Η μεγάλη σεισμική καταστροφή των Επτανήσων (κυρίως οι τρεις καταστρεπτικοί σεισμοί μεταξύ 9 και 12 Αυγούστου του 1953) έχουν εμπνεύσει δύο μεγάλους λαϊκούς συνθέτες να δημιουργήσουν τραγούδια που αποτυπώνουν τη θλίψη αλλά και τη συμπαράσταση και ελπίδα για τους χειμαζόμενους Επτανήσιους.[1]
Ίσως το πιο συγκινητικό τραγούδι που αναφέρεται στα Επτάνησα είναι «Ο σεισμός» που γράφτηκε (σύνθεση-στίχοι) και ερμηνεύτηκε από τον μεγάλο λαϊκό συνθέτη Γιώργο Μητσάκη, (1921-1993) αμέσως μετά τους σεισμούς του 1953 που κατέστρεψαν την Κεφαλονιά, τη Ζάκυνθο και την Ιθάκη[2]. Ένα τραγούδι έξω από την επτανησιακή παράδοση, καθαρόαιμο λαϊκό που αποτυπώνει με συνταρακτικό τρόπο τόσο τον πόνο των ανθρώπων που έχασαν τα σπίτια τους όσο και τη συμπαράσταση των υπόλοιπων Ελλήνων. Είναι πραγματικά αξιοσημείωτος ο τρόπος με το οποίο ο λαϊκός καημός, που έχει τις ρίζες του στις ανατολικές ακτές του Αιγαίου που ξεκληρίστηκαν με την καταστροφή του 1922, περνάει το Ιόνιο και τραγουδάει τη μεγάλη φυσική καταστροφή.
Μεγάλος έγινε σεισμός στα όμορφα νησιά μας
και βλέπεις μες στα ερείπια καρδιές χαροκαμένες
και τις νησιωτοπούλες μας στα μαύρα να ‘ν ντυμένες.
Βοήθα Χριστέ και Παναγιά, ω, ω, ω!
Σ’ αυτή την πίκρα τη βαριά!
Κεφαλονιά και Ζάκυνθος, μαζί και η Ιθάκη,
τα πι’ όμορφα νησάκια μας περνούνε μαύρες μέρες,
στους πέντε δρόμους μείνανε, παιδάκια και μητέρες.
Βοήθα Χριστέ και Παναγιά, ω, ω, ω!
Βοήθα τη φτωχολογιά.
Γλυκές νησιωτοπούλες μας κι αδέλφια μας νησιώτες,
μεγάλος είναι ο Θεός κι εμείς μαζί σας όλοι,
θα χτίσουμε όπως και πριν, κάθε χωριό και πόλη.
Βοήθα Χριστέ και Παναγιά, ω, ω, ω!
Τα πονεμένα μας νησιά.
Με τους καταστροφικούς σεισμούς του 1953 ασχολείται και άλλος ένας μεγάλος λαϊκός συνθέτης, ο Βασίλης Τσιτσάνης (1915-1984). Το τραγούδι «Ο χάρος έστησε χορό» σε στίχους και μουσική του ιδίου ερμηνεύεται από τον ίδιο και την Άννα Χρυσάφη (1921-2013)[3]. Το μοτίβο των στίχων του Τσιτσάνη είναι παρόμοιο μ’ εκείνο που εμφανίζεται στους στίχους του Μητσάκη. Η καταστροφή, δοσμένη με το άγγιγμα του θανάτου εν συνεχεία η παραίνεση για κουράγιο, μια συνοπτική περιγραφή της καταστροφής, αλλά και μια απρόσμενη διακειμενικότητα με τον στίχο του Σολωμού, που είχε γραφτεί έναν αιώνα πριν: «Το χάσμα π’ άνοιξε ο σεισμός κι ευθύς εγιόμισ’ άνθη». Τα νησιά θα ξανανθίσουν μέσα από τη μαύρη στάχτη.
Ο χάρος έστησε χορό στου Άδη τα σκοτάδια
και τρία όμορφα νησιά μας τα ‘κανε ρημάδια
Ιθάκη και Κεφαλονιά και Φιόρε του Λεβάντε
κουράγιο και υπομονή στη συμφορά σας κάντε.
Τα σπίτια πέσαν κι οι εκκλησιές, σωπάσαν οι καμπάνες
οι μάνες χάσαν τα παιδιά και τα παιδιά τις μάνες.
Ιθάκη και Κεφαλονιά και Ζάκυνθος ωραία
και στη ζωή και στο χαμό βρεθήκατε παρέα.
Μα των Ελλήνων οι καρδιές το βάλαν όλες άχτι
να ξανανθίσουν τα νησιά μέσα απ’ τη μαύρη στάχτη
Ιθάκη και Κεφαλονιά και ξακουσμένο Τζάντε
πάλι θα ξαναγίνετε το Φιόρε του Λεβάντε.
[1] Για τους σεισμούς του 1953 στα Ιόνια Νησιά βλ. ενδεικτικά ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΜΟΣΧΟΠΟΥΛΟΣ – ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΜΑΡΑΒΕΓΙΑ-ΚΩΣΤΑ, Αργοστόλι: Σεισμοί 1953, το τέλος και η αρχή μιας πόλης, Αργοστόλι: Κοργιαλένειον Ίδρυμα, 2007· ΑΓΓΕΛΟ-ΔΙΟΝΥΣΗΣ ΔΕΜΠΟΝΟΣ, Το χρονικό του σεισμού του 1953, Αργοστόλι: χ.ό., 1976.
[2] Στα φωνητικά συνοδεύουν τον Γιώργο Μητσάκη η Ανθή Διάνα και ο Γιάννης Τατασσόπουλος. Το τραγούδι διασώζεται σήμερα στη συλλογή- δίσκο ακτίνας Γιώργος Μητσάκης ΙΙΙ στη σειρά «Αρχείο- Συνθέτες του ρεμπέτικου», αρ. 14, που κυκλοφόρησε το 1995 από τη δισκογραφική εταιρεία MINOS.
[3] Το τραγούδι «Ο χάρος έστησε χορό» περιλαμβάνεται στον δίσκο 33 στροφών Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου αρ. 10 της Άννας Χρυσάφη, με τραγούδια διαφόρων συνθετών και στιχουργών του ρεμπέτικου τραγουδιού, που κυκλοφόρησε το 1981 από τη δισκογραφική εταιρεία MARGO. Έχει καταγραφεί και άλλη εκτέλεση του τραγουδιού από την Χρυσούλα Χριστοπούλου και τον Γιώργο Ξηντάρη.
[Απόσπασμα από δημοσιευμένη εργασία μου με τίτλο: Το Ιόνιο στη μεταπολεμική ελληνική στιχουργία. Πρώτη απόπειρα καταγραφής και ανθολόγησης. Μέρος Α΄: Ιόνιο Πέλαγος, Παξοί, Λευκάδα, Κεφαλονιά», Κεφαλληνιακά Χρονικά, τόμ. 17, Αργοστόλι 2016, σσ. 235-260. ]
Πηγή: ionica.gr
