“ΒΥΡΩΝΙΣΜΟΣ- BYRONISM”
Σημαντική έκφραση στην κοσμοιστορική συγκυρία της συμπαράστασης στην εξεγερμένη Ελλάδα ήταν μια σεβαστή μερίδα του Ευρωπαικού τύπου, οι καλλιτεχνικές και λογοτεχνικές δημιουργίες κορυφαίων καλλιτεχνών αλλά και πολλών άλλων πνευματικών ανθρώπων της εποχής καθώς και η προσωπική εθελοντική σύμπραξη αρκετών που πρόσφεραν σημαντικές έμπρακτες υπηρεσίες και ενισχύσεις στα χρόνια της Ελληνικής εθνεγερσίας. Η υλική, προσωπική ή συναισθηματική συμπαράσταση προς τους αγωνιζόμενους Έλληνες, εκδηλώθηκε με διάφορες μορφές όπως με οικονομικές προσφορές, με την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας, με την κάθοδο εθελοντών, με τη συνεισφορά θρησκευτικών ή φιλανθρωπικών οργανώσεων, με προπαγανδιστικά άρθρα στον τύπο, καθώς και με μια πληθώρα έργων τέχνης και κάθε είδους ενδεικτικών καλλιτεχνημάτων τόσο λόγιας όσο και λαικής έκφρασης. Καθοριστικά πολύτιμη ήταν η συμβολή σημαντικών προσωπικοτήτων του πνευματικού κόσμου, όπως οι Goethe, Holderlin, Chateaubriand, Hugo, Shelley και κύρια του Byron. Ο διαβόητος στην Ευρώπη και την Αμερική νεαρός αντισυμβατικός ποιητής Λόρδος Μπάιρον (1788-1824), είχε εργαστεί συστηματικά υπέρ του Αγώνα και πέθανε στο Μεσολόγγι από ασθένεια το 1824. Ο “Βυρωνισμός”, κίνημα που είχε ήδη εμφανιστεί στο προσκήνιο με επίκεντρο την ποίηση, την ζωή, τα πάθη και τα ταξίδια του Βύρωνα σαν ένα παρακλάδι του ρομαντισμού, υπήρξε ένα πνευματικό φαινόμενο το οποίο επηρέασε τα διεθνή και τα Ελληνικά γράμματα έως το τέλος του 19ου αιώνα. Η Ευρωπαϊκή λογοτεχνία και διανόηση με εκπροσώπους της μεγάλους συγγραφείς όπως τον Μπαλζάκ, τον Ντοστογιέφσκι, τον Πούσκιν, τον Μέλβιλ κ.α που έχουν σαφείς βυρωνικές τάσεις και αντιστοιχίες αναζητήσεων είναι μπολιασμένη εποικοδομητικά με τις ιδέες του “Βυρωνισμού”. Κύρια χαρακτηρίζει τον “Βυρωνισμό” το στοιχείο της διαμαρτυρίας, η φυγή σε ένδοξους τόπους του παρελθόντος, η ερωτική ορμή, η μελαγχολία, η σάτιρα, ο σαρκασμός και ο ριζοσπαστικός εθνικός και κοινωνικός φιλελευθερισμός. Στην ελεγειακή ποίηση των εθνικών μας ποιητών Διονύσιου Σολωμού και Ανδρέα Κάλβου, καθώς και άλλων σημαντικών ποιητών υπάρχουν ποιητικές αφιερώσεις και ποιήματα για τον Βύρωνα που θεώρησε την Ελλάδα ως δεύτερη πατρίδα του και αργότερα η απελευθερωμένη πλέον Ελλάδα τον ονόμασε τιμητικά πατέρα, ευεργέτη και ήρωα της και στήθηκαν προτομές του στα μέρη που έδρασε. Η φυσιοκρατική και ταυτόχρονα ιδεαλιστική προσωπικότητα εξακολουθεί να εμπνέει σχεδόν μεταφυσικά πολλούς σύγχρονους καλλιτέχνες και στοχαστές! Στη συγκεκριμένη έκθεση-αφιέρωμα που επιμελήθηκα εκτίθενται αντίγραφα προτομών του, γλυπτικές συνθέσεις και ζωγραφικά σχέδια με την μορφή του, λιθογραφίες, εκδόσεις τέχνης και φιλελληνικά αντικείμενα. Η προσωπική μου εντρύφηση στην εξιδανικευμένη προσωπικότητα και το έργο του ξεκίνησε από την παιδική μου ηλικία στην Λακήθρα της Κεφαλονιάς που επισκεπτόμουν συχνά την τοποθεσία “Ο Βράχος του Βύρωνα” που ο ποιητής κατά την παραμονή του στην Κεφαλονιά (κτήση της Μεγάλης Βρετανίας τότε), σε οικία των Μεταξάτων (Αύγουστος 1823- Ιανουάριος 1824) πήγαινε συχνά και στοχαζόταν, ενώ σε μια μαρμάρινη πλάκα αναγράφεται η αποδιδόμενη ρήση του “Αν είμαι ποιητής το οφείλω εις τον αέρα της Ελλάδος”.
Το 1988 την εποχή της ακμής των εικαστικών performance μου-Ζωντανά εικαστικά έργα στον χώρο- μου ανατέθηκε από την Ελληνική Εταιρεία Βύρωνος, πρόεδρος της ο αείμνηστος Μάριος- Βύρων Ραίζης καθηγητής αγγλικής λογοτεχνίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών, να δημιουργήσω ένα έργο για την πρώτη εκδήλωση της νεοσύστατης Εταιρείας με αφορμή τα 200 χρόνια από την γέννηση του στο BRITISH COUNCIL στην πλατεία Κολωνακίου στην Αθήνα. Έδρασα κυριολεκτικά με “Βυρωνική” τόλμη για τα δεδομένα διάθεση, ενώ απαιτήθηκαν πολλές διαβουλεύσεις από τους διπλωματικούς υπεύθυνους για να υλοποιηθεί η ιδέα μου. Διαμόρφωσα μια σύνθεση με συμβολική και εννοιακή αναφορά στη σκηνή ενός ποιητικού θανάτου με κύριο άξονα το γυμνό σώμα του νέου ποιητή που παρέστησε ο χορευτής και τότε ηθοποιός του Εθνικού Θεάτρου Τάκης Λουκάτος από το οποίο ξετυλιγόταν πολό τηλετύπου με χειρόγραφο το περίφημο ποίημα του “Σήμερα που έκλεισα 36 μου χρόνια…”/ “On this Day i complete my Thirty Sixth Year”. Στο πλάι η Μαρία Καλαμάκη μια πανέμορφη Αθηναία, κόρη-δόξα θλιμμένη, ενώ εγώ υπερυψωμένος στο κέντρο της σύνθεσης κρατούσα λάβαρο-σημαία με ζωγραφικά βέλη και την αναγραφή των λέξεων IDEA-FREEDOM-LOVE-DEATH. Η ωριαία θέαση του έργου μου με την παράλληλη μουσική ερμηνεία ποιημάτων του Byron, μελοποιημένων από τον Ίωνα Ζώτο, πρώτο καθηγητή της έδρας της Μουσικολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών από ορχήστρα στο υπερώο του αμφιθεάτρου προκάλεσε πολλαπλά έντονες και θετικές εντυπώσεις. Αυτή λοιπόν την ιδιότυπη βυρωνική σημαία την ενέταξα στην πορεία σε ανάλογες performance και έργα πολυμέσων για τον ποιητή και τελικά μετά 33 χρόνια εκτίθεται πάλι με ένθετη την μορφή του Λόρδου Βύρωνα στο εικαστικό περιβάλλον που επιμελήθηκα. Συναισθηματική και τιμητική κατάθεση στην αλήστου μνήμης ιδεατή και “εμψυχωτική” προσφορά και θανή του.
Κώστας Ευαγγελάτος
