Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού
Ο Ιούλιος (ο Αλωνάρης) είναι ο έβδομος μήνας του έτους και πήρε το όνομά του προς τιμή του Ιουλίου Καίσαρα. Οι αρχαίοι Έλληνες τον είχαν πρώτο μήνα του χρόνου και τον έλεγαν «Εκατομβαιώνα» λόγω που έκαναν πρωτοχρονιάτικες πλούσιες θυσίες. Πριν ονομασθεί με το σημερινό του όνομα οι Ρωμαίοι τον έλεγαν Quintilis, επειδή στο ημερολόγιο του Ρωμύλου και του Νουμά Πομπιλίου ήταν ο πέμπτος μήνας του έτους με πρώτον το Μάρτιο. Κατά τον Μεσαίωνα ο Καρλομάγνος τον ονόμασε μήνα του σανού..
Είναι ένας μήνας που έχει πολλές γιορτές και πανηγύρια μέσα σε πολλή ζέστη και καύσωνες, χαρακτηριστικό της καλοκαιρινής περιόδου και που περιμένουμε να ωριμάσουν τα φρούτα και να γίνουν για τα καλά τα κηπευτικά.
Από τις γιορτές που έχει ο Ιούλιος ξεχωρίζουν : Της Παναγίας της Βλαχέρας τις 2 του μηνός, στις 7 της Αγίας Κυριακής και στις 8 του Αγίου Προκοπίου, τις 11 της Αγίας Ευφημίας, τις 17 της Αγίας Μαρίνας , τις 20 του προφήτου Ηλία, τις 26 της Αγίας Παρασκευής και τις 27 του Αγίου Παντελεήμονα.
Στην κεφαλονίτικη λαογραφία βρίσκουμε παροιμίες που αναφέρονται σε γιορτές και για τη γεωργική κατάσταση που επικρατεί αυτό το μήνα.
«Τσ’ αγιά Μαρίνας ρώγα και τ ’ άη –Λιός σταφύλι.» ή
«Ο άη- Λιας κόβει σταφύλια και η αγία Μαρίνα σύκα.» Παλική
Οι παροιμίες θέλουν να πουν, πως βρίσκεις ρώγα από σταφίδα και σύκα τις 17 του μηνός που είναι της αγίας Μαρίνας και τις 20 του προφήτη Ηλία σταφύλι , δηλαδή το σταφύλι ωριμάζει αργότερα από τη σταφίδα.
Άλλη παροιμία συγκρίνει τις ζέστες και τα λιοβόρια και τα μοιράζει ανάλογα στους καλοκαιρινούς μήνες.
«Τ ’ Αλωναριού τα κάματα, τ’ Αυγούστου τα λιοβόρια» Σάμη
Δηλαδή, τον Ιούλιο κάνει κάμα, δυνατή ζέστη, ενώ τον Αύγουστο φυσάει ζεστός δυνατός ανατολικός άνεμος, το λιοβόρι.
Στην Παλική λένε: «Τ’ Αλωναριού τα μεσημέρια , και του Γεναριού οι νύχτες.»
Υπάρχει δηλαδή η αντίληψη, πως αυτοί οι δύο μήνες που είναι αντίθετοι μέσα στο έτος, έχουν βαριές στιγμές, γι’ αυτό πρέπει να φυλαγόμαστε από τα ξωτικά.
Παρόμοια είναι και αυτή που λέει πως :
«Του Γεναριού το φεγγάρι είναι σαν του Αλωνάρη.» Παλική
Δηλαδή, είναι πολύ φωτερό.
Στις κεφαλονίτικες παροιμίες του Δημητρίου Λουκάτου (Κεφαλονίτικα Γνωμικά Αθήνα 1952) βρίσκουμε και αυτή που λένε στη Λιβαθώ:
« Την ημέρα τ’ άη –Λιός παίρνει ο καιρός αλλιώς.»
Η μέρα του αγίου Ηλία πέφτει τις 20 του μηνός και είναι μέρα πού την προσέχουν πολύ οι τσοπάνηδες, γιατί αρχίζει να αλλάζει εμφανέστατα στο μίκρεμα η μέρα.
Φαίνεται πως ο Ιούλιος είναι ο αντίζηλος μήνας του Ιανουαρίου. Και οι δύο είναι οι μεσαίοι μήνες στις εποχές που ανήκουν, έτσι δεν είναι τυχαία η σύγκριση και η σχέση που έχουν μέσα στις κεφαλονίτικες παροιμίες και, που αυτές με τη σειρά τους έχουν αποτυπώσει τη γνώση και την εμπειρία του παρελθόντος.
Η παρακάτω παροιμία από το Αργοστόλι πιστοποιεί με πολύ ωραίο παράδειγμα την παραπάνω σκέψη.
« Η καλή αμυγδαλιά ανθίζει το Γενάρη
και βαστάει τ’ αμύγδαλα όλον τον Αλωνάρη.» Αργοστόλι
Ενώ στην Έρισσο, που η οικιακή οικονομία ήταν πολύ σημαντική και βασιζόταν σε και «κτηνοτροφική ασχολία» των πουλερικών ίσχυε το:
« Κάτσε κότα το Γενάρη και παπί τον Αλωνάρη»
Βέβαια, τον Αλωνάρη πέφτουν πολλές αγροτικές δουλειές και τα παλιά χρόνια δεν έπρεπε ο νέος που ήθελε να παντρευτεί να κάνει το γάμο του αυτόν το μήνα, γιατί θα ξεχνούσε τις δουλειές για χάρη της προετοιμασίας του γάμου και δεν θα είχε σοδειά για το χειμώνα. Αυτό λέει και η παροιμία από τη Λιβαθώ.
« Γαμπρός αλωναριάτικος, κακό χειμώνα βγάνει.»
Eπίσης, γιομάτο το νησί μας από αλώνια, που, δυστυχώς ελάχιστα έχουν μείνει για να μαρτυρούν τον κόπο που τα γιόμιζε από ήχους τόσο από στροφές αλόγων όσο και του αλωνιστή ο κάματος.
Σ’ αυτά τα αλώνια που διάσπαρτα υπήρχαν στα χωριά, άλλα ήταν πέτρινα κι άλλα χωμάτινα που εξυπηρετούσαν για διάφορες δουλειές.
Και όπως σήμερα κάνεις την έρευνά σου στα χωριά όλο και προβάλει κανένα αλώνι πέτρινο και θαυμάζεις τη λιθιά που το συγκρατεί και, πάνω ντυμένο με πλάκες ή πέτρες κατάλληλες, που τοποθετημένες τεχνικά, δίνουν στο δάπεδο μια τάξη στην πλοκή του μωσαϊκού του.
Επειδή στο αλώνι έφτανε η δουλειά στο τέλος της και φαινόταν και ο κόπος των γεωργών, καλό ήταν οι συνέταιροι γεωργοί να είχαν τακτοποιήσει τη μοιρασιά ή την πληρωμή πριν φτάσουν στο αλώνισμα.
«Κάλλιο λόγια στο χωράφι , παρά ντράβαλα (φασαρίες) στ’ αλώνι.» Πυλ.
Δηλαδή, με άλλα λόγια καλύτερα να γίνεται συμφωνία με τον συνέταιρο στην σπορά, να ξέρει ο καθένας το μερτικό του, παρά στο αλώνι, που όλα τα μερτικά ανακατεύονται … Βέβαια οι παροιμίες έχουν και το συμβολικό τους χαρακτήρα και το μήνυμα που σου δίνουν ικανοποιεί πολλές περιπτώσεις και εννοιολογικές και κοινωνικές καταστάσεις.
«Μικρό- μικρό τ’ αλώνι μου, και να’ ν’ μοναχικό μου.» Πύλαρος –Παλική
Τελικά, ο Ιούλιος συμπληρώνει τον προηγούμενο μήνα που τον έφερε, κι όπως είναι φυσικό, ο λαός συμπλήρωσε την παροιμία του Ιουνίου λέγοντας:
« Θέρος , τρύγος , πόλεμος ….και στ’ αλώνισμα χαρές!»
