη του χορωδία με την επωνυμία «Χορωδία και Μαντολινάτα Ελληνικής και Κεφαλονίτικης Καντάδας». Με αυτή τη Χορωδία όργωσε κυριολεκτικά όλη την Ελλάδα και διέδωσε το κανταδόρικο τραγούδι. «Η χορωδία έγινε για αυτόν τρόπος ζωής…»[3]
Αρχικά με αυτήν τη Χορωδία εμφανιζόταν σε γειτονιές και συνοικίες της Αθήνας. Το 1953 έκανε την πρώτη επίσημη εμφάνιση στο Θέατρο «Κεντρικόν» της Αθήνας, σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Από αυτήν την εμφάνιση και μετά, αρχίζει ο αγώνας, για να στηρίξει το επτανησιακό τραγούδι και περισσότερο το κεφαλλονίτικο, που την εποχή εκείνη θεωρείτο ξενικό και ήταν παραγκωνισμένο.
Φυσικά το ίδιο αγωνίζονταν και οι Κεφαλλονίτες μουσουργοί που ζούσαν στην Αθήνα Νικόλαος Τσιλίφης, Θεοδωράτος Διονύσης –Μαργέτης και ο Διονύσης Αποστολάτος.
Έργο του Φώτη Αλέπορου ήταν η ίδρυση της «Ένωσης Χορωδιών Ελλάδος», στην οποία και διετέλεσε πρόεδρος επί 10ετία. Παρέδωσε δε την προεδρία αμέσως μετά τον κλονισμό της υγείας του. Το 1976 δημιούργησε Σχολή Παιδικής Μαντολινάτας, από την οποία αποφοίτησαν εκατοντάδες μαθητές (πάνω από 1500 και ηλικίας 8-15 ετών), που αργότερα πλαισίωσαν διάφορα μουσικά σχήματα.
Το 1987 είχε την πρωτοβουλία και τον αποφασιστικό ρόλο στην οργάνωση του Α΄ Πανελλήνιου Χορωδιακού Φεστιβάλ στο «Παλλάς» Αθηνών από την Ένωση Χορωδιών Ελλάδος[4]. Ο Φώτης Αλέπορος είναι ο εμπνευστής και δημιουργός του 10ήμερου Χορωδιακού Φεστιβάλ Κεφαλονιάς, (έτος ίδρυσής του 1976) που υπήρχε παλιά στο νησί μας και πραγματοποιούσε παραστάσεις στο Αργοστόλι- Ληξούρι -Πόρο και Σάμη[5]. Το Φεστιβάλ αυτό ωφέλησε πολύ το νησί μας τόσο από ψυχαγωγία, όσο και από πολιτιστικά ανοίγματα και έδωσε τη δυνατότητα να δημιουργηθούν νεότερα τοπικά χορωδιακά σχήματα. Επίσης, βοήθησε την τουριστική κίνηση του νησιού, ενώ έγιναν γνωστά τα κανταδόρικα τραγούδια του νησιού μας.
Ο Φώτης Αλέπορος συνεργάστηκε το 1980 για το ανέβασμα του θεατρικού έργου του Διονυσίου Παγουλάτου «Ο Αφορεσμένος», έχοντας τη μουσική επιμέλεια του έργου.
Ο Αλέπορος δεν έπαψε ποτέ να αγωνίζεται για την κανταδόρικη μουσική, για το καλό ελληνικό τραγούδι, για την ελληνική οπερέττα, για την αθηναϊκή και κεφαλονίτικη καντάδα και αριέττα. Ακόμη και για τις άριες από ξεχασμένες ελληνικές όπερες. Υπηρέτησε με τη χορωδία του άσματα Ελλήνων δημιουργών, χωρίς ποτέ να εγκαταλείψει τα τραγούδια του τόπου του. Σε συνεντεύξεις του έλεγε συχνά ότι «η καντάδα ποτέ δε πεθαίνει»[6].
Στη Χορωδία και Μαντολινάτα του είχε πολλές φορές σολίστ της Ελληνικής Λυρικής Σκηνής, ερμηνεύοντας έργα κλασικά Ελλήνων συνθετών. Είναι αλήθεια, ότι πολλοί λυρικοί καλλιτέχνες εισαγόταν στη Λυρική Σκηνή, αφού πρώτα είχαν εκπαιδευτεί – δοκιμαστεί στη Χορωδία και Μαντολινάτα του Αλέπορου. Το 1990 η Χορωδία του μαζί με την 15μελή Μαντολινάτα προσκλήθηκε σε Αμερική- Καναδά και άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις στην Ομογένεια και όχι μόνο.
Ο Φώτης Αλέπορος όχι μόνο δίδασκε και αγωνιζόταν για τους μαθητές του, τους χορωδούς και τους μουσικούς της Μαντολινάτας του, αλλά κουραζόταν πολύ για κάθε διεκπεραίωση υποχρεώσεων και απαιτήσεων για τη διατήρηση αυτού του καλλιτεχνικού θεσμού, που ο ίδιος δημιούργησε και τόσα χρόνια κράτησε επάξια. Αισθανόταν μεγάλη ευθύνη για όλες αυτές τις καλλιτεχνικές εκδηλώσεις που απαιτούσαν έξοδα και χρόνο, γι’ αυτό, συγκεντρωτικός, όπως ήταν, μεριμνούσε για τα πάντα. Δεν ήταν εύκολη η ανεύρεση οικονομικών πόρων, για να καλύψει τα έξοδα όλων αυτών των καλλιτεχνικών εκδηλώσεων. Πολλές φορές η Πολιτεία ήταν απούσα. Εκδρομές και καλλιτεχνικές νυκτωδίες, βαρκαρόλες με καντάδες και ανάλογες εκδηλώσεις, που έμειναν στη μνήμη των συμμετασχόντων, κόστισαν στον Αλέπορο όλο αυτόν το αγώνα της διοργάνωσης και της εκπλήρωσής τους. Φυσικό ήταν, αφού ο ίδιος ο Φώτης Αλέπορος ρύθμιζε όλες τις διαδικασίες.
Εκδρομές- μουσικές περατζάδες
Ο Αλέπορος μέσα από το Σωματείο του «Χορωδία- Μαντολινάτα Ελληνικής και Κεφαλονίτικης Καντάδας» διοργάνωνε πρωτίστως εκδρομές, που πέρα από την καλλιτεχνική εκδήλωση και ψυχαγωγία, υπηρετούσαν το πνεύμα της φιλίας μεταξύ των μελών του Σωματείου. Τα έντυπα προγράμματα του Σωματείου του προσφέρουν πολλές πληροφορίες για τις καλλιτεχνικές του δραστηριότητες και για τις εκδρομές που γίνονταν όχι μόνο στον ελλαδικό χώρο, αλλά και στον ευρωπαϊκό, στην Κύπρο, Αφρική και Αυστραλία.
Στις εκδρομές αυτές συνδύαζε τις καλλιτεχνικές παρουσιάσεις της Χορωδίας και Μαντολινάτας του με τις περιηγήσεις στα αξιοθέατα και την καλή ψυχαγωγία. Συχνά σε πολλές γειτονιές της Αθήνας, ιδίως στην Πλάκα αναπαριστούσε με τη Χορωδία του τις παλιές αθηναϊκές ρομαντικές νύχτες των παλιών τραγουδιστών. Επίσης, στη θαλάσσια περιοχή του Σαρωνικού πραγματοποιούσε πολλές θαλασσινές σερενάτες.
Σε αυτές τις εκδρομές και περιηγήσεις εκλεκτή θέση είχε και η Κεφαλονιά του. Προτιμούσε να έρχεται κοντά στην εορτή του Αγίου Γερασίμου, συνδυάζοντας τη θρησκευτική επίσκεψη και προσκύνηση στο μοναστήρι των Ομαλών, τη βόλτα των χορωδών του στο νησί μας και την καλλιτεχνική παρουσίαση της Χορωδίας.
Δεν ξεχνούσε να εκτελεί ως πρώτο μουσικό κομμάτι στο πρόγραμμα της Χορωδίας του το απολυτίκιο του προστάτη Αγίου Γερασίμου.
Σχεδόν σε κάθε περίοδο των διακοπών των μεγάλων εορτών, του Δωδεκαημέρου και του Πάσχα, οργάνωνε ταξίδια με τη Χορωδία του και πάντα έδινε στον τόπο προορισμού παραστάσεις με καλό ποιοτικό τραγούδι.
Μουσικές καταγραφές και παράδοση
Ο Φώτης Αλέπορος γεννήθηκε στο Ληξούρι, που οι κάτοικοί του είχαν και έχουν έμφυτο μουσικό αισθητήριο, στην πόλη που γέννησε την αριέττα και αξιόλογους μουσικούς. Έτσι, δεν θα μπορούσε με όλα αυτά τα ακούσματα και τις κανταδόρικες παρέες, να αδιαφορήσει για τη μουσική κληρονομιά του νησιού του. Μετέφερε στο πεντάγραμμο αρκετά τραγούδια, που έλεγαν οι παρέες στο Ληξούρι. Καλούσε τους παλιούς κανταδόρους και του τραγουδούσαν, για να αποτυπώσει με μουσική σημειολογία το άσμα και να το περάσει στη Χορωδία του. Συχνά, όταν βρισκόταν στην Κεφαλονιά, επισκεπτόταν τις ταβέρνες και κατέγραφε τις αριέττες και τις καντάδες.
Το συνθετικό του έργο
Ο Αλέπορος εκδήλωσε από μικρός τη διάθεση για δημιουργία δικών του τραγουδιών. Κατά την εφηβεία του έγραψε κάποια τραγούδια, τα οποία διακρίνονται για το επτανησιακό χρώμα τους. Έχει συνθέσει πάρα πολλές καντάδες, προσέχοντας το ύφος να συνάδει προς την επτανησιακή γραμμή. Επίσης, έγραψε πολλά τραγούδια με θέμα τη θάλασσα, τη φύση, το κρασί, τη δουλειά, τον έρωτα, τραγούδια για τις γιορτές, ύμνους και για την ελληνική φύση. Μελοποίησε στίχους Επτανησίων ποιητών, όπως του Ανδρέα Λασκαράτου. Ακολουθούν τίτλοι από τραγούδια του, που συχνά τα ερμήνευε η Χορωδία του. «Γλεντήστε τη ζωή», «Σερενάτα του Έρωτα», «Γλυκά λογάκια», «Το γλυκοχάραμα του Μάη», «Ωσάν ρόδο μαραμένο», «Βοήθα Παναγιά μου», Ραψωδία σε δυο μέρη, «Αχτίδα» αφιερωμένο στα 100 χρόνια του Α. Βαλαωρίτη, «Ο γυρισμός της σκούνας», «Στην άκρη του γιαλού», «Σε σένα», «Πέτα βαρκούλα», «Τραγουδάμε τη φύση» Έγραψε επίσης, τρία συμφωνικά έργα: την κοσμική καντάτα με θέμα, «Η ζωή του αγρότη», τη λαϊκή όπερα «Ο Τρύγος» και το ορατόριο «Στον αιώνιο ύπνο σου». Επίσης, πολλά έργα για μαντολινάτα, εισαγωγές καθώς μονωδίες και ντουέτα. Είναι γνωστό πως αυτή την υπέροχη επτανησιακή καντάδα με τίτλο «Τετέ» ανέσυρε από τη λήθη ο Αλέπορος και τη διασκεύασε για χορωδία, καθώς και τόσες άλλες καντάδες και αριέττες, που τραγουδήθηκαν πρώτη φορά από το χορωδιακό μουσικό σχήμα του.
Οι δισκογραφικές του εκδόσεις
Στους δίσκους της Χορωδίας του: «Ελληνικά εμβατήρια» σε συνεργασία με την ΑΣΔΕΝ 1968, «Πάρτυ στη Βουλιαγμένη» 1983, «Καντάδες της Παλιάς Αθήνας» 1987, «Αναμνήσεις της Παλιάς Αθήνας» 1993 και κασέτες με κεφαλονίτικα και αθηναϊκά κανταδόρικα τραγούδια.
Ο Φώτης Αλέπορος ήταν ένας μουσουργός που στήριξε το καλό ελληνικό κανταδόρικο τραγούδι και όχι μόνο. Μέσα από την όλη του πορεία άφησε έργο αξιόλογο συνθετικό και παιδαγωγικό. Πραγματοποίησε πολλές συναυλίες και μετέφερε το κεφαλονίτικο και αθηναϊκό τραγούδι της καντάδας πέρα από την Ελλάδα, σε πολλά μέρη του εξωτερικού. Άντεξε για πάνω από μισό αιώνα να διατηρήσει χορωδιακά σχήματα και επέβαλε μαζί με τους επίσης αξιόλογους, Κεφαλονίτες μαέστρους και συνθέτες Νικόλαο Τσιλίφη, Διονύσιο Αποστολάτο, Διονύσιο Θεοδωράτο -Μαργέτη και Αργύρη Κουνάδη, τη διάσωση και διάδοση της κεφαλονίτικης μουσικής παράδοσης εκτός του νησιού μας. Ευτύχισε εν ζωή να δεχτεί πολλές τιμές, από σωματεία, συλλόγους και φορείς του ελλαδικού χώρου και του εξωτερικού, τεκμήρια αναγνώρισης της πολύτιμης προσφοράς και εργασίας του στο δύσκολο τομέα της μουσικής μας παράδοσης και κληρονομιάς, αυτόν της καντάδας και της αριέττας και γενικά του κανταδόρικου τραγουδιού.
Ο Φώτης Αλέπορος ήταν παντρεμένος με την Μαρία Κακουράτου και απέκτησαν μια κόρη, την Πόπη, η οποία είναι καθηγήτρια κλασικού μπαλέτου και χορογράφος και διατηρεί δική της Σχολή και τον Διονύση που έφυγε νωρίς από τη ζωή..
Ο Φώτης Αλέπορος έφυγε από τη ζωή στις 5-1-2004 αφήνοντας πίσω του ένα αξιόλογο έργο.
Το κείμενο προέρχεται από το δίτομο έργο, Λόγια Κεφαλληνιακή Μούσα,
έργα Κεφαλλήνων συνθετών 19ου και 20ου αιώνα
των : Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός – Λαμπρογιάννης Παν. Πεφάνης,.
Έκδοση από το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα Ιονίων Νήσων,
(1ος τόμος 2015 και 2ος τόμος 2016)
[1] Υπάρχουν και άλλοι συνθέτες, που αναφέρονται ως μελοποιοί αυτού του άσματος.
[2] Λεωνίδας Δαπέργολα, Κερκυραίος μαέστρος που υπηρέτησε με τον καλύτερο τρόπο τη Φιλαρμονική Ληξουρίου.
[3] Εφ. Τα Νέα, 8-1-2004
[4] «ΕΧΕ»
[5] Το φεστιβάλ αυτό αργότερα άλλαξε χέρια, συνεχίστηκε και στις 21 Αυγούστου του 1996,
με την υπ’ αριθμ. 133/96 απόφαση του Δημοτικού Συμβουλίου Αργοστολίου και Ληξουρίου, συστήθηκε Διαδημοτική Επιχείρηση με την Επωνυμία «Κέντρο Χορωδιακής Πράξης» (ΚΕ.ΧΟ.ΠΡΑ.) των Δήμων Αργοστολίου και Παλικής, ως Νομικό Πρόσωπο Ιδιωτικού Δικαίου και έδρα το Αργοστόλι.
[6] Εφ. Τα Νέα, 17-11-1999.
