Γράφει η αγιογράφος Μαριλένα Φωκά
Σε έναν καμβά μόλις 3,45 Χ 7,82 αποτυπώνεται όλη η φρίκη, η απανθρωπιά και η βιαιότητα του Ισπανικού εμφυλίου πολέμου δια χειρός Πάμπλο Πικάσσο, του πατέρα και εισηγητή του κυβισμού.
O πίνακας ήταν παραγγελία της δημοκρατικής κυβέρνησης της Ισπανίας και εκτέθηκε στην Διεθνή Έκθεση του Παρισιού to 1937.
Ο καλλιτέχνης θέλησε να στρατευτεί με αυτόν τον πίνακα στον αγώνα κατά της βαναυσότητας του πολέμου με αφορμή το γεγονός ότι στις 28 Απριλίου του ίδιου έτους Γερμανοί αεροπόροι βομβάρδισαν την Βασκική πόλη Γκέρνικα σπέρνοντας το θάνατο σε 1000 άτομα.
Πρόκειται για ένα τρίπτυχο γραφιστικής σχεδίασης.
Η κεντρική του φιγούρα είναι ένα άλογο –σύμβολο του ισπανικού λαού- που το μισό καταρρέει και άλλο μισό είναι καλυμμένο με εφημερίδες .
Στηρίζεται σε ένα μόνο πόδι το οποίο είναι αντίγραφο αρχαιελληνικού αλόγου και υπαινίσσεται την συμβολή του πολιτισμού στην αποκατάσταση της δημοκρατίας. Στο αριστερό μέρος ο Ταύρος έχει αναφορά στον Μινώταυρο και παραπέμπει μέσα από την σύλληψη του Πικάσο στον Φασισμό. που εκφράζει την αναλγησία και την αδιαφορία του κράτους για τα τεκταινόμενα, ενώ το κορυφαίο σημείο του πίνακα βρίσκεται στο κάτω αριστερό τεταρτημόριο. Το αρχέτυπο του εικάζεται ότι απαντάται στην Πιετά του Μιχαήλ Άγγελου ενώ εδώ βλέπουμε να παρατίθεται σε πλήρη αποδόμηση. Ο ψυχικός ακρωτηριασμός στην γυναικεία μορφή είναι διάχυτος και εύγλωττα δοσμένος και όπως έχει καταγραφεί : «όταν παρατηρούμε τη σχεδιασμένη τριγωνικά γλώσσα μιαs μάνας που κρατά στην αγκαλιά της το νεκρό παιδί της νιώθουμε [συναισθητικά] την σπαραχτική της κραυγή να μας τρυπά τα αυτιά» .Στον υπόλοιπο πίνακα υπάρχουν διάσπαρτα ακρωτηριασμένα ανθρώπινα μέλη που αντικατοπτρίζουν την φρίκη του πολέμου, ενώ η μοναδική αντρική φιγούρα είναι ενός στρατιώτη που βρίσκεται σε στάση σταύρωσης. Επίσης, υπάρχουν λυχνίες σβηστές σαν ένα φως που δεν έρχεται και ένα μαύρο πουλί σαν την ειρήνη που θρηνεί.
Οι υπόλοιπες τριγωνικές σχηματοποιήσεις περιγράφουν την φωτιά του πολέμου. Η χρωματολογία εξαντλείται σε δύο κυρίως χρώματα, το άσπρο και το μαύρο, (και τον ενδιάμεσο τόνο τους γκρί) απογυμνώνοντας τον πίνακα από την αταίριαστη για το θέμα ομορφιά των χρωμάτων.
Ο δυισμός άσπρο-μαύρο μας παραπέμπει στο δίπολο ζωή-θάνατος ,η διάδραση των οποίων κυριαρχεί στον πίνακα. Πρόκειται για έναν πίνακα σχεδιασμένο με την τεχνική που πρωτοεισήγαγε ο Πάμπλο Πικάσσο στις Δεσποινίδες της Αβινιόν αποκηρύσσοντας τις ρεαλιστικές φόρμες με σοκαριστικό τρόπο δημιουργώντας κακοποιημένες τερατώδεις μορφές ,σχεδόν διαβολικές, από θραύσματα και σπαράγματα μορφών και όγκων σαν μια κατηγορηματική αντίδραση στο ιμπρεσιονισμό (Reicharch)[i] που έμελλαν να ρίξουν φως στην ωμή πραγματικότητα της ζωής και την κατακερματισμένη προσωπικότητα τους , απόρροια των κοινωνικών πιέσεων που τους συνέθλιβαν. Σε αυτή την προσπάθεια ο Πικάσσο στρατολόγησε κάθε μέσο που είχε στη διάθεση του κάθε τι που σύναδε με την τεχνολογική επανάσταση που βίωνε η κοινωνία της εποχής του και που έπρεπε όχι μόνο να την συμπεριλάβει στην τέχνη του αλλά και να την υπερβεί με αυτήν. Ο πίνακας δεν έτυχε άμεσης αποδοχής καθώς χαρακτηρίστηκε «σαν σύνφυρμα από ανθρώπινα μέλη τοποθετημένα σε λάθος μεριές [ii](Modern Masters), προιόν αστικής νοοτροπίας έως καθαρά πορνογραφικό κατασκεύασμα.
Η αξία του αναγνωρίστηκε μεταγενέστερα και μέχρι σήμερα τον καθιστά πολιτική πράξη υψίστης σημασίας καθώς ο δημιουργός του ,μέσω αυτού του αντιφασιστικού μνημείου και της ιδιαίτερης τεχνικής του απόδοσης που είναι αποτέλεσμα από πάντρεμα στοιχείων της μυθολογίας ,της θρησκείας ,της πολιτικής και της σύγχρονης πραγματικότητας θέλησε να εκφράσει την απέχθεια του προς του στρατιωτικούς «που βύθισαν την Ισπανία στον ωκεανό που πόνου και του θανάτου»(Ο βομβαρδισμός της Γκουέρνικα[iii]).
Το έργο φιλοξενήθηκε στο Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης όπου υπέστη βανδαλισμό από έναν ειρηνιστή και μετά από σειρά ταξιδιών και εκθέσεων έφτασε στην Ισπανία το 1981 όπως ήταν η επιθυμία του καλλιτέχνη.
[i] Salomon Reinach, Roger Peyré, Ιστορία Τέχνης.
[ii] Modern Masters ,Pablo Picasso ,You Tube
[iii] ΣΑΝ ΚΑΙ ΣΗΜΕΡΑ Ο Βοβμαρδισμός της Γκουέρνικα
