Σύμφωνα με την παράδοση, οι πρώτοι γνωστοί κάτοικοι του νησιού ήταν Λέλεγες, οι οποίοι κατοίκησαν το νησί γύρω στον 15ο αι. π.Χ. Στην συνέχεια, εμφανίζεται ως έποικος του νησιού ο Πτερέλαος, του οποίου ο πατέρας ήταν ο Τάριος, γιος του θεού Ποσειδώνα και οι πρώτοι κάτοικοι του νησιού ονομάστηκαν Τάφιοι ή Τηλεβόες. Σε μια εκστρατεία όμως για την κατάληψη του νησιού ο Πτερέλαος νικήθηκε από τον βασιλιά των Θηβών ο οποίος προσέφερε το νησί ως ανταμοιβή στον μυθικό ήρωα Κέφαλο και το όνομα του διατηρήθηκε στο νησί έως και σήμερα.
Το νησί αναφέρεται και ως Τετράπολις από τα ονόματα των 4 γιών του Κέφαλου, τον Κράνιο, τον Παλέα, τον Πρόνησο και τον Σάμο. Η Πάλη περιλάμβανε ολόκληρη τη δυτική χερσόνησο του νησιού (τη σημερινή Παλλική) και ήταν χτισμένη στο λόφο Ντούρι. Η Κράνη ήταν χτισμένη επάνω στον μυχό της λιμνοθάλασσας του Κουτάβου όπου ακόμα και σήμερα διατηρούνται ίχνη από τα κυκλώπεια τείχη και περιλάμβανε το νότιο τμήμα του νησιού στα δυτικά του Αίνου.
Οι Πρόννοι που ήταν στα νοτιοανατολικά της Κεφαλονιάς και τη Σάμη που ήταν χτισμένη σε δύο λόφους, πάνω ακριβώς από τη σημερινή. Αυτές οι τέσσερις πόλεις ήταν μικρές ανεξάρτητες δημοκρατίες και έκοβαν τα δικά τους νομίσματα.
Στην περίοδο των Περσικών πολέμων βρίσκουμε τους Κεφαλλήνιους να συμμετέχουν στην μάχη των Πλαταιών, ενώ το 434 π.Χ. κεφαλληνιακά πλοία έλαβαν μέρος στη ναυμαχία των Κορινθίων εναντίον των Κερκυραίων, αποκρούοντας μάλιστα με επιτυχία την εκδικητική συμπεριφορά των Κορινθίων. Στο Πελοποννησιακό πόλεμο και οι τέσσερις πόλεις της Κεφαλονιάς τάχθηκαν στο πλευρό των Αθηναίων. Αν και μετά το τέλος του πολέμου η Κεφαλονιά εγκατέλειψε την ηττημένη Αθήνα, το 372 π.Χ. τάχθηκε και πάλι στο πλευρό της ενάντια στον κοινό εχθρό, τον Φίλιππο.
Μάλιστα, το 218 π.Χ. ο Φίλλιπος Ε’ έπλευσε με το στόλο του εναντίον της Κεφαλονιάς και παρόλο που κατάφερε να αποβιβαστεί στους Πρόννους, το δύσκολο έδαφος του νησιού τον ανάγκασε να αποχωρήσει και να στραφεί στην Πάλη, την οποία αν και πολιορκούσε επίμονα, απέτυχε να τη καταλάβει για να αποχωρήσει, τελικά, μετά από καιρό.
Ρωμαϊκή Κυριαρχία
Το 187 π.Χ. ξεκινά η Ρωμαϊκή κυριαρχία στο νησί, όταν ο Ρωμαίος ύπατος Μάρκος Φούλβιος Νονβιλίωρ μετά από την κατάληψη της Αιτωλίας κατέλαβε και την Κεφαλονιά. Η Σάμη σύντομα επαναστάτησε και ο Ρωμαίος ύπατος επί 4 μήνες πολιορκούσε τη πόλη, για να τη καταλάβει τελικά, αφού χρειάστηκε να φέρει στρατό για να την πολιορκήσει από την ηπειρωτική Ελλάδα.Οι Ρωμαίοι κατέστρεψαν τη πόλη, πούλησαν ως δούλους τους κατοίκους της και αποκόμισαν πλούσια λάφυρα, γεγονός που μας δείχνει την ακμή και ευημερία της Σάμης.
Βυζαντινή κυριαρχία
Οι περιπέτειες για την Κεφαλονιά δεν έχουν τελειωμό και έτσι το 495 μ.Χ και μετά τη διαίρεση του Ρωμαϊκού κράτους σε ανατολικό και δυτικό, η Κεφαλονιά ανήκει στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Μάλιστα, αντιμετώπισε με επιτυχία πάρα πολλές επιθέσεις πειρατών από τα παράλια της Αφρικής παίζοντας σπουδαίο ρόλο στην άμυνα του Βυζαντίου.
Καινούργιες περιπέτειες φέρνει στο νησί η κάθοδος των Νορμανδών στη Μεσόγειο. Το 1084 ο Ροβέρτος Γυισκάρδος, κύριος της Καλαβρίας και της Απουλίας στη Κάτω Ιταλία, νίκησε μεταξύ Κεφαλονιάς και Κέρκυρας τους ενωμένους στόλους Ενετών και Βυζαντινών, επιχειρώντας να καταλάβει τη Κεφαλονιά χωρίς όμως επιτυχία και το νησί παραμένει υπό την Βυζαντινή κυριαρχία. Μάλιστα, πέθανε τελικά μέσα στο πλοίο του στις 17 Ιουνίου του 1085 όταν ήταν αγκυροβολημένο στο λιμάνι της Πανόρμου, δίνοντας το όνομά του στη μικρή πόλη, η οποία από τότε ονομάζεται με μια μικρή παραφθορά Φισκάρδο.
Φραγκοκρατία & Βενετοκρατία
Το 1103 η Κεφαλονιά λεηλατήθηκε από τον στόλο τον Σταυροφόρων, με επικεφαλής τον επίσκοπο Πίζας, το 1125 αποβιβάστηκαν Ενετοί και Γενουάτες και το 1147 κατελήφθη από τον Ρογήρο Β’, βασιλιά της Νορμανδίας. Το νησί δέχεται επίθεση το 1185 από τους Φράγκους και ύστερα από την κατάληψη του προσφέρεται ως κομητεία στον ναύαρχο Μαργαριτώνη. Τον Οκτώβριο του 1204 οι Σταυροφόροι και οι Βενετοί σύμμαχοι τους υπέγραψαν στην Κωνσταντινούπολη την διανομή της Βυζαντινής αυτοκρατορίας.
Ο Ματθαίος ή Μάγιο Ορσίνι αντικατέστησε τον Μαργαριτώνη, το 1194 και αναγνώρισε ως ανώτατη εξουσία τον βασιλιά της Σικελίας. Μετά το θάνατο του Ματθαίου, το 1248, διάδοχος τη κομητεία ανέλαβε ο γιός του ο οποίος ανεξαρτητοποιήθηκε από τον πρίγκιπα της Αχαΐας το 1288, δίνοντας όρκο υποτέλειας στον Κάρολο της Νάπολης, προμηνύοντας έτσι τη παρουσία της δυναστείας των Ανδηγαυών στη Κεφαλονιά.
Ο Ιωάννης Α’ ανέλαβε τη κομητεία το 1303 μετά το θάνατο του πατέρα του, ο οποίος μετά τον γάμο του με τη κόρη του δεσπότη της Ηπείρου Νικηφόρου, πήρε ως προίκα τη Λευκάδα και συνάμα το τίτλο του Κόμη – Κεφαλονιάς, Ζακύνθου και Λευκάδος. Το 1316 η κομητεία πέρασε στον έλεγχο του γιού του Ιωάννη, Νικόλαου, ο οποίος έδωσε όρκο υποτέλειας στον Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’ Παλαιολόγο, χρίστηκε δεσπότης και βαφτίστηκε Χριστιανός για να αμβλύνει το μίσος εναντίον του από τα εγκλήματα που είχε διαπράξει.
Το 1323 τον διαδέχθηκε ο αδερφός του, Ιωάννης, ο οποίος αναγνώρισε την κυριαρχία του Βυζαντινού αυτοκράτορα, παντρεύτηκε την Άννα Παλαιολογίνα, ασπάστηκε επίσης την ορθόδοξη πίστη και πήρε το επώνυμο των Αγγέλων Κομνηνών, εγκαταλείποντας φυσικά το επώνυμο των Ορσίνι. Η γυναίκα του, Άννα, τον διαδέχθηκε μετά το θάνατό του και κάπου εκεί σταμάτησε και η περίοδος δυναστείας των Ορσίνι στη Κεφαλονιά.
Η Τουρκοκρατία
Η Κεφαλλονιά δεν έμεινε για πολύ στα χέρια των Τούρκων. Το 1479 οι Τούρκοι πάτησαν στο νησί για πρώτη φορά στο νησί. Όμως τρία χρόνια αργότερα οι Βενετοί πολιόρκησαν το Κάστρο του Αγίου Γεωργίου και το κατέλαβαν σφάζοντας την τουρκική φρουρά. Το 1538 οι Τούρκοι κάνουν εκ νέου επίθεση αιχμαλωτίζοντας 14.000 ντόπιους τους οποίους και πούλησαν στα σκλαβοπάζαρα της Ανατολής.
Ο Χαρεϊντίν Μπαρμπαρόσα, ο τρομερός πειρατής του Αιγαίου, φτάνει και στο Ιόνιο και το 1537 λεηλατεί και την Κεφαλονιά παίρνοντας μαζί του και χιλιάδες αιχμαλώτους. Ο Τουρκικός κίνδυνος έπαψε να υπάρχει οριστικά μετά τη ναυμαχία της Ναυπάκτου, στην οποία συμμετείχαν και επτανησιακά πλοία. Λέγεται ότι το 1548, οπότε και η Κεφαλονιά κατελήφθη από τους Ενετούς, ήταν ένα νησί έρημο με μόλις 1.400 κατοίκους.
Στις 11 Ιουλίου 1797 τα γαλλικά στρατεύματα, κήρυκες των αρχών της Γαλλικής επανάστασης, αποβιβάστηκαν στη Κεφαλονιά με το κόσμο να τους υποδέχεται με ενθουσιασμό και χαρά. Σχημάτισαν προσωρινή δημοκρατική κυβέρνηση, ο αρχιεπίσκοπος Ιωαννίκιος Άννινος ευλόγησε το δέντρο της ελευθερίας και έριξαν στις φλόγες τη Χρυσή Βίβλο, δηλαδή τους τίτλους και τα προνόμια των ευγενών της Ενετοκρατίας.
Η γαλλική κατοχή διήρκησε είκοσι μήνες, καθώς οι στόλοι της Ρωσίας και Τουρκίας έφτασαν στο Αργοστόλι στις 29 Οκτωβρίου 1798 όπου και δημιούργησαν την Ιόνιο Πολιτεία υπό την επικυριαρχία του σουλτάνου με τη συνθήκη της Κωνσταντινούπολης (21 Μαρτίου 1800). Με την εφαρμογή του λεγόμενου ”βυζαντινού πολιτεύματος”, το οποίο παραχωρούσε προνόμια μόνο σε όσους ήταν εγγεγραμμένοι στη Χρυσή Βίβλο, δημιουργήθηκαν πολλές εξεγέρσεις στη Κεφαλονιά.
Το 1806 συντάχθηκε νέο σύνταγμα που τελικά δεν εφαρμόστηκε, γιατί τα Επτάνησα παραχωρήθηκαν στη Γαλλία από τον τσάρο. Η δεύτερη γαλλική κατοχή διήρκησε 3 χρόνια, γιατί το 1809 ο αγγλικός στόλος με απόβαση που πραγματοποίησε κατέλαβε εκτός τη Κεφαλονιά και τη Ζάκυνθο και τα Κύθηρα.
Η Αγγλοκρατία
Σημαντικό ρόλο για τη μετέπειτα πορεία και ανάπτυξη του νησιού έπαιξαν οι Άγγλοι, που από το 1809 και μετά κυριάρχησαν στο νησί. Ο Φίλλιπος Ντε Μποσσέ, τότε διοικητής, κατασκεύασε δρόμους στο Αργοστόλι και τη Λειβαθό, αλλά και τη γνωστή γέφυρα του Δραπάνου. Κατασκευάστηκαν επίσης το Δικαστικό Μέγαρο Αργοστολίου, το Τελωνείο, το Φανάρι των Αγίων Θεοδώρων από τον τοποτηρητή Κάρολο Ιάκωβο Νάπιερ.
Από το 1848 ιδίως και μετά, έχουμε τους αγώνες των Επτανησίων κατά της Αγγλικής κατοχής με πρωτεργάτες τους Ριζοσπάστες της Κεφαλονιάς, Γεράσιμο Λιβαδά, Ηλία Ζερβό-Ιακωβάτο και Ιωσήφ Μομφεράτο. Το 1851 οι Άγγλοι λαμβάνουν πιο σκληρά μέτρα και περιορισμό έκφρασης στους κατοίκους του νησιού, αλλά τίποτε δε στάθηκε εμπόδιο να πραγματοποιηθεί η Ένωση των Επτανήσων με την υπόλοιπη Ελλάδα τον Μάιο του 1864 και φυσικά το τέλος της αγγλικής κατοχής.
Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος
Από το 1940 έως το 1943 οι Ιταλοί σαν σύμμαχοι των Γερμανών, ήρθαν στην Κεφαλονιά ως κατακτητές, όμως, το Σεπτέμβριο του 1943 διαδραματίστηκε στη Κεφαλονιά ένα από τα συγκλονιστικότερα γεγονότα του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου: Η Σφαγή χιλιάδων Ιταλών στρατιωτικών της «Μεραρχία Acqui» από τους Γερμανούς κατά την Ιταλογερμανική σύρραξη, με τους νεκρούς να ξεπερνούν τους 10.000.
Εκείνη την περίοδο γερμανικά αεροπλάνα βομβάρδισαν το Αργοστόλι και κοντινούς οικισμούς προκαλώντας δεκάδες θύματα από τον άμαχο πληθυσμό. Μεγάλες καταστροφές έγιναν σε πολλά κτίρια και αρχαιολογικούς χώρους. Η περίοδος της Γερμανικής κατοχής, αν και πιο μικρή από την υπόλοιπη Ελλάδα, υπήρξε ιδιαίτερα επώδυνη για τους Κεφαλλονίτες, όπου δεκάδες πατριώτες αγωνιστές εκτελέστηκαν από τα ναζιστικά στρατεύματα κατοχής.
Ο καταστροφικός σεισμός του 1953
Οι σεισμοί του 1953 κυριολεκτικά ισοπέδωσαν ότι είχε αφήσει πίσω του ανέπαφο, ο 2ος Παγκόσμιος Πόλεμος και ο Εμφύλιος. Τα γεγονότα εκείνης της εποχής άλλαξαν δραματικά και την ιστορία του νησιού. Τα ¾ της Κεφαλονιάς είχαν καταστραφεί ολοσχερώς, οι νεκροί ήταν δεκάδες και οι τραυματίες ακόμα περισσότεροι. Μόνο η περιοχή του Φισκάρδου παρέμεινε ανέπαφη και για αυτό διατηρεί και σήμερα την παραδοσιακή αρχιτεκτονική του.
Η μετανάστευση και η φυγή προς τη ναυτιλία είναι οι μόνες διέξοδοι στην ανεργία τα χρόνια που ακολούθησαν, γεγονός, όμως, που έφερε όχι μόνο την πληθυσμιακή κατάρρευση της Κεφαλονιάς, αλλά και τον οικονομικό μαρασμό, την πολιτιστική και κοινωνική απραγία.
Τα νεότερα χρόνια
Η δεκαετία του ’80 αποτελεί την περίοδο της αναστροφής στην ευρύτερη περιοχή του νομού. Μέχρι σήμερα συνεχίζει σταθερά τη δυναμική αναπτυξιακή του πορεία και αποτελεί μια από τις πιο δυναμικές τουριστικές περιοχές της χώρας μας. Μάλιστα, σήμερα η Κεφαλονιά θεωρείται ως μια από τις πλέον ανεπτυγμένες περιοχές της Ελλάδας με ένα από τα υψηλότερα κατά κεφαλήν εισοδήματα.
