Ο Γεράσιμος Φωκάς, Έλληνας διαπρεπής γιατρός χειρουργός, καθηγητής Πανεπιστημίου στη Γαλλία και την Ελλάδα, διορισμένο μέλος της Ακαδημίας Αθηνών και συγγραφέας, γεννήθηκε στις 7 Αυγούστου 1860 στο Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς, όπου και πέθανε στις 8 Ιανουαρίου 1937, μετά από ολιγόμηνη, πλην όμως πολυώδυνη ασθένεια.
Ήταν παντρεμένος με την Ελένη Φωκά και από το γάμο του απέκτησε δύο γιους, τον Δημήτριο Φωκά, αντιναύαρχο του Βασιλικού Πολεμικού Ναυτικού και τον Αντώνη, ενδυματολόγο του Εθνικού Θεάτρου, καθώς και μία κόρη.
Ο Γεράσιμος παρακολούθησε τα μαθήματα της Πρωτοβάθμιας εκπαιδεύσεως στη γενέτειρα του και έως το 1876, τα μαθήματα του Γυμνασίου στην Κέρκυρα. Το 1876 εγκαταστάθηκε στο Παρίσι όπου σπούδασε Ιατρική και αποφοίτησε το 1866, υποβάλλοντας διδακτορική διατριβή με θέμα τη χρόνια κυστική μαστοπάθεια, γνωστή ως μαστίτιδα του Φωκά. Εργάστηκε ως εσωτερικός ιατρός και βοηθός και το 1889 εκλέχθηκε υφηγητής Ορθοπεδικής στο πανεπιστήμιο της Λιλ. Δίδαξε Χειρουργική των Παίδων στον νοσοκομείο St. Sauveur και διατέλεσε διευθυντής του Χειρουργικού τμήματος του Σανατορίου της Δυγκέρκης. Με την ιδιότητα του εκτάκτου καθηγητού της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο της Λιλ, συμμετείχε από τις 6 έως τις 11 Μαΐου 1901, στο Πανελλήνιο Ιατρικό συνέδριο εκείνου του χρόνου και ήταν ένας από τους τέσσερις εισηγητές για το θέμα της χειρουργικής αντιμετωπίσεως της σκωληκοειδίτιδος. Στην παρέμβαση του, την τελευταία ημέρα του συνεδρίου και μιλώντας με δυσκολία τα Ελληνικά λόγω της παραμονής του εις την Γαλλία, ο Φωκάς τόνισε την ανάγκη να πραγματοποιείται η επέμβαση εν ψυχρώ μετά από συντηρητική θεραπεία, πλην εξαιρετικών περιστάσεων
Το 1902, επέστρεψε στην Ελλάδα και αφού εξελέγη παμψηφεί καθηγητής της Χειρουργικής Κλινικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών, στη θέση του αποθανόντος καθηγητού Ιωάννη Γαλβάνη, στις 30 Οκτωβρίου έδωσε το εναρκτήριο μάθημα του. Στη διάρκεια των Βαλκανικών πολέμων υπηρέτησε αρχικά στο «Αρεταίειο» νοσοκομείο και στη συνέχεια ως Αρχίατρος και Διευθυντής του Νοσοκομείου Εκστρατείας στην Πρέβεζα. Το 1914 εξελέγη αντιπρύτανης του Πανεπιστημίου Αθηνώμ, όμως το καλοκαίρι εκείνου του χρόνου ταξίδεψε στη Γαλλία, όπου επιστρατεύθηκε ως έφεδρος ανθυπίατρος και υπηρέτησε ως αρχίατρος σε όλη τη διάρκεια του Α’ Παγκοσμίου πολέμου και εργάστηκε σε διάφορα γαλλικά νοσοκομεία. Ήταν ένας από τους γαιτρούς που αποτελούσαν την επιστημονική ομάδα που είχε την ευθύνη για την κατάσταση της υγείας του βασιλιά Αλέξανδρου Α’ και ο μόνος που υποστήριξε με σθεναρό τρόπο την αναγκαιότητα του ακρωτηρισμού του βασιλιά, προκειμένου να σωθεί η ζωή του.
Στις 18 Mαρτίου 1926 με τη Συντακτική Απόφαση περί Οργανισμού της Ακαδημίας Αθηνών, διορίστηκε μέλος της . Παρέμεινε έως το 1930, στη θέση του καθηγητή της Χειρουργικής στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και παράλληλα της Χειρουργικής Κλινικής του νοσοκομείου η «Ελπίς», ενώ από το 1907 έως το 1930, διετέλεσε διευθυντής της πανεπιστημιακής χειρουργικής κλινικής στο «Αρεταίειο» νοσοκομείο, μετά την απομάκρυνση του καθηγητή Σπυρίδωνα Μαγγίνα. Παραιτήθηκε το 1930, όταν καταλήφθηκε από το όριο ηλικίας και έλαβε τον τίτλο του Ομοτίμου καθηγητού. Μετά τη συνταξιοδότηση του εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, όμως τρία χρόνια αργότερα επέστρεψε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε σε ιδιόκτητη κατοικία στην Κηφισιά. Ασθένησε την Άνοιξη του 1936 και αναχώρησε για την ιδιαίτερη πατρίδα του, όπου απεβίωσε λίγους μήνες αργότερα.
Ο Φωκάς υπήρξε ο πρώτος που χρησιμοποίησε στην Ελλάδα το μηχάνημα «Ombredanne» για τη νάρκωση των ασθενών, μέθοδος που χρησιμοποιήθηκε κυρίως, στις χειρουργικές επεμβάσεις σκωληκοειδίτιδος, ενώ εισήγαγε και νεώτερες χειρουργικές μεθόδους. Από κοινού με τον Ριχάρδο Λιβαθινόπουλο, ιατρό και πολιτικό, υπήρξε συνιδρυτής της πρώτης ιδιωτικής χειρουργικής κλινικής στην Ελλάδα. Σύμφωνα με τον Γεώργιο Βαλέτα, ο Φωκάς: «Πρώτος …. χρησιμοποίησε τη δημοτική μας γλώσσα στις παραδόσεις και στα άρθρα του, ακόμα και στα ιστορικά της Κλινικής του, πρώτος που αψήφησε τους μεγάλους κινδύνους της εποχής, μιας εποχής ταραγμένης από γλωσσικά πάθη και μαχητικής, στάθηκε ο καθηγητής της χειρουργικής Γεράσιμος Φωκάς, (1861-1937)», και τονίζει ότι ο Φωκάς είναι «ένας πρόδρομος της δημοτικής μέσα στο Πανεπιστήμιο. Ένας πρωτοπόρος των νεοελληνικών ιατρικών σπουδών. Είναι ο Ψυχάρης της ιατρικής δημοτικής». Παράλληλα, επισημαίνει ότι ο Φωκάς έγινε στόχος του αρχαιολάτρη καθηγητή Γεωργίου Μιστριώτη και των οπαδών του.
Τιμητικές διακρίσεις
Για τη συνεισφορά του στον Α’ Παγκόσμιο πόλεμο τιμήθηκε ως Αξιωματικός με τα παράσημα της Λεγεώνας της Τιμής και του Ανώτςερου Ταξιάρχη του Σωτήρος, ενώ μόλις δύο ημέρες πριν το θάνατο του του απονεμήθηκε ο Μεγαλόσταυρος του Φοίνικος.
Εργογραφία
Ο Φωκάς εξέδωσε για τρία χρόνια το περιοδικό «Χειρουργική Επιθεώρησις». Έγραψε και δημοσίευσε αρκετές επιστημονικές εργασίες, σε Ελληνικά και ξένα περιοδικά, ανάμεσα στις οποίες τα έργα ιατρικού ενδιαφέροντος, μεταξύ τους τα:
«Περί οστεΐτιδος», το 1893,
«Περί εκστροφής της κύστεως», το 1899,
«Γυναικολογικαί μελέται», το 1899,
«Χειρουργική και θεραπευτική»,
«Νέαι μέθοδοι λιθοθρυψίας», το 1925,
«Μαθήματα χειρουργικής κλινικής».
Σύμφωνα με τον Ριχάρδο Λιβαθινόπουλο, ο Φωκάς έγραψε και ποιήματα. Ήταν οπαδός της Δημοτικής γλώσσας και και βαθύς γνώστης της Νεοελληνικής και της Αρχαίας Ελληνικής γραμματείας.
