Της Μαριλίζας Ξενογιαννακοπούλου*

Η επικράτηση του νεοφιλελευθερισμού και μιας παγκοσμιοποίησης χωρίς ρύθμιση και δημοκρατικό έλεγχο επέβαλε την αντίληψη του πολιτικού μονόδρομου. Η κρίση, παρότι αποτέλεσμα της άναρχης λειτουργίας του διεθνοποιημένου χρηματοπιστωτικού συστήματος, δεν οδήγησε στην αποκαθήλωση του νεοφιλελευθερισμού, αλλά στην προσαρμογή και την εδραίωσή του μέσα από την επιβολή των μνημονιακών πολιτικών στις χώρες του ευρωπαϊκού Νότου και στη θεσμοποίηση των επιταγών του στην Ευρωζώνη συνολικά.

Ο κόσμος μετά την κρίση είναι γεωπολιτικά περισσότερο ασταθής και επικίνδυνος, πιο άνισος οικονομικά και κοινωνικά. Η αξιοπιστία, η ενότητα και η δυναμική της Ευρώπης έχουν πληγεί. Οι συνέπειες της κρίσης στις ευρωπαϊκές χώρες είναι πολλαπλές και δραματικές: κλονισμός της εσωτερικής συνοχής τους -χαρακτηριστικές οι εξελίξεις στην Καταλονία και τη Βόρεια Ιταλία-, αποδυνάμωση της κοινοβουλευτικής λειτουργίας, αμφισβήτηση της δυνατότητας των αντιπροσωπευτικών θεσμών και της συλλογικής δράσης να δώσουν λύσεις και να προασπίσουν τα κοινωνικά συμφέροντα, ύφεση, οικονομική στασιμότητα και κοινωνική ανασφάλεια, αναζήτηση ατομικών διεξόδων επιβίωσης και ενίσχυση ακροδεξιών – αντισυστημικών δυνάμεων.

Σε αυτές τις συνθήκες είναι αναγκαία η διαμόρφωση ενός ισχυρού προοδευτικού πόλου στην Ευρώπη και στη χώρα μας. Σε ευρωπαϊκό επίπεδο αυτό προϋποθέτει αλλαγή πολιτικής και συσχετισμών. Σε αυτή την κατεύθυνση διαμορφώνεται ένα νέο πεδίο σύγκλισης ανάμεσα στις αριστερές ριζοσπαστικές δυνάμεις, που αναδείχτηκαν μέσα από την κρίση ως εναλλακτικοί φορείς διακυβέρνησης, και τις παραδοσιακές σοσιαλιστικές δυνάμεις, που επιδιώκουν να ανακτήσουν την πολιτική και κοινωνική φυσιογνωμία τους.

Στη χώρα μας, σε συνθήκες διεύρυνσης των οικονομικών προβλημάτων και των κοινωνικών ανισοτήτων, η ανάδειξη ενός ισχυρού προοδευτικού πόλου των ευρύτερων προοδευτικών, αριστερών, σοσιαλιστικών και οικολογικών δυνάμεων είναι επιτακτική πολιτική και κοινωνική αναγκαιότητα. Η επιδίωξη αυτή δεν αφορά σε μια προσχηματική συζήτηση επικοινωνιακών εντυπώσεων ή στη συγκυριακή επιδίωξη κατανομής της κυβερνητικής εξουσίας.

Αφορά στην πολιτική έκφραση μιας κοινωνικής πλειοψηφίας που δοκιμάζεται, στη μεσαία τάξη που υποβαθμίζεται, σε ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας που περιθωριοποιείται, στις παραγωγικές δυνάμεις και στον κόσμο της εργασίας, στους ανέργους και στους νέους ανθρώπους που αναζητούν προοπτική. Αφορά στην πολιτική εξόδου από την κρίση και στον απεγκλωβισμό της χώρας μας από την επιτροπεία. Στην υλοποίηση ενός σχεδίου αναπτυξιακής, παραγωγικής και κοινωνικής ανασυγκρότησης αλλά και στην αποκατάσταση της εμπιστοσύνης στη δημοκρατική λειτουργία και στη συλλογική δράση. Μια προοδευτική πρόταση με σταθερές πάντα τις αξίες της δημοκρατίας, της κοινωνικής απελευθέρωσης και της δικαιοσύνης, της ισότητας και της αλληλεγγύης, που, με το βλέμμα στο μέλλον, να αντιμετωπίζει τα νέα γεωπολιτικά, οικονομικά και κοινωνικά δεδομένα και την επίδρασή τους στη δημοκρατία, στην παραγωγή και στην εργασία.

Ο χώρος της Κεντροαριστεράς αντιμετωπίζει χρόνια κρίση ταυτότητας και στρατηγικής. Χωρίς διακριτό και ενιαίο πολιτικό στίγμα, εξαντλείται σε ετερόκλητες συμμαχίες και οργανωτισμό. Ενα μεγάλο μέρος των δυνάμεών της προσανατολίζεται στη συνεργασία με τον συντηρητικό χώρο, προβάλλοντας ως το νέο «πολιτικό Κέντρο» με διαχειριστική αντίληψη. Οι υπόλοιπες, πιο παραδοσιακές δυνάμεις της, αντίθετα από τις αναζητήσεις άλλων ευρωπαϊκών σοσιαλδημοκρατικών κομμάτων, εξαντλούνται στην προσπάθεια περιχαράκωσης του εκλογικού τους χώρου, αποφεύγουν την ανάλυση των αιτιών της μετάλλαξης και συρρίκνωσης ενός ισχυρού Σοσιαλιστικού Κινήματος, όπως ήταν το ΠΑΣΟΚ, και αρνούνται κάθε συζήτηση με την Αριστερά. Στο ερώτημα εάν το νέο σχήμα που διαμορφώνεται μπορεί να κάνει την υπέρβαση στην κατεύθυνση μιας ευρύτερης προοδευτικής σύγκλισης, κάτι τέτοιο σε αυτή τη φάση δεν διαφαίνεται από τις δηλώσεις, τις επιδιώξεις και, κυρίως, τους εσωτερικούς του συσχετισμούς.

Ιστορική πρόκληση όμως αντιμετωπίζει και ο ΣΥΡΙΖΑ, ως η ισχυρή πολιτική δύναμη του ευρύτερου αριστερού – προοδευτικού χώρου. Θα θεωρήσει τη σημερινή πολιτική πραγματικότητα ως δεδομένη και θα περιοριστεί στην τακτική επιδίωξη κυβερνητικών συνεργασιών, με το βλέμμα και στη μελλοντική προοπτική της απλής αναλογικής, ή θα διαδραματίσει ενεργό ρόλο στην ανασυγκρότηση, συσπείρωση και ανάδειξη ενός ισχυρού προοδευτικού – αριστερού πόλου με μακροπρόθεσμη στρατηγική, που να εκφράζει μια ευρεία πολιτική και κοινωνική πλειοψηφία με προοπτική;

* Πρώην υπουργός

Το παρόν κείμενο δημοσιεύτηκε στο ένθετο ΙΔΕΟΓΡΑΜΜΑΤΑ που κυκλοφορεί με την εφημερίδα «Νέα Σελίδα», 30/12/2017