Γράφει η Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Η ημέρα ανακομιδής του ιερού και άφθαρτου σκηνώματος του πατρός ημών Γερασίμου, του προστάτου της νήσου Κεφαλληνίας, είναι η ιερότερη λατρευτική εορτή για τους απανταχού Κεφαλλήνες. Μια εορτή, που συνδυάζει τη θρησκευτική λατρεία με την ιστορική μνήμη, την ταυτότητα και την πνευματική αναζήτηση.
Στις 20 Οκτωβρίου του 1580-81, πραγματοποιείται από τους Κεφαλλήνες η ανακομιδή των ιερών λειψάνων του ασκητή που δημιούργησε την γυναικεία ιερά μονή στα Ομαλά και επιτέλεσε σημαντικό κοινωνικό και φιλανθρωπικό έργο. Ουσιαστικά, η 20η Οκτωβρίου αποτέλεσε για τον κεφαλληνιακό λαό, την “σφραγίδα της αγιοποίησης” του Αγίου Γερασίμου, παρότι, η επίσημη αγιοποίηση πραγματοποιήθηκε από το οικουμενικό πατριαρχείο, τον Ιούλιο του 1622. Έκτοτε, η ορθόδοξος εκκλησία, τιμά την εορτή αυτή, εις μνήμην του θαύματος αλλά και της χάριτος του οσίου ασκητού και προστάτη της νήσου Κεφαλληνίας.
Η σημασία της ανακομιδής του ιερού σκηνώματος, έχει τέτοια κοινωνικό- θρησκευτική διάσταση, αφού, οι περισσότεροι Κεφαλλήνες με το όνομα Γεράσιμος, γιορτάζουν αυτή την ημέρα και όχι την ημέρα της Κοιμήσεως του. Με τη θεία χάρη του, ο Άγιος Γεράσιμος Νοταράς, απόγονος της ένδοξης οικογένειας του τελευταίου πρωθυπουργού της ελληνορωμαϊκής αυτοκρατορίας πριν την άλωση του 1453 μ.Χ., με πλούσια παιδεία, είχε ήδη αποκτήσει τη φήμη του Αγίου, ήδη πριν από την κοίμηση του στις 15 Αυγούστου του 1579.
Η παρουσία και η δόξα του Αγίου Γερασίμου στη Κεφαλονιά, συμβαίνει σε μια περίοδο, που στο νησί, οι αντιδράσεις του λαού απέναντι στην ενετική κυριαρχία αλλά και στη πιθανή τουρκική απειλή, έχουν δημιουργήσει την ανάγκη παρουσίας ενός ισχυρού πνευματικού προσώπου, ακόμα καλύτερα, ενός Αγίου. Από θεολογικής άποψης, οι τρεις στυλοβάτες του Ιουνίου, ο Άγιος Σπυρίδωνας, ο Άγιος Διονύσιος και ο Άγιος Γεράσιμος, ήταν αυτοί που διατήρησαν ζωντανό, το ορθόδοξο χριστιανικό φρόνημα του λαού απέναντι στην ακόρεστη φιλοδοξία της παπικής τιάρας.
Η παπική εξουσία, απειλούσε να προσαρτήσει θρησκευτικά και κατ’ επέκταση κοινωνικοπολιτικά, τον λαό σε μια κίνηση έντονη αφομοίωσης, όλα τα χρόνια της κυριαρχίας της. Σχεδόν θα το είχε πετύχει, αν οι ισχυρές παρουσίες αυτών των τριών Αγίων, δεν στήλωναν κα αναζωπύρωναν το χριστιανικό φρόνημα όλων των τάξεων, στις ορθόδοξες ρίζες. Χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι ότι η μοναστική ακολουθία του Αγίου Γερασίμου, αποτελούνταν από γυναίκες και νέες της ανώτερης κοινωνικής τάξης του νησιού, παρόλο τον πόλεμο που δέχτηκε ο Άγιος όταν προσπάθησε να μονάσει και να δημιουργήσει το μοναστήρι και το έργο του.
Το έτος κοίμησης του Αγίου, βρίσκει τη Κεφαλονιά σε μία συμβατική περίοδο, όπου η ενετική κυριαρχία έχει να αντιμετωπίσει την τουρκική απειλή, ενώ έχει προηγηθεί η ναυμαχία της Ναυπάκτου. Ο Άγιος, μέχρι την κοίμηση του, ανησυχεί, προσεύχεται και δέεται, για το νησί και τους κατοίκους, ιδίως απέναντι στις πειρατικές και οθωμανικές επιδρομές.
Τεράστιο είναι και το κοινωνικό έργο του Αγίου. Στις μέρες μας, η διάσταση του, έχει καλυφθεί από την χαριτόβρυτη αγιότητα του. Περί τις τότε 17.000 ψυχές του νησιού, λάμβαναν τη χάρη όχι μόνο από τις προσευχές και τις νουθεσίες, αλλά και από την βοήθεια που προσέφερε στη γεωργική παραγωγή και την κοινωνική ζωή. Μετατρέπει την περιοχή των Ομαλών που εγκαθίσταται μόνιμα, σε μέρος προσευχής, μέρος παραγωγής, μέρος χριστιανικής παραμυθίας για τους πιστούς. Η Αγία μονής της Νέας Ιερουσαλήμ, ανακαινίζεται και λαμβάνει νέα ζωή. Τα πλέον των σαράντα, πηγάδια του Αγίου, που πλέον κάποιοι λανθασμένα αναφέρουν ως ενετικά, έγιναν πηγή ζωής για τους κατοίκους της περιοχής.
Οι κινήσεις του Αγίου, αποκτούν έμμεσα κοινωνικοπολιτικές διαστάσεις, όπως διαφαίνεται από τις προσπάθειες του, να απαλλαχτεί η Ιερά Μονή του, από την φορολογία. Το αίτημα αυτό συμπεριλήφθηκε μάλιστα, στα αιτήματα του συμβουλίου της κοινότητας που απεστάλησαν εκ νέου στη Βενετία. Η σημασία του κλήρου και ιδιαίτερα των ιερέων που λειτουργούσαν τις εκκλησίες των κοινοτήτων, ήταν καθοριστική για τις κοινωνικό θρησκευτικές εξελίξεις στην τοπική ιστορία. Ο κλήρος, συνέβαλλε στην ανάπτυξη της πολιτικής συμπεριφοράς των Κεφαλλήνων όχι μόνο αυτή την περίοδο αλλά μέχρι και την Ένωση.
Μέσα στα ατέλειωτα θαύματα που συνεχίζουν μέχρι και σήμερα και θα συνεχίζουν στο διηνεκές, ο Άγιος Γεράσιμος, είναι στις καρδιές όλων των πιστών και ιδιαίτερα στους Κεφαλλήνες.
Πολλές έριδες έχει προξενήσει το ζήτημα του πανσέπτου σκηνώματος. Παρόλα αυτά, η αμφισβήτηση της ιερότητας του, κατέστη κοινωνικό φαινόμενο μόνο τις τελευταίες δεκαετίες στο νησί. Τα παλαιότερα χρόνια, η Αγιότητα του, αποτελούσε για σχεδόν όλους τους Κεφαλλήνες ο αδιαμφισβήτητο γεγονός, που στηλίτευε την πίστη του, απέναντι στην παπική εξουσία. Παλαιότερα, τα θέματα που αφορούσαν το ιερό σκήνωμα, σχετίζονταν με τον επίσκοπο και το τοπικό εκκλησιαστικό συμβούλιο. Το πιο πρόσφατο σκάνδαλο, ήταν η δημιουργία μιας ψευδούς φήμης για τον τότε μητροπολίτη, ο οποίος κατηγορήθηκε άδικα ότι απέκοψε τμήμα του ιερού σκηνώματος. Παρόλα αυτά, το θείο του σκήνωμα γεμίζει με χάρη και θαύματα όλον τον κόσμο.
Οι κοινωνικές εθιμικές συμπεριφορές του λαού, πηγάζουν από το θρησκευτικό αίσθημα και την ανάγκη αυτοπραγμάτωσης του ατόμου, σε προσωπικό επίπεδο αλλά και κοινωνικά. Ο ρόλος του Αγίου, του προστάτου του νησιού, είναι καθοριστικός, στη διαμόρφωση της ταυτότητας και της πνευματικής αναζήτησης του Κεφαλλήνα. Η αντισυμβατική προσωπικότητα του Κεφαλλήνα και το οξυδερκές πνεύμα του, εκφράζει με τον δικό της ιδιαίτερο τρόπο, την αγάπη της προς τον Άγιο Γεράσιμο. Ο ίδιος ο Άγιος, στηρίζει τις πνευματικές ανάγκες της ψυχής των τέκνων του, αλλά και τις προεκτάσεις τους, μέσα από την έκφραση του ατόμου, όταν προασπίζει τις αξίες της θρησκείας και της ταυτότητας του. Στο πνευματικό ταξίδι του Κεφαλλήνα, που περνά μέσα από την βιωματική και προσευχητική σχέση του με τον Άγιο Γεράσιμο, η ταυτότητα του, διαπλάθεται με μοναδικό τρόπο. Μέσα στην παράδοση του νησιού, η θέση του Αγίου Γερασίμου, γίνεται το κέντρο της λατρευτικής συμπεριφοράς του και ενσωματώνεται στη πολιτιστική του ταυτότητα. Μόνο ο Άγιος Γεράσιμος θα μπορούσε να γράψει το «Τεκνία εἰρηνεύετε ἐν ἑαυτοῖς καὶ μὴ τὰ ὑψηλὰ φρονεῖτε».
Βιβλιογραφία
1. Δ.Δ. Ζαπάντη, ΚΕΦΑΛΟΝΙΑ 1500-1571, η συγκρότηση της κοινωνίας της νήσου.
2. Ευθύμιος Δ. Βασιλόπουλος, η οθωμανική επιδρομή στην Κεφαλονιά και οι δεήσεις του αγίου Γερασίμου το 1571, ιόνιος εταιρεία, ιστορικών μελετών, τεύχος 7, 2015.
3. Π.Χ. Καρούσος, Εκλογική και πολιτική συμπεριφορά των Κεφαλλήνων την περίοδο 1865-1875, αρχείο διδακτορικών διατριβών.
