Με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα κατά του Καρκίνου 2023 (4 Φεβρουαρίου) και συγκεκριμένα τις ανάγκες πρόληψης, πρώιμης διάγνωσης αλλά και θεραπείας της νόσου, το Εργαστήριο Βιοπληροφορικής και Ανθρώπινης Ηλεκτροφυσιολογίας (BiHELab) του Ιονίου Πανεπιστημίου και το Κέντρο TranslaTUM, της Πανεπιστημιούπολης Helmholtz Pioneer, στο Μόναχο ανακοίνωσαν την νέα ερευνητική συνεργασία τους. Η συνεργασία αυτή εδραιώθηκε στα πλαίσια του 4ου συνεδρίου στην «Γενετική, Γηριατρική και έρευνα Νευροεκφυλιστικών Νόσων» GeNeDis 2022, που πραγματοποιήθηκε στην Ζάκυνθο, 20-23 Οκτωβρίου 2022.
Η Έδρα Βιολογικής Απεικόνισης (CBI) στο Τεχνικό Πανεπιστήμιο του Μονάχου και το Ινστιτούτο Βιολογικής και Ιατρικής Απεικόνισης του Helmholtz Zentrum München επικεντρώνονται στην ενεργοποίηση μιας νέας γενιάς λύσεων για την ιατρική και τη βιολογία προσφέροντας ένα ευρύ διεπιστημονικό πρόγραμμα, στο οποίο περιλαμβάνονται η οπτική και οπτοακουστική ανίχνευση, η απεικόνιση και η μικροσκοπία, η προηγμένοι υπολογισμοί και η τεχνητή νοημοσύνη, η μηχανική πρωτεϊνών και κυττάρων και οι τεχνολογίες οργάνων-σε-τσιπ.
Ο Καθηγητής Βασίλης Ντζιαχρήστος, ιδρυτικό μέλος του Ογκολογικού Ερευνητικού Κέντρου TranslaTUM του Πολυτεχνείου Μονάχου, ηγείται μίας ομάδας μηχανικών, φυσικών, μηχανικών υπολογιστών και βιολόγων οι οποίοι καινοτομούν σε μεθόδους φθορισμού και οπτοακουστικής για την απεικόνιση κάτω από την επιφάνεια των ιστών με πρωτοφανή ακρίβεια και ανάλυση. Είναι επίσης διευθυντής της Έδρας Βιολογικής Απεικόνισης (Chair for Biological Imaging – CBI) στο Πολυτεχνείο Μονάχου (Technical University of Munich – TUM), διευθυντής του Ινστιτούτου Βιολογικής και Ιατρικής Απεικόνισης (Institute for Biological and Medical Imaging – IBMI) του κέντρου Helmholtz (Helmholtz Zentrum München) και διευθυντής Εμβιομηχανικής του Helmholtz Pioneer Campus. Ο ίδιος τονίζει πως «έχουμε ισχυρούς δεσμούς με βασικές ερευνητικές δομές στο Μόναχο, συμπεριλαμβανομένου του TranslaTUM, ενός πρωτοποριακού Κέντρου μεταφραστικής ογκολογίας και μηχανικής, της Πανεπιστημιούπολης Helmholtz Pioneer, που ενσωματώνει μηχανικές και μεταβολικές ασθένειες και του Τμήματος Εμβιομηχανικής στο Helmholtz του Μονάχου.».
Στο πλαίσιο της συνεργασίας με το BiHELab, ο κ. Ντζιαχρήστος στοχεύει στην «αμοιβαία ανταλλαγή γνώσεων και πρωτοκόλλων με τους ερευνητές του εργαστηρίου Βιοπληροφορικής με τελικό σκοπό την μετάβαση από την ιατρική με βάση τα συμπτώματα στην προληπτική ιατρική.». Όπως εξηγεί «η ανακάλυψη ήταν πάντα το θεμέλιο της βιοϊατρικής προόδου. Τροφοδοτούμενοι από μια πληθώρα ταχέως εξελισσόμενων μεθόδων συλλογής και υπολογισμού δεδομένων, συγκεντρώνουμε τώρα νέες γνώσεις για τα βιολογικά συστήματα με πρωτοφανείς ρυθμούς. Ωστόσο, η ταχεία συσσώρευση γνώσεων δεν μετατρέπεται αυτόματα σε οφέλη για τον ασθενή.».
Ο επιστημονικός διευθυντής του BiHELab Καθηγητής Παναγιώτης Βλάμος, υπογραμμίζει τον διεπιστημονικό χαρακτήρα της συνεργασίας και εξηγεί πως «τροφοδοτούμενοι από έναν μεγάλο όγκο δεδομένων (big data), συγκεντρώνουμε νέες γνώσεις και πληροφορίες σχετικά με τα βιολογικά συστήματα με πρωτοφανείς ρυθμούς. Αυτή η συσσώρευση όμως μπορεί να αποφέρει οφέλη στους ασθενείς μόνο εφόσον βρεθούν οι κατάλληλες μέθοδοι ανάλυσης. Αυτό προσπαθούμε και θέλουμε να επιτύχουμε μέσω αυτής της συνεργασίας.»
Πολλές κοινές ασθένειες επηρεάζονται από ένα συνδυασμό πολλαπλών βιολογικών και περιβαλλοντικών παραγόντων. Αυτές οι ασθένειες αναφέρονται ως σύνθετες και ως τέτοιες χρειάζονται σύνθετους/διεπιστημονικούς τρόπους ανάλυσης. Οι συνδέσεις μεταξύ ιδεών και εννοιών από διαφορετικούς κλάδους είναι ένας τρόπος εφαρμογής γνώσεων που αποκτήθηκαν από έναν κλάδο σε έναν διαφορετικό κλάδο και μπορεί να υλοποιηθεί ως πρωτοποριακός τρόπος ανάλυσης.
Συνέντευξη
Βασίλης Ντζιαχρήστος: «Η προληπτική ιατρική απαιτεί τη χρήση φθηνής και ευρέως διαδεδομένης τεχνολογίας»
Ο διευθυντής του γερμανικού Ογκολογικού Ερευνητικού Κέντρου TranslaTUM μας επιτρέπει να ρίξουμε μια ματιά στο όχι και τόσο μακρινό μέλλον όπου η συνεχής παρακολούθηση της υγείας, η πρόληψη, η έγκαιρη ανίχνευση και οι πρωτοποριακές θεραπείες θα είναι πολύ πιο σημαντικές από την θεραπεία της νόσου.
Ποιος είναι ο συνδετικός κρίκος του εργαστηρίου σας με το BiHELab;
Στις φυσικές επιστήμες, η μηχανική επιτρέπει τη μετατροπή των ανακαλύψεων σε πρακτικές λύσεις και προϊόντα κοινωνικής σημασίας. Μια τέτοια μεταφραστική πορεία λείπει από τις βιοϊατρικές επιστήμες. Μέσω της συνεργασίας μας με το BiHELab προτείνουμε την απαραίτητη πολιτιστική και εκπαιδευτική αλλαγή στη βιολογία και την ιατρική, σύμφωνα με την οποία η οικοδόμηση γνώσης ενώνεται με τον ορισμό και την επίλυση προβλημάτων. Αυτή η έννοια είναι ένα νέο σχήμα ώθησης-έλξης που βάζει τη μηχανική στη θέση του οδηγού.
Τι αλλαγές χρειάζεται να γίνουν στην Ελλάδα για ένα καλύτερο μέλλον στον τομέα της έρευνας;
Απαιτούνται αλλαγές πολιτικής και εκπαίδευσης για την προώθηση νέων εννοιών και λύσεων για την ιατρική έρευνα και την υγειονομική περίθαλψη, ιδίως σε κρίσιμους τομείς όπως η συνεχής παρακολούθηση της υγείας, η πρόληψη, η έγκαιρη ανίχνευση και οι πρωτοποριακές θεραπείες. Η μηχανική στην ιατρική μπορεί επίσης να φέρει καινοτομίες με υψηλό επιχειρηματικό δυναμικό, προσφέροντας τη δυνατότητα για μεγάλο αριθμό τεχνολογικών καινοτομιών που βασίζονται σε υπολογιστικές ή οικονομικές ιδέες ανάπτυξης.
Υπάρχουν περιθώρια βελτίωσης στην παρακολούθηση υγείας;
Η μετάβαση από την ιατρική που βασίζεται στα συμπτώματα στην προληπτική ιατρική απαιτεί τη χρήση φθηνής και ευρέως διαδεδομένης τεχνολογίας που επιτρέπει προηγμένες μετρήσεις για την εξέλιξη της νόσου. Μια αναδυόμενη επανάσταση στον τομέα σχετίζεται με νέες κατηγορίες βιοϊατρικών αισθητήρων in-vivo που μειώνουν το κόστος ανίχνευσης ασθενειών και επιτρέπουν την έγκαιρη ανίχνευση με συχνή παρακολούθηση βιοδεικτών που σχετίζονται με ασθένειες.
Ποια είναι η σημασία της έγκαιρης διάγνωσης;
Η έγκαιρη ανίχνευση της νόσου αναγνωρίζεται ευρέως ως ουσιαστικός παράγοντας για θεραπευτικές διαδικασίες ή αποτελεσματική θεραπεία με φαρμακευτικά προϊόντα. Έχει σημαντικότατο όφελος για τον ίδιο τον ασθενή, καθώς ενημερώνεται έγκαιρα, σε πρώιμο συνήθως στάδιο με αποτέλεσμα να προλαμβάνονται αναπηρίες, σοβαρές και σύνθετες παρενέργειες από τα θεραπευτικά πρωτόκολλα στο στάδιο της τωρινής φάσης διάγνωσης και παράλληλα βελτιώνεται η ποιότητα ζωής του πάσχοντα αλλά και των φροντιστών του. Επίσης, έχει τεράστιο οικονομικό αποτύπωμα στην μείωση κόστους σε μικροοικονομική και μακροοικονομική ανάλυση καθώς οι θεραπείες σε νόσους προχωρημένου σταδίου επιβαρύνουν πολλαπλά τον κρατικό προϋπολογισμό. Ωστόσο, η έρευνα για την έγκαιρη διάγνωση είναι σποραδική και υποστηρίζεται λιγότερο από προγράμματα χρηματοδότησης σε σύγκριση με την ανακάλυψη ή τον θεραπευτικό τομέα, όπως για παράδειγμα τα φάρμακα. Η ενσωμάτωση νέων αισθητήρων στην αξιολόγηση της νόσου στην υγειονομική περίθαλψη για την αξιολόγηση με υψηλή ευαισθησία στην πρώιμη έναρξη και εξέλιξη της νόσου αποτελεί διαδικασία κλειδί. Η τεχνολογία αυτή υπόσχεται να προχωρήσει πέρα από τις απλοϊκές μετρήσεις των σημερινών φορητών αισθητήρων.
Οι έως τώρα διεθνείς συνεργασίες του BiHELab δημιουργούν εθνικές υποδομές και αφήνουν ένα ισχυρό αποτύπωμα στον ψηφιακό μετασχηματισμό της υγείας στην χώρα μας. Ποια είναι η δική σας προτεινόμενη συμβολή προς αυτή την κατεύθυνση;
Οι λύσεις στην ιατρική δίνονται από χώρους που ασχολούνται με λύσεις, όχι με την ανακάλυψη. Οι χώροι που παραδοσιακά ασχολούνται με λύσεις στην ιατρική είναι η φαρμακοποιία και η μηχανική, ιδιαίτερα η εμβιομηχανική. Η συνεργασία με το BiHELab βάζει τις βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη της εμβιομηχανικής στην Ελλάδα, με καθαρό σκοπό την βελτίωση της υγείας και της ποιότητας ζωής όλων. Στόχος μας είναι να δημιουργηθούν σχετικές υποδομές στην Ελλάδα που θα προσφέρουν οικονομικές λύσεις σε μακροχρόνια προβλήματα. Η ανάπτυξη και λειτουργία τέτοιων υποδομών σχετίζεται από αντίστοιχη εξέλιξη στην οικονομία, στην τεχνολογία, στις κοινωνικές δομές αλλά και στην ίδια την προσωπική ζωή των ασθενών.
