Γράφει ο Κώστας Ευαγγελάτος
Η Βάσω Κατράκη γεννήθηκε το 1914 στο Αιτωλικό. Φοίτησε στην ΑΣΚΤ με καθηγητές τον Κωνσταντίνο Παρθένη στη ζωγραφική και τον Γιάννη Κεφαλληνό στη χαρακτική. Αποφοίτησε το 1940 και τον επόμενο χρόνο παντρεύτηκε τον Γιώργο Κατράκη. Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, τόσο η ίδια όσο και ο σύζυγός της εντάχθηκαν στο ΕΑΜ. Τα πρώτα της χαρακτικά ήταν εύσημα, αφίσες, κάρτες, προκηρύξεις και ψηφοδέλτια για τις ανάγκες της αντίστασης.
Tο 1945 ξυλογραφίες της συμπεριλήφθηκαν στο λεύκωμα «Θυσιαστήριο της λευτεριάς». Το 1955 πραγματοποίησε την πρώτη της ατομική έκθεση. Το 1958 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο χαρακτικής στη Μπιενάλε της Αλεξάνδρειας καθώς και με το βραβείο Premium στη Μπιενάλε του Λουγκάνο. Το 1966 παρουσιάστηκαν στην Μπιενάλε της Βενετίας κορυφαίες χαρακτικές συνθέσεις της με Ίκαρους σε πτώση, καβαλάρηδες, είδωλα της Ηλέκτρας και της Αντιγόνης και της απονεμήθηκε το διεθνές βραβείο λιθογραφίας Tamarint. Την 21η Απρίλη 1967, πρώτη μέρα του χουντικού πραξικοπήματος, την συνέλαβαν και την εξόρισαν στη Γυάρο. Εκεί ζωγράφιζε με μαρκαδόρο τα βότσαλα που έβρισκε στο ξερονήσι. Με τα έργα αυτά έκανε έκθεση, όταν ένα χρόνο μετά απελευθερώθηκε μετά από διεθνείς πιέσεις, στο Πνευματικό-Καλλιτεχνικό Κέντρο «Ώρα» του Ασαντούρ Μπαχαριάν. Το 1976 τιμήθηκε με το πρώτο βραβείο της Intergrafik σε διεθνή έκθεση γραφικών τεχνών στην Λειψία της τότε Ανατολικής Γερμανίας.
Ήταν μέλος του Επιμελητηρίου Εικαστικών Τεχνών Ελλάδος (ΕΕΤΕ) και υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ένωσης Ελλήνων Χαρακτών. Αποβίωσε το 1988.
Προς τιμήν της ιδρύθηκε το 2006 το Κέντρο Χαρακτικών Τεχνών και Μουσείο «Βάσω Κατράκη» στην πατρίδα της, το Αιτωλικό Αιτωλοακαρνανίας, με όλα τα έργα της που είχε κληροδοτήσει στο γενέθλιο τόπο της. Δυστυχώς σήμερα ένα μεγάλο μέρος του έργου της σπουδαίας χαράκτριας έχει υποστεί σοβαρότατες φθορές από την σκόνη, τα έντομα και την υγρασία, ενώ καμία μέριμνα δεν υπάρχει για την συντήρηση, την αποκατάσταση και την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών φύλαξης και έκθεσής τους στο συγκεκριμένο χώρο, που ξεκίνησε την λειτουργία του με αισιοδοξία για ποιοτικές εκδηλώσεις και επισκεψιμότητα πανταχόθεν.
H κατάσταση του μουσείου όμως έχει σημαδευτεί αρνητικά από την αδιαφορία του κράτους και την σταδιακή εγκατάλειψη του από τις δημοτικές αρχές του Δήμου Μεσολογγίου. Το πατρικό της σπίτι, που βρίσκεται επίσης στο Αιτωλικό δεν έχει ικανούς πόρους, ώστε να αντισταθεί στο πέρασμα των χρόνων. Παρότι έχει χαρακτηρισθεί διατηρητέο μνημείο, η πολιτεία δεν βοήθησε, παρά τις μελέτες που είχαν κατατεθεί για την ανάδειξη του. Εκεί η μεγάλη χαράκτρια έζησε τα παιδικά της χρόνια, με τους γονείς και τα τέσσερα αδέρφια της. Εκεί, στα μαθητικά της τετράδια ζωγράφισε τα πρώτα της σχέδια με μορφές και εμπνεύστηκε τις πρώτες έγχρωμες ξυλογραφίες με τις ανταύγειες της θρυλικής λιμνοθάλασσας και τις φιγούρες των ανθρώπων του καθημερινού μόχθου.
Πρωτοείδα χαρακτικά έργα και πολιτικές αφίσες της Κατράκη όταν ήμουν φοιτητής και αμέσως μου εντυπώθηκε η δυναμική γραφή της, που παρακολούθησα το μεγάλο φάσμα της στη συνέχεια σε πολλές ομαδικές εκθέσεις από το 1981 και μετά. Την γνώρισα to 1986 στην γκαλερί Dada που ερχόταν πάντα διακριτικά μαζί με την φίλη της, ιστορικό τέχνης, τεχνοκριτικό και ποιήτρια Ελένη Βακαλό, ιδιαίτερα όταν παρουσιάζαμε εκθέσεις δασκάλων ή αποφοίτων της Σχολής Βακαλό. Αργότερα απέκτησα σειρά χαρακτικών της έργων, τα οποία ανήκουν σήμερα στη συλλογή της Σύγχρονης Πινακοθήκης Villa «Ροδόπη» στο Αργοστόλι και κατά καιρούς έχουν εκτεθεί σε θεματικές ομαδικές εκθέσεις καθώς και στα πλαίσια του 39ου Φεστιβάλ ΚΝΕ-Οδηγητή στον Κήπο του Νάπιερ στο Αργοστόλι.
Διατρέχοντας το ευρύτατο αισθητικό φάσμα της πολιτικής και ιδεολογικής της μαρτυρίας η Βάσω Κατράκη οπτικοποίησε με συνέπεια τις τάσεις του εσωτερικού της ψυχισμού και της ακατάπαυστης εικαστικής άσκησης της, που εμπεριέχει την μακραίωνη ομορφιά και λιτότητα της αρχαικής, της κλασικής, της βυζαντινής και της λαικής μεταβυζαντινής εικονογραφίας, με νέες τεχνικές χειροποίητης εκτύπωσης. Ξυλογραφίες και χαρακτικά σε πέτρα, σχέδια, ζωγραφισμένα βότσαλα, φωτογραφίες καθώς και άλλα αντιπροσωπευτικά έργα της παρουσιάστηκαν σε αναδρομική έκθεση στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης το 2011.
Ο τρόπος με τον οποίο η ψυχοσύνθεση της αντανακλά και χαράζει την δύναμη της τέχνης της εντυπωσιάζει διαχρονικά και αναμοχλεύει την συνείδηση. Στα έργα της κυριάρχησαν τα πρόσωπα της καθημερινής ζωής, τα ανθρωπιστικά μηνύματα των λαικών αγώνων, οι ιδεολογικές αξίες και οι εκφραστικές φόρμες της.
Κώστας Ευαγγελάτος Ζωγράφος,
λογοτέχνης, θεωρητικός της τέχνης.
(Το κείμενο πρωτοδημοσιεύθηκε στο ένθετο Art and Business της εφημ. ΑΞΙΑ)
