Του Γεράσιμου Σωτ. Γαλανού

Πέρασε καιρός, από τότε που ξεκίνησα να γράφω την ιστορία των κεφαλονίτικων τραγουδιών. Πρώτο μέρος ήταν η ιστορία του περίφημου ύμνου του Ληξουρίου, το τραγούδι «Σαν το ρόδο». Ακολουθεί το παρόν άρθρο, ως δεύτερο μέρος και στην πορεία θα ακολουθήσουν αρθρογραφικές αναφορές για γνωστά και άγνωστα άσματα του νησιού μας. Ωστόσο, το άρθρο δημοσιεύτηκε πρώτη φορά στο περιοδικό «Kefalonitis magazine», αλλά εκδηλώθηκε ενδιαφέρον από κάποιους  αναγνώστες  γι αυτό το άσμα και ξανά δημοσιεύεται.

Των ποιητών η έφεση

Κάθε τραγούδι στην ποιητική στιχουργική του δομή είναι γέννημα της ψυχοσύνθεσης του δημιουργού του, εφόσον πολλοί παράγοντες, εξωτερικοί και εσωτερικοί συνετέλεσαν να πιάσει τη γραφίδα και να μεταμορφώσει τα βιώματα του σε ποίηση. Είναι αλήθεια πως οι ποιητές ζουν σε έναν άλλο κόσμο και βιώνουν ή καλύτερα βλέπουν με άλλα μάτια τη ζωή και όπως είναι φανερό, θεωρούνται απόμακροι και ιδιαίτεροι.

Παράλληλα με αυτούς τους δημιουργούς των ποιημάτων, έρχονται οι άλλοι ποιητές, οι μουσικοσυνθέτες και ντύνουν τους στίχους που επέλεξαν, με μουσική και κάνουν τραγούδι τη συνύπαρξη των δύο στοιχείων, του στίχου και της μουσικής.

Ενδιαφέρον είναι να ξέρει κανείς και όχι μόνο οι ιδιαίτεροι μελετητές, την ιστορία, πως γεννήθηκε ένα τραγούδι, ιδίως ένα ιδιαίτερο και σημαντικό τραγούδι, γιατί πέρα από την τέρψη που σου χαρίζει το άκουσμά του, σου προσθέτει και μια εικόνα ολοκλήρωσης για το πώς συνυπάρχουν οι δομές δημιουργίας και συνεργασίας στον κόσμο των ποιητών.

Το ποίημα της Αγράμπελη

Στην πληθώρα των κεφαλονίτικων ασμάτων, εξέχουσα θέση κατέχει και το περίφημο άσμα της «Αγράμπελης». Πρόκειται για μια ποιητική σύνθεση οχτώ στροφών του Λευκάδιου ποιητή Αριστοτέλη Βαλαωρίτη (1824-1879) με τίτλο «Η Αγράμπελη». Το ποιητικό κείμενο αφορά το άγριο αναρριχητικό φυτό αγράμπελη που συνομιλεί με τον πλάτανο. Ο Βαλαωρίτης κατεξοχήν επικός ποιητής του άρεσε να χρησιμοποιεί τα στοιχεία της φύσης με συμβολικό χαραχτήρα στην ποίησή του, να τα ταυτίζει με ανάλογες δυνάμεις και γεγονότα. Είναι χαρακτηριστικό το μεγάλο του ποίημα με τίτλο «Το ξεριζωμένο δέντρο». Έτσι και η αγράμπελη συνομιλεί με το πλάτανο και δείχνοντας την αδυναμία της να στηριχτεί μόνη της, εφόσον είναι φυτό αναρριχητικό, αναγκάζεται και πιάνεται σε μεγάλα δέντρα και κορμούς.

Ο Βαλαωρίτης δίνει καθαρά την ερωτική διάσταση μεταξύ των δυο στοιχείων και στο τέλος κάνει την αγράμπελη να νιώθει νικημένη από αυτήν τη συνύπαρξη και να είναι πάντα υπόδουλη προς τον πλάτανο. Υπάρχει η κριτική θέση πως η αγράμπελη συμβολίζει τον απλό λαό και ο πλάτανος την εξουσία. Κατά συνέπεια η αγράμπελη –λαός θέλει την ισχυρή εξουσία για να οδηγηθεί και να στηριχτεί στην πρόοδό του. Κατά άλλους μελετητές δεν ισχύει αυτός ο συμβολισμός, αλλά πρόκειται για μια ερωτική επιθυμία ενός άρχοντα ευγενικής καταγωγής, ο οποίος στο ποίημα συμβολίζεται με τον άγριο πλάτανο, η δε αγράμπελη συμβολίζει τη νέα που προέρχεται από κατώτερη κοινωνική τάξη. Δηλαδή, στο ποίημα παρουσιάζεται έντονα η ταξική διαφορά, φαινόμενο σύνηθες για εκείνη την εποχή. Εκπληκτικοί στίχοι που δίνουν τη λύση στο τίμημα αυτής της ερωτικής βλέψης-επιθυμίας των δυο φυτών –συμβόλων είναι:

«…Τί κρῖμα, πὤδωκες, ξανθὸ βοτάνι,
γιὰ λίγο ψήλωμα τὴν παρθενιά»

«Φτωχὴ κι ἀνύπανδρη στὴν ἐρημιά σου
μοὔτανε τ᾿ ἄνθη σου κρυφὴ χαρά…»

Η Αγράμπελη

Λέγ᾿ ἡ ἀγράμπελη μυριανθισμένη,
στὸν ἄγριο πλάτανο ποὺ τὴ θωρεῖ
καὶ μὲ τὸν ἴσκιο του συχνοδιαβαίνει
πάντοτ᾿ ἐπάνω της, βράδυ κι αὐγή:

«- Δένδρο περήφανο, μέσ᾿ τὸν ἀγέρα
τὰ φύλλα, οἱ κλῶνοι σου θρασομανοῦν·
βρίσκεις στενόχωρη τώρα τὴ σφαῖρα;
Τ᾿ ἄστρα τὰ σύγνεφα δὲ σὲ χωροῦν;

»Τρέχει στὴ ρίζα σου νεράκι κρύο
βυζαίνεις ἄκοπα τὴν καταχνιά,
κι ἐμένα ζήλεψες σὺ τὸ θηρίο,
γιατί μ᾿ ἐπότιζε λίγη δροσιά;

»Τί θέλεις πλάτανε, τί μοῦ γυρεύεις;
Διῶξε τὸν ἴσκιο σου κι εἶμαι μικρή.
Τ᾿ ἄνθη μου ἐπάγωσαν, μὴν τὰ παιδεύεις,
ἄσ᾿ τον τὸν ἥλιο μου νὰ τὰ χαρεῖ…»

«- Ξανθή μου ἀγράμπελη, τί μὲ φοβᾶσαι;
Θέλεις νὰ σέρνεσαι πάντα ὀρφανή,
μονάχη σου ἔρημη τὴ νύχτα νἆσαι,
νἄχεις κρεβάτι σου λιθάρια, γῆ;

»Τ᾿ ἄνθη ζευγάρωσε μὲ τὴν ἀνδρειά μου,
γένου βασίλισσα κι ἐγὼ θρονί,
στηλώσου ἐπάνω μου…, στὴν ἀγκαλιά μου
κάθε ἄλλο λούλουδο θὰ σὲ φθονεῖ…»

Τὴν ἐξεγέλασε τ᾿ ἄγριο πλατάνι,
τὴν ἐπερίπλεξε μέσ᾿ τὰ κλαριά….
Τί κρῖμα, πὤδωκες, ξανθὸ βοτάνι,
γιὰ λίγο ψήλωμα τὴν παρθενιά!

Φτωχὴ κι ἀνύπανδρη στὴν ἐρημιά σου
μοὔτανε τ᾿ ἄνθη σου κρυφὴ χαρά·
Τώρα θ᾿ ἁρπάζουνε τὴ μυρωδιά σου
τὰ νέφη κι ὁ ἄνεμος ποὖσαι κυρά.

Η υπέροχη μελωδία

Φαίνεται πως γύρω στα 1885 το ποίημα μελοποιήθηκε με μουσική που υπηρετεί σωστά το στίχο, το δε μουσικό ύφος της είναι καθαρά επτανησιακό, δηλαδή, κρατά το μεγαλόπρεπο τρόπο της επτανησιακής γραμμής. Η μουσική υπηρετεί έντεχνα χορωδιακά άλλοτε τις τέσσερις ή και άλλοτε τις πέντε στροφές από τις οχτώ που έχει όλο το ποίημα.

Πρόκειται για ένα σπουδαίο τραγούδι που αγαπήθηκε πολύ στην Κεφαλονιά και δεν έλειψε ποτέ από τα προγράμματα των ντόπιων χορωδιών. Δεν είναι ένα εύκολο στη μάθησή του  ως τραγούδι, αλλά μια σύνθεση που απαιτεί φωνητικές δεξιότητες και μουσική αντίληψη. Πάνω από όλα, χρειάζεται στην ερμηνεία του τον ανάλογο χρωματισμό, που με δωρικό τρόπο πρέπει να αποδοθεί ο μουσικοποιητικός διάλογος μεταξύ των δύο εμπλεκόμενων στοιχείων.

Δυο μελωδίες για την αγράμπελη

Αν και το θέμα των «δυο μελωδιών ή δυο τραγουδιών» θα φανεί καλύτερα στις παρακάτω γραμμές, μελετώντας την ιστορία του συγκεκριμένου άσματος διαπιστώνεται πως υπάρχουν δυο διαφορετικές εν μέρει μελωδίες που η βασική τους διαφορά είναι στις στροφές του κάθε τραγουδιού και στον τρόπο που αυτές χρησιμοποιούνται από τη μουσική.

               -«Η πρώτη αγράμπελη» φαίνεται να είναι αυτή που έχει μία μελωδική γραμμή και δεν αλλάζει η μουσική της κατά το διάλογο μεταξύ των δυο φυτών- συμβόλων.

Οι στροφές που χρησιμοποιούνται, είναι κατά σειρά από την 1η έως την 4η με την ίδια μουσική. Πιθανόν αυτή να είναι και πρώτη στην μελοποίηση του ποιήματος.

               -«Η δεύτερη αγράμπελη» (έχει εκδοθεί από το μουσικό οίκο Γαϊτάνου) είναι αυτή που ντύνει η μουσική μια επιπλέον στροφή, αλλά δεν ακολουθεί το μουσικό κείμενο ακριβώς τη σειρά των στροφών όπως γράφτηκαν.

Δηλαδή, δεν ακολουθεί στην παρτιτούρα η μουσική τις στροφές με τη σειρά που τις έγραψε ο Βαλαωρίτης, αλλά, μετά την 1η στροφή ακολουθεί η 3η και έπειτα η 2η. Απουσιάζει η 4η στροφή, ακολουθεί η 5η και η 6η στροφή που με αυτή κλίνει το μουσικό μέρος του άσματος. Ενδιαφέρον είναι πως η 6η στροφή παρουσιάζεται με άλλο τρόπο από αυτόν του ποιητή. Προηγείται 3ος στίχος ακολουθεί ο 2ος και έπειτα παραλλαγμένος ο 1ος για να καταλήξει με μουσική κορώνα στον 4ον. Ο λόγος που πρέπει να έγινε αυτή η εναλλαγή των στίχων είναι για να φανεί πιο καθαρή και δυναμική η απάντηση του πλατάνου. Βασικά η μουσική στη δεύτερη αγράμπελη αλλάζει με ένα αλέγρο σκοπό για να τονίσει μουσικά με άλλο ύφος την απάντηση του άγριου πλατάνου.

Αναζητώντας τον «άγνωστο» συνθέτη

Κατά καιρούς έχουν ειπωθεί πολλά για ποιος είναι ο συνθέτης, χωρίς βέβαια να τεκμηριώνεται η κάθε θέση. Είναι αλήθεια πως πρόκειται για ένα πρόβλημα στην κεφαλληνιακή μουσική, που δυσχεραίνει τους εκτελεστές και παραγωγούς που θέλουν να είναι ειλικρινείς με την ιστορία και τον μελοποιό του έργου.

Η υπέροχη μουσική του άσματος κατά καιρούς αποδίδεται σε πολλούς συνθέτες δημιουργώντας πρόβλημα στην ιστορία της Κεφαλληνιακής Μουσικής.

Ο Νικόλαος Τσιλίφης, πίστευε πως η μουσική της Αγράμπελης, είναι του Νικόλαου Τζανή- Μεταξά (1825-1907). Επίσης, υπάρχει καλλιγραφημένη παρτιτούρα που φέρει το όνομα του Ληξουριώτη Γεράσιμου Κακουράτου, παλιού καθηγητή στο Γυμνάσιο της Αγίας Θέκλης.

Στο αρχείο Μοντσενίγου υπάρχει μια καταγραφή του τραγουδιού, πιθανόν να την έκανε ο Σπύρος Μοντσενίγος κατά την περιοδεία του στην Κεφαλονιά και η οποία φέρει τα ονόματα του Γεράσιμου Κακουράτου και του Νικολάου Τζανή – Μεταξά.

Ο μαέστρος Φώτης Αλέπορος θεωρούσε πως η μουσική είναι του Ληξουριώτη τροβαδούρου Τζώρτζη Δελλαπόρτα (1867-1919).

Ο σπουδαίος εισαγγελέας και συγγραφέας Παύλος Γεωργίου Δελλαπόρτας σε ομιλία του σε μουσικοφιλολογική εσπερίδα του Συλλόγου «Παρνασσός» στις 16-10-1972 και την οποία έκδοσε σ΄ ένα  μικρό φυλλάδιο αναφέρει «…ότι τη μουσική της ξακουστής –Αγράμπελης (στίχοι Αριστ. Βαλαωρίτη) την έχει συνθέσει ένας Ληξουριώτης Καθηγητής Μαθηματικών, ο Γεράσιμος Κακουράτος. Αυτό το γνωρίζει και το επιβεβαιώνει και ο πρόεδρος κ. Ευθύμιος Κρασσάς».

Υπάρχει δε και έντυπη παλιά έκδοση του μουσικού οίκου Γαϊτάνου με συνθέτη τον Ε. Μακρή. Οι παραπάνω αναφερόμενοι συνθέτες «διεκδικούν» την πατρότητα του άσματος. Υπάρχει δε και μια παιδική σύνθεση του Μίκη Θεοδωράκη που στηρίζεται στις πρώτες τέσσερις στροφές του ποιήματος, αλλά η μουσική ακολουθεί το χορευτικό χαραχτήρα του καλαματιανού. Έχει δε κυκλοφορήσει σε δίσκο με άλλα παιδικά τραγούδια του συνθέτη.

Σκέψεις, προβληματισμοί, έρευνα, θέσεις

Το τραγούδι αυτό είχε την τιμητική του θέση ανάμεσα σε άλλα κεφαλονίτικα τραγούδια, στην υπέροχη κατά τους τότε κριτικούς παρουσίαση της κεφαλονίτικης χορωδίας στην Δ΄ Ολυμπιάδα που πραγματοποιήθηκε στο Ζάππειο 1888, υπό τη διεύθυνση του Διονυσίου Λαυράγκα. Φυσικά στην αναφορά που γίνεται στον τοπικό τύπο για τα τραγούδια της τότε Κεφαλληνιακής Χορωδίας, καθώς και στα Απομνημονεύματα του Διονυσίου Λαυράγκα, αναφέρονται τα άσματα του Νικολάου Τζανή-Μεταξά και άλλα τραγούδια κανταδόρικα στα οποία δεν αναφέρεται ο δημιουργός τους. Μέσα σε αυτά υπάρχει και η Αγράμπελη. Επίσης, αναγράφονται τα ονόματα των κανταδόρων από το Αργοστόλι και το Ληξούρι που συμμετείχαν σε αυτήν τη μεγάλη διοργάνωση. Στα ονόματα ήταν και αυτό του Τζώρτζη Δελλαπόρτα, του γνωστού τροβαδούρου της εποχής και που πολλές φορές του αποδίδεται η μουσική της Αγράμπελης ως δημιουργία του.

Το τραγούδι το συναντάμε στην δισκογραφική παραγωγή από το 1920 και έπειτα χωρίς βέβαια να αναφέρεται κάποιος από τους δημιουργούς, δηλαδή ούτε ο Βαλαωρίτης ούτε ο συνθέτης. Υπάρχει σε δίσκο βινυλίου με χορωδία του Διονυσίου Λαυράγκα, καθώς και σε εξαίρετη εκτέλεση από την παλιά κανταδόρικη παρέα Σβορωνάτων στην Νέα Υόρκη, όπου και ο συλλεκτικός σήμερα δίσκος δείχνει πως το τραγούδι αυτό ήταν και είναι από τα αγαπητά μουσικά τεμάχια της κεφαλονίτικης μουσικής. Ο δίσκος «των Σβορωνάτων κανταδόρων» εκδόθηκε από την Κολούμπια, έχει το τραγούδι της Αγράμπελης με τον τίτλο «Λέγει η Αγράμπελη». Αναγράφεται ο αριθμός δίσκου 56151-F (206219) και τα στοιχεία «Καντάδα- Χορωδία Κεφαλλήνων».

Υπάρχουν πολλές και καλές, παλιές και νεότερες εκτελέσεις της Αγράμπελης, από όλους σχεδόν τους Κεφαλονίτες μαέστρους και συνθέτες που εξέδωσαν δίσκους με κεφαλονίτικες καντάδες. Ξεχωρίζει αυτή του αρχιμουσικού Νικολάου Τσιλίφη, ίσως γιατί το άσμα αυτό αποδίδεται καλύτερα με ανδρική χορωδία όπως αυτή που το ερμηνεύει στη δισκογραφική έκδοση που πραγματοποίησε ο ταλαντούχος μαέστρος.

Το θέμα όμως γίνεται πιο δύσκολο από τη στιγμή που υπάρχει έντυπη έκδοση του Μουσικού Οίκου Γαϊτάνου, η οποία φέρει το όνομα κάποιου Ε. ΜΑΚΡΗ ως συνθέτη του ποιήματος. Έπειτα από μακροχρόνια έρευνα ανιχνεύτηκαν στοιχεία για κάποιον Ε. Μακρή, λόγιο και δικηγόρο του Αργοστολίου, που η μόνη του αξιόλογη δράση είναι η μετάφραση θεατρικών έργων. Δυστυχώς δεν αποκαλύφθηκε καμιά άλλη πληροφορία που να αφορά τη δράση του και την ασχολία του ειδικά με τη μουσική.

Ωστόσο, υπάρχει θέμα με τα ονόματα των δημιουργών στις παλιές παρτιτούρες, εφόσον έχει αποδειχθεί πως οι πνευματικές κλοπές γίνονταν σε μεγάλο βαθμό. Έτσι πολλά παλιά τραγούδια αποδίδονται είτε σκοπίμως είτε σε λάθος, είτε σε αδιαφορία, είτε με ιδιοτέλεια σε άλλους που απλά τα εμπορεύονται. (Βλ. περίπτωση με «Το Καράβι» του Σωτήρη Γαλιατσάτου και του Σπύρου Μαρκάτου, που το τραγούδι εκδόθηκε σε ψηφιακό δίσκο ως λαϊκό, από Ζακυνθινούς, παραμερίζοντας τους δυο δημιουργούς. Δυστυχώς κανείς από την Κεφαλονιά μας, «οι του πολιτισμού κομίζοντες» δε διαμαρτυρήθηκε για να αποκατασταθεί η αλήθεια… Φυσικά δεν είναι η μόνη περίπτωση, υπάρχουν και άλλες τόσο στο παρελθόν όσο και στο σήμερα, λόγω που αν δεν αναγραφεί ο δημιουργός ή οι δημιουργοί, δεν υπάρχουν πνευματικά-οικονομικά δικαιώματα).

Εκτιμήθηκε στην έρευνά μου, μήπως και είναι λάθος το όνομα του Ε. Μακρή και αντί αυτού είναι Α. Μακρή. Στην περίπτωση αυτή ο Άγγελος Μακρής ήταν ένας σπουδαίος Κεφαλονίτης που για πολλά χρόνια έζησε στην Πάτρα, εργάστηκε στο εκεί Τηλεγραφείο. Έχοντας σπουδές στη μουσική μελοποίησε αρκετά ποιήματα, ιδίως όμως ασχολήθηκε με τη σύνθεση παιδικών τραγουδιών. Δε πιστοποιείται ή τουλάχιστον δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να μας βεβαιώνει ή να οδηγεί με ασφάλεια εάν η Αγράμπελη είναι δική του μελοποίηση.

Σε μουσικές συλλογές που βρίσκονται στην Κεφαλονιά, καθώς και σε διάφορα μουσικά αρχεία της Πάτρας υπάρχουν παλιές παρτιτούρες που αναφέρουν ως συνθέτη τον Γιώργο Δελλαπόρτα, τον ονομαστό τροβαδούρο του Ληξουρίου. Η συχνότητα με την οποία παρουσιάζεται το όνομα του Τζώρτη Δελλαπόρτα είναι μεγάλη. Επίσης, σε προγράμματα μουσικών εκδηλώσεων κεφαλληνιακών χορωδιών τόσο στο νησί όσο και εκτός αυτού, όπου και να βρίσκονταν Κεφαλλήνες, αναγράφεται το όνομα του Τζώρτη Δελλαπόρτα ως συνθέτη του τραγουδιού. Παρόλο που ακόμη δεν μπορούμε να ταυτίσουμε με ακρίβεια τον συνθέτη-τροβαδούρο Δελλαπόρτα ως μελοποιό της Αγράμπελης, υπάρχουν ικανοί λόγοι και σοβαρές ενδείξεις που μας δείχνουν ότι μάλλον αυτός ήταν ο δημιουργός.

Πριν όμως αναφερθώ σε αυτούς τους λόγους, αναφέρω με βεβαιότητα ότι η περίπτωση του τροβαδούρου Δελλαπόρτα, λόγω που δεν άφησε γραπτές μουσικές μαρτυρίες, γνωρίζουμε από παλιές και νέες καταγραφές βασιζόμενες στη μνήμη των μαθητών του, τα τραγούδια του. Εξάλλου ήταν από παλιά γνωστό σε όλους, ότι η Αγράμπελη ήταν δική του μελοποίηση.

Θα πρέπει να αναφερθούμε ακόμη ότι η περίπτωση του Τζώρτη Δελλαπόρτα είναι η πιο ενδεικτική για τους μελετητές, για το πώς ένα έντεχνο άσμα πέρασε στο λαό και «χάθηκε» η πατρότητά του. Ευτυχώς που κατά καιρούς βρίσκονται στοιχεία έστω και στα μικρά γράμματα του σύγχρονου τύπου, που μας τεκμηριώνουν για τη δράση και το έργο των δημιουργών.

Αρκετοί στίχοι από ποιήματα του Βαλαωρίτη, όπως «Φροσύνη μ’ έστειλες να πάω στα ξένα…» πέρασαν ή ταίριαξαν ως συνέχεια στα κεφαλονίτικα κανταδόρικα τραγούδια. Ακόμη και κάποια ποιήματα του ιδίου ποιητή μελοποιήθηκαν από τον Κεφαλονίτη συνθέτη Γεώργιο Λαμπίρη και από τον τροβαδούρο Δελλαπόρτα, και αργότερα έγιναν δημοφιλή στο λαό, με αποτέλεσμα να τα θεωρούμε λαϊκής εμπνεύσεως. Τέτοια άσματα βρίσκομαι στη Ληξουριώτικη λαϊκή μουσική παράδοση, που κατά καιρούς τραγουδιόνται ως συνέχεια κάποιας αριέττας ή καντάδας. Βέβαια έχουν περάσει και σε άλλα μέρη των Επτανήσων, με πρόσφατο παράδειγμα, το τραγούδι της «Φροσύνης» στην Κέρκυρα, το οποίο εκδόθηκε σε ψηφιακό δίσκο από κερκυραϊκή χορωδία ως λαϊκό. Βέβαια, κανταδόρικη είναι η μουσική του αλλά, είναι παρμένοι από το ομώνυμο έργο του Βαλαωρίτη.

Επίσης, κατά καιρούς έχουν εκδοθεί δίσκοι με τραγούδια του Δελλαπόρτα και στους οποίους δεν αναγράφεται το όνομα αυτού του δημιουργού.

Ο Βαλαωρίτης ήταν συγγενής του Ανδρέα Λασκαράτου, διατηρούσε αλληλογραφία με το μεγάλο σατιρικό και στοχαστή. Υπάρχουν αρκετές αναφορές για ποιήματα και μελοποιήσεις μέσα σε αυτήν την αλληλογραφία, αλλά για την Αγράμπελη δυστυχώς δεν υπάρχει καμιά αναφορά. Πιθανόν το ποίημα να μελοποιήθηκε μετά το θάνατο του Βαλαωρίτη. Πάντως,ο ποιητής αυτός λόγω της καταγωγής της μητέρας του, το γένος Τυπάλδου Φορέστη, ήταν αγαπητός στο Ληξούρι και αρκετά γνωστό το έργο του.

Με μια προσεκτική ματιά στο έργο του Τζώρτζη Δελλαπόρτα συμπεραίνει κανείς πως κάποια τραγούδια του μοιάζουν στο σοβαρό χορωδιακό τύπο της Αγράμπελης. Ένα από αυτά που ακολουθεί το παρόμοιο μοτίβο σύνθεσης είναι και το περίφημο «Ένα λουλούδι μοναχό». Ίσως στο μέλλον μια ακόμη πιο αναλυτική μελέτη και προσέγγιση στο έργο του τροβαδούρου Τζώρτζη Δελλαπόρτα, να βεβαιώσει πως η μουσική της Αργάμπελης είναι δική του δημιουργία. Επιπλέον, θα πρέπει να ειπωθεί πως υπάρχουν αρκετές χειρόγραφες παρτιτούρες και με τις δυο μουσικές της Αγράμπελης που φέρουν το όνομα του Τζώρτζη Δελλαπόρτα. Αρκετές από αυτές βρέθηκαν στην Λευκάδα, σε διάφορα αρχεία, και χρόνια πριν, μου τις έκανε γνωστές ο αξιόλογος Λευκάδιος παλιός μουσικός Αντώνης Φίλιππας.

Εν κατακλείδι, τόσο από παλαιότερες μνήμες των μαθητών του Τζώρτζη Δελλαπόρτα, όσο αρκετές γραπτές αναφορές πάνω σε παλιές παρτιτούρες, καθώς και από πλήθος σοβαρών ενδείξεων θα πρέπει τουλάχιστον κάποια από τις δυο μελωδίες της Αγράμπελης να είναι του Ληξουριώτη τροβαδούρου…

Η έρευνα συνεχίζεται…