Γράφει η Μαριλένα Φωκά (ΜΑ),

Κριτικός Βιβλίου

Με όχημα τον ελεύθερο στίχο και με εξομολογητική  διάθεση, τέτοια που αρμόζει στην λυρική ποίηση, ο Κώστας Ευαγγελάτος στη ποιητική του συλλογή Η ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΚΒΑΤΑΝΩΝ (εκδόσεις Απόπειρα), μας εισάγει στην προβληματική της αλλοτρίωσης των ανθρώπινων σχέσεων. Θλιβερή διαπίστωση  η ύπαρξη του επικοινωνιακού κενού  που τον περιβάλλει. Αρχικά αναδύεται σαν μια δήλωση πρόθεσης επικοινωνίας αλλά κορυφώνεται σε μια ελεγειακή κραυγή.“L’ ENFERES C’EST LES AUTRES” διατύπωσε ο Jean-Paul Sartre. Όταν ο ήρωας της ιδεατής  πολιτείας των Εκβατάνων φτάνει στην ίδια τραγική διαπίστωση, εκεί που ο έρωτας εκπορθείται βίαια και αναπάντεχα, με αριστοτεχνική χρήση του λόγου, ο ποιητής περιγράφει εύστοχα την οριακή του εμπειρία εξισορροπώντας το πληθωρικό του συναίσθημα με αφαιρετικό στίχο και αισθαντική γλώσσα. Με αποφθέγματα  -κραυγές αγωνίας  καταγράφει την πορεία της εσωτερικής του αναζήτησης  σε μια  προσπάθεια συλλογικής αφύπνισης.  Κάτω από το πρίσμα του υπαρξισμού πρωταρχικής σημασίας είναι η υποχρέωση «του προσώπου» που υπάρχει σε ένα δεδομένο  σύμπαν για την δημιουργία του οποίου δεν ευθύνεται μεν αλλά καλείται να νοηματοδοτήσει, να λάβει δράση.. «Ο άνθρωπος είναι το μέσον δια του οποίου οι σχέσεις εκδηλώνονται και πολλαπλασιάζονται. Με τις πράξεις του ανθρώπου  αναδεικνύονται οι σχέσεις στο σύμπαν. Η ταχύτητα του αυτοκινήτου είναι που «οργανώνει τις μάζες της γης». (Sartre, “What is literature?”)  Αυτόν τον κόσμο ο ήρωας οφείλει να νοηματοδοτήσει και μετά, σαν το καλύτερο κόσμημά του, να ενταχθεί και ο ίδιος σε αυτόν μέσω της ταύτισης του με «το έτερο πρόσωπο». Η κατάσταση της ταύτισης αποτελεί την ιδανική σύμβαση όπου στην επιτυχή της έκφανση  αντικατοπτρίζεται «στο πρόσωπο του άλλου». Ο ήρωας ΤΗΣ ΕΛΕΓΕΙΑΣ ΤΩΝ ΕΚΒΑΤΑΝΩΝ δίνει απλόχερα τους θησαυρούς του αλλά χωρίς νόημα.  Ο άλλος είναι αμύητος σε τέτοιες υψηλές διδαχές, δεν αναλαμβάνει  ευθύνες  και αποδεικνύεται ανώριμος για σημαντικές αποστολές. Ακόμα και όταν οχλείται απαντά με αδιαφορία. Η αδιαφορία  του έχει πολλά πρόσωπα, πότε έρχεται σαν θύτης, πότε σαν τιμωρός, πότε αποδεικνύεται αχάριστος, αμετροεπής ή προδότης έχοντας μετατρέψει τα πάντα σε ένα ατέλειωτο παγοπέδιο χωρίς σημεία ζωής. Μάταια ο ποιητής προσπαθεί κραυγάζοντας να περισώσει ο,τι έχει απομείνει. Για τη δημιουργία μιας γέφυρας επικοινωνίας χρειάζεται ένας πομπός και ένας δέκτης. Και ένα περιβάλλον χωρίς παρεμβολές. Το σύμπαν εχθρικό πεδίο, άγονος τόπος αφού αυτός ο ίδιος δεν μπόρεσε να του δώσει την αξία του μέσω της κοινωνίας με τον άλλον. Έτσι ο ήρωας έρχεται σε σύγκρουση με  την εχθρική ατμόσφαιρα πρώτα από το ίδιο το σύμπαν και μετά με «τον άλλο» που έχει διάθεση μόνο στιγμιαίας κατανάλωσης. Μετά από μια σειρά οδυνηρών ματαιώσεων ο ήρωας αισθάνεται άδειος, και ακυρώσιμος. Το δίπτυχο έρωτας–θάνατος που κατά τη φροῢδική προσέγγιση καθορίζει κάθε σχέση φτάνει σε επικίνδυνη κλιμάκωση και τελικά ηττάται από το θάνατο αδυνατώντας να συνεχίσει την αέναη του πορεία. Τα μηνύματα που εκπέμπονται σαν σπαρακτικές εκφόρτισης πόνου σπάνε σαν κύματα πάνω σε βράχους αδιαφορίας, απάθειας και παρανόησης εκφράζονται μέσα από την συμβολική εικονοποιία, «Όλα παγώνουν, νεκρώνουν»…  «Αρχή του πένθους- εισαγωγή στο πόνο» αποκαλύπτει με διδακτικό ύφος, αξιοπρέπεια και θεατρικότητα  ο ποιητής σαν την πρώτη  παρουσίαση μιας τραγικής όπερας. Στο λιμπρέτο της κυρίαρχο μοτίβο το πένθος. Η ελπίδα και  το πάθος για  τη ζωή έχει παραχωρήσει τα σκήπτρα σε ένα διάχυτο μηδενισμό που έχει αμαυρώσει και μολύνει τα πάντα. Κορυφαία  στιγμή παραίτησης όταν ο ποιητής φτάνει στη λυπηρή διαπίστωση ότι «παίζει ζάρια με τους ποντικούς της γης». Όλα είναι παράλογα, όλα είναι ασύμβατα μεταξύ τους. Μόνο «στον κύκλο της οδύνης φαίνεται να υπάρχει ευταξία. Και αυτό το μίασμα  δεν αφορά μόνο στον ήρωα αλλά έχει προχωρήσει πέρα από το μικρόκοσμο μιας διαπροσωπικής σχέσης. Έχει καταστρέψει συνειδήσεις και πολιτειακά συστήματα. Μοναδικό αντίδοτο σε αυτή την έκπτωση αξιών η ελευθερία της σκέψης. Μόνη αυτή σαν αδέκαστος κριτής μπορεί να αντιλαμβάνεται, να εκφράζει το ύψιστο αγαθό της αλήθειας, να ασκεί εξουσία με το κατονομάζει τα πράγματα, να απορρίπτει, να καταγγέλλει και να προειδοποιεί. Ο Κώστας Ευαγγελάτος κομιστής της αυτής οδυνηρής αλήθειας ΣΤΗΝ ΕΛΕΓΕΙΑ ΤΩΝ ΕΚΒΑΤΑΝΩΝ αναλαμβάνει με όποιο κόστος το χρέος της κοινωνικής του ευθύνης.

ΜΑΡΙΛΕΝΑ ΦΩΚΑ,

Αθήνα 2018