Πάνε πολλά χρόνια τώρα, που οι λιγοστές δημόσιες τοποθετήσεις μου δεν υπαγορεύονται από κομματική σκοπιμότητα.Ούτως η άλλως,το κόμμα που ψηφίζω είναι πια πολύ μικρό,για να μου επιβάλλει παρωπίδες.
Ό,τι γράφω ή λέω, περισσότερο πηγάζει ως εσωτερική ανάγκη, ένεκα των ακραίων ιστορικών στιγμών που διαβιούμε,παρά ο,τιδήποτε άλλο. Η κρίση ανέσυρε μια, από χρόνια, παραπεταμένη φράση, την «ατομική ευθύνη», η οποία από τα αζήτητα, βρέθηκε «πρώτο τραπέζι πίστα» και ξάφνου τηλεοράσεις, εφημερίδες, διαδίκτυο, γέμισαν από δαύτη. Εξ όσων γνωρίζω , πρώτοι οι αρχαίοι έλληνες φιλόσοφοι ασχολήθηκαν με την αφεντιά της . Έκτοτε πολλοί διανοητές μίλησαν γι’αυτήν, ιδιαιτέρως από την Αναγέννηση και μετά. Πάνω στην έννοια της ατομικής ευθύνης οικοδομήθηκε η δυτική φιλελεύθερη δημοκρατία τους 2-3 τελευταίους αιώνες.Δημοκρατία χωρίς ατομική ευθύνη και κοινοτικό πνεύμα δεν νοείται.
Στο πρώτο μισό του «πυκνού» εικοστού αιώνα, αναπτύχθηκαν δύο ολοκληρωτικές ιδεολογίες θεμελιωμένες στην καταστολή της ατομικής ευθύνης. Αυτές αναμετρήθηκαν με την δημοκρατία. Η μια ηττήθηκε το πρώτο μισό , η άλλη στο δεύτερο μισό. Αναμέναμε ότι μετά την νίκη της, η δημοκρατία θα γινόταν ακόμη πιο «δημοκρατική», θα απλωνόταν και θα αναδείκνυε πιο εμφατικά την ατομική ευθύνη. Δυστυχώς, αυτή η πεποίθηση έχει γεμίσει με πάσης φύσεως σκιές. Η δημοκρατία-η εναπομείνασα- κινδυνεύει πανταχόθεν… Ας είναι… Την ατομική ευθύνη την διδάχθηκα και την βίωσα στο πλαίσιο του κοινωνικού συνόλου, του κοινοτισμού, όπως ακριβώς την δίδαξαν οι αρχαίοι μας φιλόσοφοι, η Αναγέννηση, ο Διαφωτισμός. Το άτομο δεν είναι ξεκομμένο από την κοινωνία.Ο πολιτισμός πρωτίστως είναι κοινοτισμός. Το κοινοτικό πνεύμα διαποτίζει την ατομική ύπαρξη…Αλλιώς υπάρχει και η ζούγκλα.
Ο 20ος αιώνας εξυμνώντας το άτομο, περιέπεσε στην ύβρη της ατομοκρατίας, η οποία ομοίως ομνύει στην ατομική ευθύνη, που τη θεωρεί ως ευθύνη για την ανάδειξη της προσωπικής επικράτησης-ευδαιμονίας και μέσα από την οποία θα επέλθει και το κοινωνικό καλό.Ιδιαιτέρως στον αγγλοσαξονικό χώρο με επίκεντρο τις ΗΠΑ και προφανείς καταβολές στην προτεσταντική ηθική-προεξαρχόντως στον καλβινισμό-ο ατομικισμός αποχαλινώθηκε και από το 1980 περίπου και μετά, κυριολεκτικώς ξεσάλωσε, δημιουργώντας έναν κόσμο αδιανόητων ανισοτήτων, εξωφρενικών ανταγωνισμών και πολλαπλών αβεβαιοτήτων.
Στον ιδεολογικό χώρο,η έννοια του δημόσιου αγαθού καταρρακώθηκε, ο κοινοτισμός ενοχοποιήθηκε … στον δε πολιτικό χώρο, το κοινωνικό κράτος αποδομήθηκε και ο κοινωνικός-κρατικός, παρεμβατισμός ταξίδευε ξυλάρμενος προς το «πυρ το εξώτερον». Στο πρόσωπο του Τραμπ εξεικονίζεται απτά και αδιάψευστα η ατομοκρατία. Είναι η επιτομή. Τα γράφω αυτά γιατί εσχάτως από τις παρυφές της κυβερνητικής πλευράς διαισθάνομαι –ελπίζω να κάνω λάθος-ότι γίνεται προσπάθεια ιδεολογικής εκμετάλλευσης: «θρίαμβος της ατομικής ευθύνης», « η ατομική ευθύνη νίκησε τον ιό»… Αν έτσι έχουν τα πράγματα, τότε αφ’ενός δεν έχουν καταλάβει –εκτός και αν δεν έχω καταλάβει εγώ- τι έχει γίνει και αφ’ετέρου αδικούν την κυβέρνηση.
Η Ελλάδα είναι σήμερα πρότυπο στον κόσμο, ως προς την αντιμετώπιση της πανδημίας –και είμαστε περήφανοι γι’αυτό-γιατί ακριβώς υπήρξε η έγκαιρη παρέμβαση της κυβέρνησης και του κράτους. Η ατομική ευθύνη των Ελλήνων υπήρξε και ήταν αξιοθαύμαστη, αλλά η κεντρική παρέμβαση του πρωθυπουργού και των δομών του κράτους αποσόβησε τον κίνδυνο –μέχρι τώρα. Ακριβώς πρόκειται για τον θρίαμβο της αίσθησης της κοινωνικής –κυβέρνηση, κράτος-ευθύνης, η οποία κατά θαυμαστό και απρόσμενο τρόπο υπηρετήθηκε από τους πολίτες, σε μια υπέρτατη στιγμή υπεύθυνης εθνικής λειτουργίας.
Συμπέρασμα: Το δημόσιο αγαθό υπάρχει και πρέπει να υπηρετείται πρωτίστως από αξιόπιστες κρατικές δομές. Η ατομική ευθύνη εξυψώνει την ατομική λειτουργία διαπνεόμενη από το κοινοτικό πνεύμα. Με αφορμή την πανδημία και τα αναπόδραστα μαθήματα που πήραμε, οφείλουμε μια ανοιχτή απροκατάληπτη συζήτηση σε εθνικό, ευρωπαϊκό, παγκόσμιο επίπεδο, για την οργάνωση των κρατικών δομών, την έννοια και το εύρος των δημόσιων αγαθών και το ρόλο των δημόσιων και ιδιωτικών παρεμβάσεων.
Εκτός θέματος
Πρώτον: Όταν ξιφουλκούν έναντι αλλήλων οι κ.κ. Μητσοτάκης καιΤσίπρας για την επάρκεια του εθνικού συστήματος υγείας και ποιος την υπηρετεί καλύτερα,ας αναθυμούνται καμιά φορά και ποιος το έφτιαξε.
Δεύτερον: Όποιοι σήμερα εκλογολογούν, αβίαστα μπορεί να υπαχθούν σε τρείς κατηγορίες: Κάποιοι δημοσιογράφοι, τινές συριζαίοι και ένιοι νεοδημοκράτες.Οι δημοσιογράφοι απαλλάσσονται λόγω επαγγέλματος. Οι συριζαίοι, που αυτή τη στιγμή απεχθάνονται τις εκλογές όπως ο διάολος το λιβάνι, εκλογολογούν διότι κατανοούν ότι αυτή η κουβέντα ακυρώνει τον ρόλο και το γόητρο του πρωθυπουργού.
Τέλος όποιος εισηγείται στον Μητσοτάκη εκλογές είναι ή ηλίθιος, ή βλαξ, εκτός και αν είναι προβοκάτορας. Είναι τόσο έκδηλο αυτό που δεν χρήζει ουδεμιάς επιχειρηματολογίας. Καλή Ανάσταση, με Υγεία, Τσιόρδα, Αναστοχασμό!
Αλέξανδρος Καλαφάτης
