Του Γεράσιμου Γαλανού
Υπάρχουν πολλές θεολογικές και ιστορικές αιτιολογίες για την εορτή της Σταυροπροσκύνησης. Επειδή το θέμα αυτό είναι μεγάλο, σε αυτό το άρθρο θα γίνει μια σύντομη αναφορά στις κυριότερες θέσεις που αφορούν την καθιέρωση αυτής της εορτής.
Μια πρώτη αιτιολόγηση της εμφάνισης της εορτής είναι ότι η εορτή προέκυψε από την ανάμνηση της εύρεσης του Τίμιου Σταυρού κατά την Βυζαντινή περίοδο (Βλ. Ιωάννη Φουντούλη, Λειτουργική Α΄, σ.σ. 123-124).
Επίσης, υπάρχουν αναφορές, ότι πρώτα στα Ιεροσόλυμα και αργότερα στην Κωνσταντινούπολη γίνονταν τελετές προσκύνησης του Τιμίου Σταυρού, την Μ. Παρασκευή. Αυτή η τελετή εξασθένησε στην πορεία του χρόνου και αντικαταστάθηκε με τα εγκώμια της Μ. Παρασκευής(Ene Braniste, Liturgica Generale I, Calaci 2002, σ.176)
Μέσα στην πληθώρα των ιστορικών πληροφοριών σημαντική αναφορά υπάρχει σε χειρόγραφο του 13ου αιώνα που μιλά για αυτήν την εορτή και μάλιστα την ονομάζει «εορτή της τρίτης προσκύνησης του Σταυρού». Αυτή η πληροφορία βεβαιώνει ότι η εορτή της Σταυροπροσκύνησης έρχεται ως συμπλήρωση των άλλων δύο εορτών του Σταυρού, της εορτής της Υψώσεως του Τιμίου Σταυρού 14 Σεπτεμβρίου και της εορτής της προόδου του Τιμίου Σταυρού την 1η Αυγούστου, που είναι η ανάμνηση της νίκης του Αυτοκράτορα Ηράκλειου κατά των Περσών το έτος 630 και επέστρεψε τον Τίμιο Σταυρό στην Πόλη. Υπάρχουν πολλές ακόμη αναφορές που μας ενημερώνουν πώς γινόταν αυτή η εορτή, ποιες μετακινήσεις έλαβες μέσα στο χριστιανικό εορτολόγιο και που πραγματικά παρουσιάζουν ενδιαφέρον.
Σωτήρης Καραβάς
Περνούν τα χρόνια και η μνήμη όπως είναι φυσικό αδυνατίζει και ξεχνά, καλύπτοντας το κενά της πρωτίστως το καθημερινό και το εφήμερο των πολλών άσκοπων πράξεών μας. Όμως πολλοί άνθρωποι με τη βιωτή τους έγιναν και γίνονται ένα κομμάτι του πάζλ της ιστορίας του κάθε τόπου, εξυπηρετώντας τη ζωή στις εκφράσεις της. Μια τέτοια περίπτωση ήταν και ο Σωτήρης Καραβάς από το Καραβάδο, άνθρωπος συνετός και χαμογελαστός, που όσο μπορούσε βοήθησε το συνάνθρωπό του.
Πάνε τρία χρόνια που έφυγε από τη ζωή για την αιωνιότητα, αλλά η καλή του προσφορά έμεινε ως παράδειγμα για όσους τον έζησαν. Ναυτικός στο επάγγελμα, μα όταν τελείωσε αυτό το κεφάλαιο δραστηριοποιήθηκε στα κοινά του τόπου του ποικιλοτρόπως. Χρημάτισε πρόεδρος της παλιάς Κοινότητας Καραβάδου, πρόεδρος των Συμβουλίων της περιοχής Λειβαθούς και συμμετείχε ως χορωδός στη χορωδία της περιοχής του. Ασχολήθηκε με την ψαλτική, κρατώντας το παλιό εκκλησιαστικό κεφαλληνιακό μέλος και έψαλλε τόσο στα χωριά της Λειβαθούς όσο και στα πανηγύρια της.
Ας είναι αυτή η μικρή αναφορά ένα μνημόσυνο γι’ αυτόν και για το άξιο πέρασμά του από τη ζωή. Λόγω της μεγάλης μέρας της Σταυροπροσκυνήσεως αναδημοσιεύεται ένα κείμενο που γράφτηκε το 2008 για την εορτή που έγινε στο μοναστήρι του Εσταυρωμένου και ο Σωτήρης Καραβάς έψαλλε με τον αγαπητό δάσκαλο, τον Τάκη Χαρτουλιάρη και με άλλους ψαλτάδες.
Η εορτή της Σταυροπροσκύνησης στο μοναστήρι του Εσταυρωμένου στην Πεσσάδα στις 30-3-2008 αναδημοσίευση από το site «Κεφαλονίτης» στη μνήμη του Σωτήρη Καραβά
Ένα από τα παλιά μοναστήρια του νησιού μας, είναι και αυτό του Εσταυρωμένου στην Πεσσάδα της Λειβαθούς. Στοιχεία για την ιστορική και μοναστική πορεία του μέσα στο χρόνο μας δίνει ο ιστοριοδίφης της Κεφαλονιά μας, Ηλίας Αγγέλου Τσιτσέλης, στο έργο του «Κεφαλληνιακά Σύμμικτα, σ. σ. 298- 301, τόμος 2ος , Αθήνα 1960».
Λόγω της ονομασίας της Μονής, γίνεται αμέσως φανερό ότι πανηγυρίζει στις εορτές που αφορούν τον Τίμιο Σταυρό, όπως την Κυριακή Γ΄ Νηστειών, (της Σταυροπροσκύνησης) και μάλιστα συγκεντρώνεται αρκετός κόσμος, που πραγματικά ευλαβείται και χαίρεται την εορτή.
Το ημερολόγιο έδειχνε τριάντα του μηνός Μαρτίου, ημέρα Κυριακή, της Σταυροπροσκύνησης. Γύρω στις 9 το πρωί μπήκαμε με την παρέα μου στο ναό του μοναστηριού. Φωταψία ανάμεικτη στο ναό, με πρώτον το φυσικό φως της ημέρας, που ακτινωτά έμπαινε από τα παράθυρα και γιόμιζε την ατμόσφαιρα με ριχτές γάζες που ως φωτεινές ανταύγειες ήθελαν να κρατήσουν τις πολύχρωμες ψηφίδες ενός όμορφου εκκλησιαστικού μωσαϊκού.
Κόσμος αρκετός που όλο και μυρμήγκιαζε και γινόταν πολύς, παρακολουθούσε την λιτάνευση του Τιμίου Σταυρού μέσα στο δίσκο με τις βιολέτες και τα άλλα άνθη.
Μπήκαμε αυτή τη στιγμή στο ναό, μα τη χαρήκαμε για την απλότητά της και την ιερότητα που μετέδιδε.
Ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Σπυρίδωνας μοίρασε τις βιολέτες στους πιστούς, που στη σειρά πήγαιναν να προσκυνήσουν τον Σταυρό και να πάρουν το κλαράκι της ευλογημένης βιολέτας από τα χέρια του. Συλλειτουργοί του, ο διάκος Νικόλαος Σωτήρας, ο αρχιμανδρίτης Μιχαήλ Σταματελάτος, ο πατήρ Αντώνιος Ρωμαίος, που έρχεται περιστασιακά δυο φορές το χρόνο στο μοναστήρι του Εσταυρωμένου και ο πατήρ Δημήτριος Ρασιάς,ο οποίος είναι εφημέριος στα Μουσάτα- Λουρδάτα. Όλοι οι ιερωμένοι με απλότητα και κατάνυξη κορύφωσαν το τελετουργικό μέρος της Θείας Λειτουργίας και φόρτισαν ευλαβικά το εκκλησίασμα, που όλο και μεγάλωνε στον αριθμό των πιστών.
Εικόνα λαογραφική η παρουσία της φίλης από τα Βλαχάτα Αντουανέττα Κοσμετάτου. Κάθε που τελείωναν οι βιολέτες από το μικρό πάρκο του Σταυρού, εκείνη, όλο και τοποθετούσε νέες, όλο και γνοιαζόταν να μη λείψει τίποτε. Έτσι είναι και έτσι νιώθει ο απλός λαός την πίστη του προς τον Θεό και τους Αγίους και εκφράζεται με την καρδιά του από το γλυκό συναίσθημα που γεννά η όλη θρησκευτική ευλάβεια.
Η καταπληκτική εικόνα της θρησκευτικής κατάνυξης οφείλεται κατά πολύ και στους ψαλτάδες που φιλότιμα και ταπεινά έκαναν το καθήκον τους.
Ο Σωτήρης Καραβάς, ο Θεόφραστος (Τάκης) Χαρτουλιάρης, και ο Μάρκος Αποστολάτος, αυτοί ήταν οι ψαλτάδες, που μας έδωσαν άριστες εικόνες για το πως μπορεί να ψάλλει κάποιος μια λειτουργία με απλό και ευλαβικό τρόπο.
Χωρίς η φωνή τους να υστερεί σε νότες, εναρμονίστηκαν υπέροχα και οι τρεις, και διατήρησαν χρωματικά τα κρεσέντα της ψαλτικής. Εκείνο που πετύχαιναν ως σύνολο ψαλτικό, ήταν να μεταδώσουν στο εκκλησίασμα με τον τόνο της φωνής τους και την γλυκεία ψαλτική μια υπέροχη θρησκευτική ατμόσφαιρα με ευλαβικότητα.
Τόσο «Χερουβικός Ύμνος» όσο και το «Σε Υμνούμε» αποδόθηκαν με λεπτότητα και γλυκύτητα, χωρίς παραφωνίες και γρυλίσματα.
Κρίμα που όλη αυτή η μαγευτική ψαλτική δεν μαγνητοσκοπήθηκε, για να μας διδάσκει, πως εάν δε γυρίσουμε στα γνήσια κεφαλονίτικα ψαλτικά και τραγουδιστικά ακούσματα και όχι μόνο, θα αγωνιζόμαστε να τα ξαναδημιουργήσουμε και θα είμαστε υπόλογοι στα παιδιά μας, που αφήσαμε την παράδοση να χαθεί …
Μετά από το θρησκευτικό μέρος δόθηκε ο καφές και το κέρασμα στο σκέπαστρο της Μονής. Νηστίσιμα αμυγδαλωτά γλυκά και κουλουράκια, καφές, δροσερό νερό, απολαύσαμε όλοι οι επισκέπτες του πανηγυριού. Κυρίες και δεσποινίδες βοήθησαν και σερβίρισαν τον κόσμο. Έπειτα, από λίγη ώρα ακολούθησε τράπεζα φαγητού. Νηστίσιμα φαγητά και καλό παλιό κρασί, ελιές και άλλα σαρακοστιανά, καθώς και γλυκό του κουταλιού λεμόνι, προσφέρθηκαν σε όλο τον κόσμο, που κάθισε στο πανηγύρι. Μάγειρας του φαγητού ο Γιώργος Τζαννετάτος από τα Βλαχάτα.
Πίσω από όλα αυτά με ταπεινότητα και χωρίς έπαρση ήταν η παρουσία και προσφορά της ηγουμένης Γερασιμίας.
Ευχάριστη έκπληξη απετέλεσε η αθόρυβη παρουσία του βιβλίου της ηγουμένης Γερασιμίας, που πάνω σε ένα τραπέζι στο προαύλειο της Μονής, μπορούσε να το προμηθευτεί κάθε ενδιαφερόμενος.
Πρόκειται για ένα βιβλίο με τίτλο «Με τον Άγιο Γεράσιμο», εκδόσεις Αιγιαλός και που διατίθεται τόσο στο Μοναστήρι όσο και από το Βιβλιοπωλείο «Κύβος» στο Αργοστόλι. Πάντως είναι μια καλογραμμένη παιδαγωγική αναζήτηση δυο φίλων που μαθαίνουν έτσι, πως, τούτο το νησί έχει ένα μεγάλο Άγιο –Δάσκαλο, τον Άγιο Γεράσιμο.
Η ώρα πέρασε, λίγο το κρασί, λίγο το φαγητό, μα πάνω από όλα οι υπέροχες εικόνες που είχαμε όλοι μας περάσει, πήραμε το δρόμο για την επιστροφή μας. Περνώντας από τη μεγάλη απλωσιά χώρου που είναι μπροστά από το Μοναστήρι, συναντήσαμε τον Τάκη Χαρτουλιάρη και τον Σωτήρη Καραβά, που είχαν πάει να ανοίξουν τον Άγιο Παύλο, νεόκτιστο ναό για τον Απόστολο των Εθνών, που σύμφωνα με τα τελευταία επιστημονικά πορίσματα είχε ναυαγήσει πηγαίνοντας για τη Ρώμη στα χωρικά νερά της Κεφαλονιάς.
Σκέψεις πολλές μου ήλθαν στο μυαλό μου. Αυτός ο χώρος που είναι μεγάλος και αρκετά προσιτός σε όλους μακάρι να παραμείνει παρθένος, ελεύθερος από κατακτητικές ανθρώπινες παρεμβάσεις. Θα πρέπει όλοι μας να τον διαφυλάξουμε ως μια ανάσα απλωσιάς γης, που μας φιλοξενεί σε περιπάτους, σε σχολικές εκδρομές. Είναι ένας χώρος προσιτός για τα σχολεία της περιοχής, καθώς και του Αργοστολίου, και που φιλοξενεί αθλοπαιδιές και πολιτιστικές δραστηριότητες Θα είναι έγκλημα να κατακτήσουμε οικοδομικά την κάθε σπιθαμή γης για να ικανοποιήσουμε την απληστία μας και να χαλάσουμε ένα χώρο όπως αυτόν του Αγίου Παύλου της Πεσσάδας, που προσφέρεται για τόσα κοινά και καλά πράγματα, μα πάνω από όλα ξεκουράζει το μάτι από όλα τα καθημερινά οικοδομικά εκτρώματα.
Είθε καθένας που αγαπά αυτόν το τόπο, να ενημερώσει τους αρμόδιους και φίλους του ωραίου και της φύσης, για να σωθεί αυτός ο χώρος της φιλόξενης απλωσιάς στον Άγιο Παύλος της Πεσσάδας.
