Του ΠΑΝΑΓΗ ΚΑΠΠΑΤΟΥ
Βουλευτή ΝΔ Κεφαλονιάς και Ιθάκης,
Αν. Γενικού Γραμματέα Δημόσιας Διοίκησης,
Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης ΚΟ ΝΔ,
Αντιπροέδρου Επιτροπής Δημόσιας Διοίκησης, Δημόσιας Τάξης και Δικαιοσύνης

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους (ΝΣΚ) αποτελεί τον θεσμοθετημένο υπερασπιστή της Ελληνικής Δημοκρατίας ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ). Με την αποστολή του, συμβάλλει αποφασιστικά στην προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων και στη διασφάλιση του κράτους δικαίου, εξασφαλίζοντας τη συμμόρφωση της χώρας μας με τις διεθνείς υποχρεώσεις της.

Το έργο του ΝΣΚ εκτείνεται σε δύο κύριους τομείς: την εκπροσώπηση της Ελλάδας ενώπιον του ΕΔΔΑ και τη διασφάλιση της συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου. Κατά τη φάση της εκπροσώπησης, το ΝΣΚ αναλαμβάνει την πλήρη υπεράσπιση της χώρας μας, παρουσιάζοντας τεκμηριωμένες θέσεις που δείχνουν ότι η εθνική νομοθεσία συμμορφώνεται με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ). Σε περίπτωση που το Δικαστήριο κρίνει παραβίαση, το ΝΣΚ εξασφαλίζει την εφαρμογή των απαραίτητων μέτρων για τη συμμόρφωση με τις αποφάσεις του.

Ωστόσο, η προσπάθεια συμμόρφωσης και προστασίας των δικαιωμάτων δεν περιορίζεται μόνο στο ΝΣΚ. Η Ειδική Μόνιμη Επιτροπή Παρακολούθησης των Αποφάσεων του ΕΔΔΑ της Βουλής των Ελλήνων διαδραματίζει κρίσιμο ρόλο. Η Επιτροπή αυτή έχει την ευθύνη να παρακολουθεί τη συμμόρφωση της χώρας μας με τις αποφάσεις του Δικαστηρίου, να αξιολογεί την πρόοδο και να υποβάλλει συστάσεις για τη βελτίωση των διαδικασιών και των διοικητικών πρακτικών. Η Επιτροπή αυτή λειτουργεί ως ο συνδετικός κρίκος μεταξύ των εθνικών αρχών και των διεθνών υποχρεώσεων, διασφαλίζοντας ότι η Ελλάδα ανταποκρίνεται με τον καλύτερο δυνατό τρόπο στις απαιτήσεις της διεθνούς δικαιοσύνης.

Το 2023, οι εκκρεμείς προσφυγές κατά της Ελλάδας ανήλθαν σε 2.450, με το 52% αυτών να αφορούν τις συνθήκες κράτησης και την έλλειψη αποτελεσματικού ένδικου βοηθήματος. Τα στοιχεία αυτά καθιστούν προφανή την ανάγκη για συνεχή βελτίωση των συνθηκών στις ελληνικές φυλακές και τη διασφάλιση των δικαιωμάτων των κρατουμένων. Σε αυτό το πλαίσιο, η συνεργασία μεταξύ του ΝΣΚ, της Ειδικής Επιτροπής και άλλων κρατικών φορέων είναι ζωτικής σημασίας για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των προβλημάτων που αναδεικνύουν οι αποφάσεις του ΕΔΔΑ.

Ο ρόλος της Επιτροπής είναι επίσης καθοριστικός για τη διαμόρφωση προτάσεων που στοχεύουν στη μείωση των παραβιάσεων και στη βελτίωση της συμμόρφωσης. Μία από τις προτάσεις της Επιτροπής αφορά την αύξηση της στελέχωσης του ΝΣΚ με εξειδικευμένο προσωπικό, ώστε να είναι σε θέση να ανταποκριθεί στις αυξημένες απαιτήσεις και τον μεγάλο όγκο υποθέσεων. Επιπλέον, η συνεχής εκπαίδευση των στελεχών του ΝΣΚ στις εξελίξεις του διεθνούς δικαίου και της νομολογίας του ΕΔΔΑ θεωρείται απαραίτητη για τη βελτίωση της ποιότητας της εκπροσώπησης της χώρας μας.

Ένα άλλο σημαντικό εργαλείο για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας είναι η διαδικασία του φιλικού διακανονισμού. Το 2023, επιτεύχθηκαν 367 φιλικοί διακανονισμοί, που απέτρεψαν την ανάγκη για πλήρη δικαστική διαδικασία. Η ενίσχυση αυτής της διαδικασίας, μαζί με την προώθηση των μονομερών δηλώσεων, μπορεί να συμβάλει στην ταχύτερη και πιο αποτελεσματική επίλυση των διαφορών, μειώνοντας τον αριθμό των καταδικαστικών αποφάσεων.

Για το μέλλον, υπάρχουν αρκετές προτάσεις που μπορούν να βελτιώσουν το σύστημα συμμόρφωσης και εκπροσώπησης της Ελλάδας. Μία πρόταση αφορά την ανάπτυξη ενός μηχανισμού παρακολούθησης της συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ. Ένας τέτοιος μηχανισμός θα μπορούσε να περιλαμβάνει τακτικές εκθέσεις προς το Κοινοβούλιο και τη συνεργασία με την κοινωνία των πολιτών, διασφαλίζοντας τη διαφάνεια και την αποτελεσματική εφαρμογή των αποφάσεων.

Επιπλέον, η δημιουργία μιας ψηφιακής πλατφόρμας παρακολούθησης των αποφάσεων του ΕΔΔΑ θα μπορούσε να ενισχύσει την αποδοτικότητα της συμμόρφωσης. Αυτή η πλατφόρμα θα παρέχει ενημέρωση σε όλους τους εμπλεκόμενους φορείς και θα καταγράφει την πρόοδο στην εκτέλεση των απαιτούμενων μέτρων. Η αξιοποίηση της τεχνητής νοημοσύνης (AI) για την επεξεργασία των δεδομένων της νομολογίας θα μπορούσε επίσης να βοηθήσει το ΝΣΚ να εντοπίζει επαναλαμβανόμενα πρότυπα παραβιάσεων και να προτείνει προληπτικά μέτρα.

Η διεθνής συνεργασία είναι ένα ακόμα στοιχείο που πρέπει να ενισχυθεί. Η συμμετοχή της Ελλάδας σε διεθνείς συναντήσεις και ομάδες εργασίας, καθώς και η σύναψη στρατηγικών συνεργασιών με άλλα κράτη μέλη του Συμβουλίου της Ευρώπης, μπορούν να βοηθήσουν στην ανταλλαγή καλών πρακτικών και στη βελτίωση της διαχείρισης των υποθέσεων. Η δημιουργία ομάδας εργασίας που θα αποτελείται από εκπροσώπους του ΝΣΚ, άλλων υπουργείων και ανεξάρτητων εμπειρογνωμόνων θα βοηθούσε στην καλύτερη παρακολούθηση της συμμόρφωσης με τις αποφάσεις του ΕΔΔΑ.

Το Νομικό Συμβούλιο του Κράτους, με την υποστήριξη της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής της Βουλής των Ελλήνων, διαδραματίζει έναν κομβικό ρόλο στην προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και στη συμμόρφωση της Ελλάδας με τις διεθνείς της υποχρεώσεις. Με τις απαραίτητες μεταρρυθμίσεις και την ενίσχυση της συνεργασίας με άλλους δημόσιους φορείς, μπορούμε να βελτιώσουμε την ποιότητα της εκπροσώπησης της χώρας μας, να ενισχύσουμε το κράτος δικαίου και να διασφαλίσουμε την πλήρη προστασία των δικαιωμάτων των πολιτών.