Η Σύνοδος των Προέδρων των Πανεπιστημιακών Ερευνητικών Κέντρων (Π.Ε.Κ.) και των Τεχνολογικών Πάρκων των Ελληνικών Πανεπιστημίων, που συνήλθε στην Κέρκυρα στις 29/10/21, αποτύπωσε την παρούσα κατάσταση σε ό,τι αφορά τη συγκρότηση των Π.Ε.Κ. και συζήτησε τις προοπτικές ανάπτυξής τους. Η γενική εκτίμηση της Συνόδου είναι ότι ο θεσμός των Π.Ε.Κ. έχει εμπεδωθεί, προσφέροντας ήδη σημαντικά στην καλλιέργεια της διεπιστημονικότητας και την προώθηση της εξωστρέφειας. Ορισμένα αρχικά συμπεράσματα σχετικά με τον ακαδημαϊκό χαρακτήρα, τη διαχείριση των οικονομικών και των πόρων, τη στελέχωση με ερευνητικό και διοικητικό προσωπικό, αλλά και την ενίσχυση/ τροποποίηση του ισχύοντος θεσμικού πλαισίου των Π.Ε.Κ. συνοψίζονται παρακάτω.
Ως προς τον Ακαδημαϊκό χαρακτήρα των Π.Ε.Κ.:
Η λειτουργία των Π.Ε.Κ. έχει έως σήμερα υποστηριχθεί θεσμικά, αλλά και με διάθεση πόρων από τα Πανεπιστήμια, με την προοπτική αυτά να αποτελέσουν διακριτές ακαδημαϊκές δομές προώθησης της έρευνας εντός των Ιδρυμάτων και της σύνδεσής της με τον παραγωγικό ιστό. Ο διακριτός χαρακτήρας τους εντός των Α.Ε.Ι. και η σαφής διαφοροποίησή τους σε σχέση με το ερευνητικό έργο που παράγεται σε ήδη θεσμοθετημένες δομές(πανεπιστημιακά εργαστήρια και ακαδημαϊκά Τμήματα) αποτελούν προϋπόθεση της σωστής τους αξιοποίησης και της βιωσιμότητάς τους. Ως εκ τούτου, θεωρείται σκόπιμο η έρευνα που διεξάγεται στα Ινστιτούτα των Π.Ε.Κ. να επικεντρώνεται σε επιστημονικές περιοχές που καθορίζονται κεντρικά από κάθε Ίδρυμα και καλύπτουν διεπιστημονικά/ διαθεματικά πεδία, χωρίς επικαλύψεις με τα αντικείμενα πανεπιστημιακών εργαστηρίων ή ακαδημαϊκών Τμημάτων.
Βασικό χαρακτηριστικό της λειτουργίας των Π.Ε.Κ. πρέπει να αποτελεί η ανοικτή πρόσβαση στις υποδομές τους από όλα τα μέλη της ακαδημαϊκής κοινότητας, ανεξαρτήτως του εάν αυτά συνεργάζονται με κάποιο Ινστιτούτο των Π.Ε.Κ., καθώς επίσης και η δυνατότητα διασύνδεσης θεσμοθετημένων εργαστηρίων.
Λόγω του διεπιστημονικού/διαθεματικού προσανατολισμού τους, τα Π.Ε.Κ. εκτιμάται ότι πρέπει να δραστηριοποιηθούν και στον εκπαιδευτικό τομέα, μέσω της συμμετοχής τους (ως συμπράττουσες ακαδημαϊκές δομές) στην οργάνωση Προγραμμάτων Μεταπτυχιακών Σπουδών, αλλά και στην πραγματοποίηση διδακτορικών σπουδών.
Ως προς την οικονομική διαχείριση και διαχείριση πόρων:
Μακροπρόθεσμα, οι οικονομικοί πόροι των Π.Ε.Κ. θα προκύψουν μέσω ανταγωνιστικής χρηματοδότησης της έρευνας που πραγματοποιείται σε αυτά. Στην πρώτη, όμως, φάση της λειτουργίας τους, είναι αναγκαίο να τηρηθεί η δέσμευση της Πολιτείας, όπως αυτή περιγράφεται στους ιδρυτικούς νόμους, για την επιχορήγηση των προϋπολογισμών τους. Παράλληλα, ενώ τα Π.Ε.Κ. θα μπορούσαν δυνάμει να λειτουργήσουν αυτόνομα στο πεδίο της οικονομικής διαχείρισης, για λόγους επίτευξης οικονομίας κλίμακας, προκρίνεται η οικονομική διαχείριση των ερευνητικών προγραμμάτων να γίνεται, όπως ορίζεται, από τους Ε.Λ.Κ.Ε. των Ιδρυμάτων, εντός ενός σαφώς ορισμένου θεσμικά πλαισίου. Αντιστοίχως, η αξιοποίηση των όποιων πόρων προκύπτουν ως επιστροφή της ποσοστιαίας παρακράτησης σε ερευνητικά προγράμματα ή από άλλες εξωτερικές πηγές ή επιχορηγήσεις, θα πρέπει να πραγματοποιείται από τα ίδια τα Π.Ε.Κ., με τη διαχειριστική συνδρομή του οικείου Ε.Λ.Κ.Ε.
Ενόψει του σχεδιασμού της επόμενης προγραμματικής περιόδου, καθίσταται, επίσης, αναγκαία η ένταξη των Π.Ε.Κ. στον εθνικό και περιφερειακό σχεδιασμό χρηματοδότησης της έρευνας. Προς την κατεύθυνση αυτή, η ενημέρωση και η συμβολή των Περιφερειακών Συμβουλίων Έρευνας και Καινοτομίας (Π.Σ.Ε.Κ.) είναι καθοριστικής σημασίας.
Ως προς τη στελέχωση των Π.Ε.Κ.:
Η βιώσιμη ερευνητική δραστηριότητα των Π.Ε.Κ. συναρτάται με την προσέλκυση αξιόλογων και ιδιαίτερα νέων ερευνητών. Προς την κατεύθυνση αυτή, η συνεργασία μελών Δ.Ε.Π. με τα Ινστιτούτα των Π.Ε.Κ. πρέπει να ακολουθεί συγκεκριμένους αξιολογικούς κανόνες.
Οι ερευνητικές θέσεις που θα προκύψουν στο πλαίσιο χρηματοδοτούμενων ερευνητικών προγραμμάτων με δικαιούχους τα Π.Ε.Κ. θα πρέπει να ενισχύσουν τις δυνατότητες προσέλκυσης νέου επιστημονικού προσωπικού, συμβάλλοντας στην ενίσχυση του ερευνητικού οικοσυστήματος των Α.Ε.Ι.
Επιπροσθέτως των ανωτέρω, στο πλαίσιο της μακροπρόθεσμης λειτουργίας των Π.Ε.Κ., θα πρέπει να υπάρξει πρόβλεψη θέσεων και αντίστοιχη διάθεση πιστώσεων ερευνητών, οι οποίες θα στελεχωθούν με βάση την ισχύουσα νομοθεσία περί επιλογής ερευνητών στα ερευνητικά κέντρα της χώρας.
Ως προς το Θεσμικό πλαίσιο:
Τα Πανεπιστημιακά Ερευνητικά Κέντρα έχουν ιδρυθεί με διαφορετικούς νόμους και διέπονται από διαφορετικό καθεστώς λειτουργίας (Ν.Π.Δ.Δ./Ν.Π.Ι.Δ.), κατ’ επιλογή του εκάστοτε Ιδρύματος. Συνολικά, παρατηρείται έλλειψη εξειδικευμένων ρυθμίσεων, όπως είναι οι προϋποθέσεις σύστασης Π.Ε.Κ., η δυνατότητα αναθεώρησης της δομής τους με καταργήσεις, μετονομασίες και ίδρυση νέων Ινστιτούτων, αλλά και η θέσπιση εσωτερικών κανονισμών που θα εξειδικεύουν και θα προσαρμόζουν τη λειτουργία τους στις ιδιαιτερότητες του ακαδημαϊκού χαρακτήρα των οικείων Α.Ε.Ι.
Πέραν των ανωτέρω ρυθμίσεων, κρίνονται, επίσης, ως αναγκαίες μια σειρά τροπολογιών που αφορούν:
• Στην τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου λειτουργίας των Ε.Λ.Κ.Ε., ούτως ώστε να συμπεριληφθεί σε αυτό πρόβλεψη για την οικονομική διαχείριση πόρων των Π.Ε.Κ.
• Στον καθορισμό του απαραίτητου πλαισίου για την εκλογή ερευνητικού προσωπικού.
• Στη δυνατότητα σύμπραξης των Π.Ε.Κ. ως φορέων εκπόνησης διεπιστημονικής έρευνας σε Προγράμματα Μεταπτυχιακών Σπουδών, αλλά και σε διδακτορικές σπουδές.
• Στη δυνατότητα ίδρυσης Ινστιτούτων εντός των Π.Ε.Κ. με τη θεσμική σύμπραξη φορέων εκτός του οικείου Α.Ε.Ι., όπως για παράδειγμα άλλες ακαδημαϊκές δομές της ημεδαπής ή της αλλοδαπής.
• Στη δυνατότητα επέκτασης της λειτουργίας των Ινστιτούτων των Π.Ε.Κ. ως Κέντρων Αριστείας.
• Στη δυνατότητα μετεξέλιξης των υφιστάμενων Ερευνητικών Πανεπιστημιακών Ινστιτούτων σε Ινστιτούτα των Π.Ε.Κ.
• Στη θεσμική παροχή κινήτρων για τη συνεργασία των Π.Ε.Κ. με θεσμοθετημένα ερευνητικά εργαστήρια.
Εξαιρετικής σημασίας εκτιμάται ότι είναι η δυνατότητα κατάρτισης οργανισμών με πρόβλεψη για την υποστήριξη των Π.Ε.Κ. από διοικητικό και τεχνικό προσωπικό.
Ως προτεραιότητα για την ενίσχυση του ερευνητικού ιστού σε εθνικό επίπεδο κρίνεται και η συνέργεια μεταξύ των Π.Ε.Κ., των Ερευνητικών Κέντρων που εποπτεύονται από τη ΓΓΕΚ και των Τεχνολογικών Πάρκων, με τη δημιουργία ερευνητικών συστάδων από Ινστιτούτα με κατά κύριο λόγο συμπληρωματικά αντικείμενα.
Τέλος, προτείνεται ως εξαιρετικά σημαντική η μελλοντική πραγματοποίηση της Συνόδου των Προέδρων των Π.Ε.Κ. και των Τεχνολογικών Πάρκων παράλληλα με τις τακτικές Συνόδους Πρυτάνεων και Αντιπρυτάνεων των Ελληνικών Πανεπιστημίων.
