Η πιο γλυκιά ευθύνη, το να είσαι γονιός
Κάθε άτομο κατά τη διάρκεια της ζωής του αναλαμβάνει πολλές και διαφορετικές ευθύνες. Ποια είναι όμως η πιο σημαντική, η πιο γλυκιά αλλά και η πιο δύσκολη συνάμα; Εκείνη που κερδίζει με διαφορά είναι η ευθύνη του να είναι γονιός, δηλαδή υπεύθυνος για την ανατροφή και τη διαπαιδαγώγηση ενός παιδιού. Σε πολλούς μπορεί να φαίνεται απλό, όμως ο γονεϊκός ρόλος είναι ο πιο ουσιαστικός ρόλος στο σανίδι της ζωής.
Κάθε χρόνο την 1η Ιουνίου γιορτάζεται η Παγκόσμια Ημέρα Γονέων, με απόφαση της Γενικής Συνέλευσης του ΟΗΕ το 2012, ως φόρος τιμής στους γονείς όλου του κόσμου. Ας ερμηνεύσουμε, αρχικά, τη λέξη γονέας. Γονέας λέγεται αυτός που γεννά, αλλά κυρίως αυτός που ανατρέφει και μεγαλώνει ένα παιδί. Το μεγάλωμα ενός παιδιού θα μπορούσαμε να το παρομοιάσουμε με ένα ατέλειωτο ταξίδι σε άγνωστα μέρη, μέρη όμορφα, αλλά και μέρη που ενέχουν κινδύνους που ούτε καν εμείς οι έμπειροι ταξιδιώτες δε γνωρίζουμε, πόσο μάλλον οι μικροί μας συνοδοιπόροι. Έτσι, δημιουργούνται διάφορα ερωτήματα σωστού και λάθους στο μυαλό κάθε γονέα. Πολύ συχνά ακούω γονείς να ρωτούν για το πώς θα μπορούσαν να μεγαλώσουν σωστά ένα παιδί. Άραγε, υπάρχει ένας και μόνος δρόμος να ακολουθήσουν; Η λέξη «σωστά» δεν ταιριάζει σε αυτή την περίσταση.
Ας πάρουμε ως δεδομένο ότι κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός. Έτσι, κάθε παιδί που γεννιέται έχει διαφορετικές, ανάγκες, επιθυμίες και συνήθειες. Συχνά παρατηρείται ο νέος γονιός να προβάλλει τις δικές του επιθυμίες, τις ανασφάλειές του, τις αδυναμίες του αλλά και τα γονεϊκά λάθη που έζησε εκείνος, στο νέο μέλος της οικογένειας. Περιμένουν απ’ αυτό να ζήσει ό,τι δεν έζησαν, να γίνει ό,τι δεν έγιναν και να πάρουν προσωπική ικανοποίηση μέσα από την όποια επίτευξη του παιδιού τους. Με αυτόν τον τρόπο προσπαθούν να φτιάξουν το τέλειο παιδί, αντ’ αυτού όμως, στην καλύτερη περίπτωση θα καταφέρουν να φτιάξουν έναν άβουλο και πειθαρχημένο “ιδανικό” ενήλικα. Η ουσία, όμως, κρύβεται στο ότι τα παιδιά έχουν ανάγκη, όχι από αψεγάδιαστους γονείς, αλλά από ανθρώπους που θα τους παρέχουν άνευ όρων αγάπη και αποδοχή.
Κάθε γονέας είναι υπεύθυνος για την σωματική, ψυχική, γνωστική και κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού. Ξεκινώντας με την ουσιαστική φροντίδα της υγείας του παιδιού αλλά και τη συνεχή παροχή ανιδιοτελούς αγάπης. Κάθε παιδί στα πρώτα χρόνια της ζωής του κυριολεκτικά εξαρτάται από έναν ενήλικα και αποζητά το τάϊσμα, το χαμόγελο, την αγκαλιά, το νανούρισμα. Μεγαλώνοντας και λέγοντας τις πρώτες του λέξεις διεκδικεί την προσοχή, την αλληλεπίδραση και την ικανοποίηση των αναγκών του, έχοντας, πλέον, την ικανότητα να τις εκφράζει. Μέσα από τα παιχνίδια και την καθημερινή επαφή, το παιδί μαθαίνει από τον γονέα, να αναγνωρίζει και να μιμείται συμπεριφορές, να διαχειρίζεται τα συναισθήματά του και να βρίσκει τρόπους επίλυσης προβλημάτων.
Η οικογένεια είναι η πρώτη μικρή κοινωνία στην οποία ζει το παιδί, όπου μαθαίνει αξίες, αρχές και κανόνες. Οι γονείς καλούνται να επιλέξουν τα κύρια συστατικά στοιχεία της προσωπικότητας του παιδιού. Ένας καλός τρόπος να διδάξει ο γονέας είναι με παράδειγμα. Θα πρέπει οι ενδο-οικογενειακές σχέσεις να χαρακτηρίζονται από αγάπη, ειλικρίνεια, κατανόηση και σεβασμό. Ένα πλαίσιο το οποίο βασίζεται στην ελευθερία των επιλογών και της έκφρασης, χωρίς οποιαδήποτε μορφή βίας. Η συνέπεια και η σταθερότητα θα πρέπει να αντικατοπτρίζονται στις πράξεις των γονέων, οι οποίες θα πρέπει να συνάδουν με τα λόγια τους.
Άλλη μια βασική ευθύνη του γονέα προς το παιδί είναι η οικοδόμηση μιας υγιούς προσωπικότητας, προικισμένης με αξιοπρέπεια, αυτοπεποίθηση και αυτοεκτίμηση. Η ικανότητα του παιδιού να εμπιστεύεται τον εαυτό του, να νιώθει ότι έχουν αξία οι πράξεις του, ότι έχει ταλέντο σε κάτι και έχει το θάρρος να το δείξει. Και όλα αυτά χτίζονται με υπομονή και κατανόηση από την πλευρά του γονέα. Τα λάθη που προκύπτουν είναι πολλά, το προσδοκώμενο όμως είναι το παιδί να μάθει από τα λάθη του και να πιστέψει στον εαυτό του, έχοντας θετική εικόνα γι’ αυτόν. Η λελογισμένη επιβράβευση, στοχευμένη σε συγκεκριμένα κατορθώματα, αποτελεί το κλειδί για την ανάπτυξη της αυτοεκτίμησης. Επίσης, η ανάληψη πρωτοβουλιών και η εστίαση στη δράση βοηθούν το παιδί να αισθάνεται σίγουρο και αυτάρκες.
Κάπου εδώ προκύπτει η ανάγκη για κανόνες και όρια. Όλοι καταλαβαίνουμε πόσο δύσκολο είναι να θέσεις όρια σε ένα μικρό παιδί, όμως αυτό είναι και το μυστικό. Όσο νωρίτερα τεθούν τα όρια τόσο ευκολότερα και γρηγορότερα το παιδί μαθαίνει πότε να σταματά μια ακατάλληλη συμπεριφορά και να την αντικαθιστά με μια άλλη. Τα όρια δεν πρέπει να είναι άκαμπτα, αλλά ευέλικτα και αντίστοιχα της ηλικίας του παιδιού. Όπως αναφέρθηκε και παραπάνω, η συμπεριφορά των γονέων θα πρέπει να είναι συνεπής, με αρκετά παραδείγματα και με αναφορά σε σταθερούς κανόνες. Ζητούμενο δεν είναι η τυφλή υπακοή, αλλά η κατανόηση των κανόνων και η συμμόρφωση του παιδιού, μέσω της συνεχούς καθοδήγησης και συμβουλευτικής. Χρυσός κανόνας για γρήγορη μάθηση άλλωστε είναι η επανάληψη!
Και καταλήγουμε στην ευθύνη για την κοινωνική ανάπτυξη του παιδιού, ώστε να διαμορφωθεί ομαλά και η προσωπικότητά του καθώς μεγαλώνει. Απαραίτητο εφόδιο θεωρούνται οι κοινωνικές δεξιότητες, οι οποίες είναι ένα σύνολο δεξιοτήτων και συμπεριφορών που αναπτύσσονται μέσα από την αλληλεπίδραση και τη συνεργασία με συνομηλίκους, αποκτώντας έτσι άμεση εμπειρία και τριβή. Σε αυτό το σημείο θα προκύπτουν καθημερινά πολλά ερωτήματα, παράπονα και απορίες από το παιδί και ο γονέας οφείλει να είναι δίπλα του και να του εξηγεί με απλά λόγια. Ο γονιός πρέπει να μιλήσει στο παιδί για την ενδεχόμενη απόρριψη, τη διαφορετικότητα του κάθε ανθρώπου και το δικαίωμα της υπεράσπισης του εαυτού του, μέσα από τα παραμύθια, το συμβολικό παιχνίδι και κάθε άλλη ευκαιρία. Σύμμαχος είναι η διαρκής επικοινωνία και η ενθάρρυνση από την πλευρά του γονέα, ο οποίος αφουγκράζεται και ερμηνεύει τις ανάγκες του παιδιού για κοινωνικοποίηση και το αφήνει ελεύθερο να επιλέξει φίλους και να δημιουργήσει σχέσεις με το ευρύτερο κοινωνικό του περιβάλλον.
Θα κλείσω με τη φράση του Βίλχελμ Μπους, «είναι εύκολο να γίνεις γονιός, αλλά είναι δύσκολο να είσαι γονιός», ευχόμενη σε όλους την ευκολία να γίνουν γονείς όποτε το αποφασίσουν και νιώσουν έτοιμοι, έχοντας όμως στο μυαλό τους ότι δεν υπάρχει αλάνθαστος γονιός, αλλά γονιός που μαθαίνει από τα βιώματά του και προσφέρει απεριόριστη αγάπη.
Αθανασία-Ευγενία Νάκου
Ψυχολόγος ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Κεφαλληνίας
Αργοστόλι, Ιούνιος 2023
