Υπάρχει πιθανότητα να δούμε τουρίστες στην εποχή του κορονοϊού;

Η προσωπική μου άποψη είναι πως υπάρχει, αν τα πράγματα κυλήσουν όπως φαίνεται αυτή τη στιγμή. Είμαι αισιόδοξος αλλά ας μην περιμένει κανείς νούμερα που θα έχουν σχέση με το 2019.

Η αισιοδοξία μου ότι θα υπάρξει ένας αριθμός επισκεπτών βασίζεται σε δύο λόγους.

Ο πρώτος λόγος στηρίζεται στο γεγονός ότι κανόνες αποστασιοποίησης μπορούν να εφαρμοστούν πολύ πιο εύκολα στον θερινό τουρισμό σε σχέση με τις δυσκολίες που θα υπάρξουν στον χειμερινό τουρισμό. Στη χώρα μας μιλάμε κυρίως για θερινό τουρισμό όπου σχεδόν τα πάντα γίνονται έξω. Οι παραλίες είναι έξω, τα καφέ/μπαρ έχουν τραπέζια έξω, τα εστιατόρια το ίδιο. Ένα πρόβλημα παραμένει στα ξενοδοχεία που φιλοξενούν μεγάλο αριθμό τουριστών σε κλειστούς χώρους. Εκεί θα πρέπει να εφαρμοστούν έξυπνες και ασφαλείς λύσεις που είμαι σίγουρος ότι θα βρεθούν κυρίως με τη βοήθεια της Τεχνολογίας.

Υπάρχει όμως και ένας δεύτερος λόγος για να είμαι αισιόδοξος. Εκτός από έρευνες που δείχνουν ότι ο κόσμος που ζει στις χώρες προέλευσης του Τουρισμού μας ακόμη ενδιαφέρεται να κάνει διακοπές, υπάρχει ένα εργαλείο που δείχνει τις τάσεις των αναζητήσεων στη Google το οποίο χρησιμοποιούν συχνά όσοι ασχολούνται με το Marketing. Αυτό το εργαλείο ονομάζεται Google Trends. Ας δούμε εκεί πως κινούνται οι τάσεις για 2 αναζητήσεις που σχετίζονται με διακοπές στην Ελλάδα. Η πρώτη αποτυπώνει την τάση των αναζητήσεων για ταξίδια στην Ελλάδα γενικά (κατηγορία αναζητήσεων Travel) και η δεύτερη αποτυπώνει την τάση των αναζητήσεων για το νησί μου την Κεφαλονιά. Οι δύο αυτές τάσεις αναφέρονται σε αναζητήσεις που έγιναν στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Η τάση ταξιδιωτικών αναζητήσεων για την Ελλάδα από το Ηνωμένο Βασίλειο (όπως φαίνεται παραπάνω) αν και παραμένει πολύ χαμηλά για την εποχή, είναι φανερό (κόκκινο βελάκι) ότι μετά τις 22 Μαρτίου αρχίζει σταδιακά να ανακάμπτει κάθε εβδομάδα.

Οι αναζητήσεις για διακοπές στην Κεφαλλονιά (όπως φαίνεται παραπάνω), μετά τις 22 Μαρτίου, εμφανίζουν συνεχή άνοδο ανά εβδομάδα αν και εξαιρετικά μικρή τάση για την εποχή.

Αυτά τα δύο στοιχεία απλά μας δείχνουν ότι οι άνθρωποι στο Ηνωμένο Βασίλειο ακόμη ενδιαφέρονται για τις διακοπές τους. Το ερωτηματικό είναι βεβαίως πότε θα τις πραγματοποιήσουν.

Ποιες οι προϋποθέσεις για να δούμε φέτος Τουρισμό;

Το πιο πιθανό είναι ότι φέτος δεν θα βρεθεί ούτε θεραπεία ούτε εμβόλιο για τον κορονοϊό πριν τη θερινή σεζόν (χωρίς να αποκλείω το θαύμα στο οποίο όλοι ελπίζουμε!). Όσο δεν υπάρχει θεραπεία, ο τουρισμός θα λειτουργεί (όσο γίνεται) στη σκιά του ιού. Υπάρχουν πολλά σενάρια για το τι θα γίνει φέτος. Στα σενάρια αυτά υπάρχει και ένα που, κάτω από αρκετές προϋποθέσεις, προβλέπει την ύπαρξη εισερχόμενου τουρισμού στη χώρα μας φέτος. Το σενάριο αυτό προβλέπει ότι θα υπάρξει κατά τη φετινή θερινή περίοδο εισερχόμενος τουρισμός, έστω στη σκιά του κορονοϊού, αν όμως συντρέχουν κάποιες προϋποθέσεις.

Ο τουρισμός θα ενεργοποιηθεί σε κάποιο σημείο της φετινής σεζόν:

• Αν τα σχετικά με τον κορονοϊό νούμερα δεν χειροτερέψουν στη χώρα μας αλλά και στις χώρες προέλευσης των τουριστών. Αν οι αριθμοί δείξουν υποχώρηση σιγά σιγά θα αρχίσουν να αίρονται οι διάφοροι περιορισμοί και έτσι θα αρθεί κάποια στιγμή η απαγόρευση μετακινήσεων και ταξιδιών.
• Αν στην Ευρώπη και την Ε.Ε. υπάρξει συντονισμός για την άρση του lockdown τουλάχιστον για τις υπηρεσίες που αφορούν τον Τουρισμό.
• Αν υπάρξει και εφαρμοσθεί ένα γρήγορο και αξιόπιστο τεστ αντισωμάτων που μπορεί να γίνεται γρήγορα στα αεροδρόμια αλλά και στους προορισμούς.
• Αν ξεκινήσουν οι αεροπορικές εταιρείες και πάλι τις πτήσεις κάποια στιγμή μέσα στο καλοκαίρι κάτι που φαίνεται πιθανό με τα σημερινά δεδομένα.
• Αν γίνουν/ισχύσουν κρατήσεις σε ξενοδοχεία, καταλύματα και αεροπλάνα.
• Αν ανοίξουν τα σύνορα τους οι όλες οι χώρες προέλευσης και προορισμού.
• Αν δεν έχουν χρεοκοπήσει οι πάντες μέχρι να αρθούν οι περιορισμοί.

…και πολλά ακόμη “Αν…”

Όλες αυτές οι προϋποθέσεις φαίνονται πολλές και η κατάσταση ίσως φαντάζει εξαιρετικά δύσκολη και απαισιόδοξη. Όμως δεν είναι ακριβώς έτσι. Τα πράγματα είναι δύσκολα αλλά όχι αδύνατα. Η βασικότερη προϋπόθεση από την οποία εξαρτώνται σχεδόν όλα είναι τα νούμερα που αφορούν τον ιό. Αν κρατηθούν χαμηλά σε όλες τις χώρες τότε τα υπόλοιπα θα αρχίσουν να γίνονται.

Στην (επιθυμητή) περίπτωση όμως που πραγματοποιηθούν όλα τα παραπάνω και έρθουν στη χώρα μας, κάποιοι έστω, τουρίστες είναι καλό να έχουν καθοριστεί κάποιοι νέοι κανόνες παροχής Τουριστικών υπηρεσιών σε κάθε τουριστικό προορισμό μας.

Ο Τουρισμός δεν θα είναι ποτέ πια ίδιος μετά τον κορονοϊό όπως δεν ήταν ίδιος μετά την 11η Σεπτεμβρίου 2001. Οι τουρίστες θα έχουν στην αρχή αρκετές επιπλέον ανασφάλειες. Αυτές τις ανασφάλειες θα πρέπει οι προορισμοί, οι τουριστικές επιχειρήσεις και οι αεροπορικές εταιρείες να τις αντιμετωπίσουν κατάλληλα.

Νέες κατευθυντήριες γραμμές (Tourism Distancing Guidelines) για τον Τουρισμό

Οι κανόνες του social distancing (κοινωνικής αποστασιοποίησης) ή physical distancing (φυσικής/πραγματικής/χωρικής αποστασιοποίησης) είναι πλέον γνωστοί σε όλους μας, αφού τους εφαρμόζουμε κάθε μέρα εδώ και αρκετές εβδομάδας. Κατά τη φετινή τουριστική περίοδο, αλλά πιθανότατα και κατά τις επόμενες, θα μας απασχολήσουν και κάποιοι άλλοι κανόνες που ονομάζω κανόνες τουριστικής αποστασιοποίησης (tourism distancing).

Τουριστική αποστασιοποίηση είναι οι ενδεδειγμένοι κανόνες  υγιεινής, συμπεριφοράς και αποστασιοποίησης που πρέπει να γνωρίζουν και να εφαρμόζουν οι τουρίστες και οι μόνιμοι κάτοικοι (απλοί κάτοικοι, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων και εργαζόμενοι) ενός τουριστικού προορισμού όσο δεν έχει βρεθεί οριστική λύση για τον κορονοϊό.

Με άλλα λόγια μιλάμε για social distancing όπως πρέπει να εφαρμόζεται όχι στην πόλη που ζούμε αλλά εκεί που ταξιδεύουμε. Στον τομέα τον αερομεταφορών αρχίζουμε και βλέπουμε ήδη κάποιες εταιρείες που από μόνες τους αλλάζουν το μοντέλο παροχής των υπηρεσιών τους. Θεωρώ ότι και στον τομέα αυτό θα πρέπει να υπάρξει μια οριζόντια και καθολική αντιμετώπιση του προβλήματος μετά από συμφωνία των εταιρειών. Στο άρθρο αυτό όμως θα αναφερθούμε κυρίως στις ενέργειες που πρέπει να κάνουν οι τουριστικοί προορισμοί.

Οι τουριστικοί προορισμοί θα πρέπει να καθορίσουν τις δικές τους κατευθυντήριες γραμμές (Tourism Distancing Guidelines) αντίστοιχα με τις κατευθυντήριες γραμμές που έχει καθορίσει η πολιτεία σήμερα για την καθημερινότητα του απλού πολίτη.

Σε κάθε σοβαρό τουριστικό προορισμό πρέπει σήμερα, που υπάρχει ακόμη χρόνος, να υλοποιηθούν κάποιες ενέργειες που θα οδηγούν στον σαφή καθορισμό των κατευθυντήριων γραμμών του tourism distancing. Στο πλαίσιο των ενεργειών αυτών και αφού καθοριστούν και καταγραφούν οι απαραίτητοι νέοι κανόνες για κάθε κατηγορία ενδιαφερόμενου (κάτοικος, τουρίστας, επαγγελματίας, εργαζόμενος) και για κάθε τουριστική υπηρεσία, θα πρέπει να υλοποιηθούν κάποιες ενέργειες. Αυτές είναι:

• Να ενημερωθούν οι κάτοικοι πως θα αντιμετωπίζουν τους τουρίστες. Υπάρχει περίπτωση να έχουμε προβλήματα που θα πηγάζουν από φόβο ή άγνοια.
• Να συντονιστούν τα Περιφερειακά Νοσοκομεία με τα ξενοδοχεία και τα αεροδρόμια ώστε να δημιουργηθούν πρωτόκολλα αντίδρασης σε ενδεχόμενα κρούσματα.
• Να συντονιστούν όλοι οι εμπλεκόμενοι κρατικοί φορείς (Υπουργεία, Αρχές, ΕΟΤ κτλ) μέσω ενός καθολικού σχεδιασμού, ώστε να δημιουργηθούν κατάλληλα πρωτόκολλα λειτουργίας στους τομείς που τους αφορούν (μουσεία, αρχαιολογικοί χώροι, καράβια κτλ).
• Να ενημερωθούν οι ιδιοκτήτες καταλυμάτων και ξενοδοχείων για τις επιπλέον υπηρεσίες που απαιτείται πλέον να προσφέρουν (γάντια, μάσκες, απολυμάνσεις, νέα σήμανση κτλ) και ποιες παλιές υπηρεσίες τους θα πρέπει να αλλάξουν. Η υγιεινή και η ασφάλεια θα είναι το Α και το Ω του Τουρισμού στην εποχή του κορονοϊού. Στα νέα δεδομένα πρέπει να προσαρμοστούν όλοι.
• Να ενημερωθούν οι εστιάτορες και οι ιδιοκτήτες καφέ/μπαρ (εστίαση γενικά) με ποιον τρόπο πρέπει να αλλάξουν την παροχή υπηρεσιών και τη διάταξη των καταστημάτων τους (αποστάσεις, διαχωριστικά κτλ).
• Να ενημερωθούν όλοι οι υπόλοιποι ιδιοκτήτες επιχειρήσεων και πάροχοι τουριστικών υπηρεσιών (παραλίες, ξαπλώστρες, watersports, ενοικιάσεις αυτοκινήτων κτλ) με ποιον τρόπο θα εναρμονίσουν το μοντέλο λειτουργίας τους με τα νέα δεδομένα.
• Να ενημερωθούν όλοι οι ενδιαφερόμενοι για τις δυνατότητες χρήσης εφαρμογών τεχνολογίας που μπορούν να επιλύσουν προβλήματα αποστασιοποίησης.
• Να ενημερωθεί και να εκπαιδευθεί όλο το προσωπικό των τουριστικών επιχειρήσεων για τα νέα δεδομένα. Σε αυτή τη νέα πραγματικότητα πρέπει οι εργαζόμενοι να γνωρίζουν πως μπορούν να λειτουργήσουν σωστά με προφυλάξεις, ασφάλεια και ταυτόχρονα να παρέχουν αξιοπρεπή και ευχάριστη εξυπηρέτηση.
• Να αλλάξει το μοντέλο και ο στόχος της διαφήμισης των τουριστικών προορισμών. Η διαφήμιση πρέπει να στοχεύει (για φέτος τουλάχιστον) στο exclusivity, στα outdoor activities, στους nature lovers και στην έμμεση προβολή της άψογης εφαρμογής του tourism distancing στον κάθε προορισμό. Ο μαζικός τουρισμός όπως τον έχουμε γνωρίσει θα έχει δυσκολίες φέτος, αλλά αυτό μπορεί να έχει θετική επίπτωση στην επιμήκυνση της σεζόν, καθώς πέρα από τους επιβεβλημένους περιορισμούς, ολοένα και περισσότεροι θα αντιλαμβάνονται τα οφέλη του ομαλότερα κατανεμημένου τουριστικού φόρτου.
• Να αλλάξουν οι διαδικασίες υποδοχής τουριστών στα περιφερειακά αεροδρόμια ώστε να υπάρχει έλεγχος και σοβαρή αντιμετώπιση των εισερχόμενων τουριστών. Με αυτόν τον τρόπο, τόσο οι ίδιοι οι τουρίστες όσο και οι μόνιμοι κάτοικοι του προορισμού θα νιώθουν ασφαλείς.
• Να δημιουργηθεί ενημερωτικό υλικό για όλους τους ταξιδιώτες σχετικά με τους κανόνες που ισχύουν στον εκάστοτε τουριστικό προορισμό και να μοιράζεται στο αεροπλάνο.

Δεν πρέπει να είμαστε έτοιμοι μήπως τα πράγματα πάνε καλά;
Δεν πρέπει να αρχίσει η οργάνωσή μας από τώρα;

Παραπάνω παρουσιάστηκαν οι γενικοί στόχοι σχεδιασμού και οι διαδικασίες που πρέπει να υλοποιηθούν αφού συζητηθούν, σχεδιαστούν και καταγραφούν οι απαραίτητοι νέοι κανόνες τουριστικής αποστασιοποίησης. Οι συγκεκριμένοι κανόνες/πρωτόκολλα όμως πρέπει να δημιουργηθούν από τους ειδικούς/εμπλεκόμενους σε κάθε τουριστική υπηρεσία και διαδικασία. Όλοι μπορούμε να σκεφτούμε κάποιους κανόνες. Για παράδειγμα θα μπορούσαμε να προτείνουμε ταμπελάκια στα δωμάτια που να λένε ότι τα σεντόνια πλένονται ανά 3 ημέρες στους 60 ή 90 βαθμούς και στη συνέχεια σιδερώνονται, ενώ δεν τα ακουμπά γυμνό χέρι. Στην ίδια γραμμή οι καθαρίστριες να φορούν πάντα γάντια κτλ. Ας αφήσουμε όμως την καταγραφή των συγκεκριμένων κανόνων στους ειδικούς. Είναι μια πολύ σοβαρή διαδικασία.

Το άρθρο αυτό έχει σαν στόχο να καταδείξει την αναγκαιότητα ύπαρξης και διάχυσης αυτών των κανόνων. Προφανώς στη διαδικασία δημιουργίας των κανόνων οι ειδικοί θα βοηθηθούν πολύ από αντίστοιχους κανόνες που ισχύουν σε χώρες που έχουν περάσει παρόμοιες επιδημίες στο παρελθόν, όπως είναι πολλές Ασιατικές χώρες. Ήδη υπάρχουν τα υγειονομικά πρωτόκολλα που καθορίζουν την αντίδραση σε περίπτωση εντοπισμού κάποιου κρούσματος ή ενός ξεσπάσματος της ασθένειας. Ένα παράδειγμα που χρησιμοποιώ πολλές φορές είναι αυτό του αεροπλάνου. Όλα στο αεροπλάνο λειτουργούν με checklists (λίστες). Οι πιλότοι διαθέτουν checklists για όλα Απογείωση, προσγείωση και κάθε άλλη διαδικασία ή πρόβλημα. Αυτό συμβαίνει διότι είναι πολύ σοβαρή διαδικασία το να πετάς ένα αεροπλάνο και εξαρτώνται πολλές ζωές από τους πιλότους. Το ίδιο πρέπει να γίνει τώρα και στον Τουρισμό. Θα πρέπει να δημιουργηθούν κανόνες/πρωτόκολλα/checklists για κάθε διαδικασία. Μόνο έτσι θα “ξαναπετάξει” ο Τουρισμός.

Η βασική αρχή πάντως που πρέπει να έχουμε όλοι υπόψη είναι ότι η δημιουργία και η υλοποίηση των νέων κανόνων πρέπει να σχεδιασθεί με τρόπο που να μην αποθαρρύνει τον τουρίστα να ταξιδέψει. Αν οι κανόνες είναι τόσο κουραστικοί και δύσκολοι, ώστε να κάνουν το ταξίδι Γολγοθά, τότε δεν θα έχουν καμία απολύτως αξία. Προφανώς αυτό είναι εξαιρετικά δύσκολο.

Στη διαδικασία καθορισμού και διάχυσης των νέων κανόνων στον τουρισμό μπορεί και πρέπει να έχουν κομβικό ρόλο όλοι οι δημόσιοι φορείς.  Ήδη απ’ότι φαίνεται γίνονται θετικές ενέργειες προς την κατεύθυνση αυτή που πρέπει όμως να αποκτήσουν μια συνολική μορφή ώστε να υπάρξει ένας καθολικός και ολοκληρωμένος σχεδιασμός για όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις, για όλους τους φορείς, για όλους τους κατοίκους.

Πρέπει να δημιουργηθεί το νέο manual (εγχειρίδιο) λειτουργίας όλων των τουριστικών επιχειρήσεων στην εποχή του κορονοϊού

Είναι βέβαιο ότι παρόμοια συζήτηση θα έχει αρχίσει και σε άλλους τουριστικούς προορισμούς. Όμως, επειδή στη χώρα μας, σήμερα που γράφονται αυτές οι γραμμές, πάμε καλά σε σχέση με τα νούμερα του κορονοϊού, υπάρχει περίπτωση να είμαστε εμείς οι πρώτοι (ή από τους πρώτους) που θα ανοίξουμε στον Τουρισμό. Αν συμβεί αυτό θα πρέπει εμείς να έχουμε φτιάξει τους κανόνες που θα πάρουν από εμάς οι άλλες χώρες.

Ποιο κοινό πρέπει να στοχεύσουμε φέτος;

Η κοινωνική αποστασιοποίηση είναι μια έννοια οξύμωρη. Μπορεί να είναι κάτι ταυτόχρονα κοινωνικό και αποστασιοποιημένο; Η τουριστική αποστασιοποίηση από την άλλη δεν είναι τόσο οξύμωρη έννοια. Αυτό γιατί ο τουρισμός μπορεί να είναι μια “γιορτή κοινωνικοποίησης” (παραλίες, μπαρ, club κτλ), περιέχει όμως πολλές φορές και την έννοια της αποστασιοποίησης. Πολλές φορές κάνουμε τουρισμό για να ξεφύγουμε, να αποστασιοποιηθούμε, να απομονωθούμε, να ηρεμήσουμε ή να ζήσουμε εναλλακτικά. Με λίγα λόγια κάποιοι τουρίστες μπορεί πιθανότατα να δεχθούν, ίσως κάποιες φορές και με ευχαρίστηση, την ηρεμία και την απομόνωση μέσω της τουριστικής αποστασιοποίησης. Αυτό ακριβώς άλλωστε ήδη διαφημίζεται από πολλούς τουριστικούς προορισμούς και παρουσιάζεται ως exclusivity (αποκλειστικές/προσωποποιημένες τουριστικές υπηρεσίες) , VIP αντιμετώπιση, εναλλακτική εμπειρία και επαφή με τη φύση. Λέξεις και φράσεις όπως: Tranquility, Exclusivity, Listen to your senses, Relax and Enjoy nature και άλλα παρόμοια slogan βρίσκονται στις διαφημίσεις σχεδόν όλων των προορισμών στην Ελλάδα. Αυτοί οι όροι υπονοούν αποστασιοποίηση και έμφαση σε μοναδικές προσωποποιημένες υπηρεσίες/εμπειρίες.

Είναι φανερό ότι ένας άνθρωπος ως τουρίστας μπορεί να είναι πιο δεκτικός στην αποστασιοποίηση απ’ότι θα ήταν ο ίδιος στην επιβολή αποστασιοποίησης στην καθημερινότητά του.

Ο Τουρισμός κατά πάσα πιθανότητα μπορεί να λειτουργήσει με αποστασιοποίηση ως έναν βαθμό. Υπάρχει μια κρίσιμη μάζα τουριστών που μπορούν, σχετικά εύκολα, να δεχθούν τους κανόνες τουριστικής αποστασιοποίησης. Είναι οι τουρίστες που έτσι και αλλιώς επιθυμούν την αποστασιοποίηση γιατί αυτός είναι και ο στόχος των διακοπών τους. Μιλάμε φυσικά για τουρίστες μεσαίου ή υψηλού εισοδήματος που αναζητούν την ηρεμία και την επαφή με τη φύση και όχι για μαζικό τουρισμό. Σε αυτούς πρέπει να στοχεύουμε, τουλάχιστον αυτή τη χρονιά. Επιπλέον, είναι πολύ πιο εύκολη η παροχή τουριστικών υπηρεσιών σε αυτούς τους τουρίστες, όσο θα ισχύουν οι νέοι κανόνες, απ’ότι στον μαζικό τουρισμό.

Έτσι, οι προσπάθειες μας πρέπει να στοχεύσουν κυρίως:

Α. Τους τουρίστες με υψηλό εισόδημα που θα μείνουν μάλλον σε μια βίλα με πισίνα, θα νοικιάσουν αυτοκίνητο και θα μένουν τον περισσότερο τους χρόνο μέσα (όπως πάντοτε γινόταν άλλωστε)

Β. Τους τουρίστες ανεξαρτήτου εισοδήματος που επιθυμούν να ζήσουν εμπειρίες στη φύση,κάνοντας κάποιο σπορ ή δραστηριότητα που αγαπούν (ορειβασία, ποδηλασία, αναρρίχηση κτλ)

Στους περισσότερους προορισμούς στην Ελλάδα ευτυχώς μπορούμε να φιλοξενήσουμε και τις δύο αυτές κατηγορίες τουριστών.