Δρ Γαβριήλ Μανωλάτος
Καθηγητής Διεθνούς Οικονομίας και Ανάπτυξης
ΕΠΙΚΡΑΤΟΥΣΑ ΚΑΤΑΣΤΑΣΗ ΚΑΙ ΣΥΣΧΕΤΙΣΜΟΙ
Εδώ και περισσότερο από μία γενιά, η Ελλάδα βρίσκεται σε μια συνεχή αντιπαράθεση με την Τουρκία που κατά καιρούς, έχει πάρει επικίνδυνες διαστάσεις. Με την έλευση του Ερντογάν, υπάρχει μια κλιμάκωση όσο αφορά στην ένταση της αντιπαράθεσης αλλά και τις διεκδικητικές επιδιώξεις της Τουρκίας. Η έκβαση της αντιπαράθεσης δεν είναι προβλέψιμη .
Η Τουρκία βρίσκεται ήδη σε 15 χώρες: Κύπρο, Συρία, Λίβανο, Ιράκ, Αφγανιστάν, Κατάρ, Σομαλία, Κεντροαφρικανική Δημοκρατία, Μάλι, Σουδάν, Λιβύη, Κόσσοβο, Βοσνία Ερζεγοβίνη, Αλβανία, Αζερμπαϊτζάν, στοχεύει Ουκρανία και δείχνει μια δυναμική παρουσία στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο, που γι’ αυτήν είναι η «Γαλάζια Πατρίδα». Πραγματοποιεί παράνομες θαλάσσιες γεωτρήσεις σε κυπριακή κυριαρχία και αναγγέλλει έρευνες σε περιοχές που η Ελλάδα έχει δικαιώματα κυριαρχίας και εκμετάλλευσης.
Τα τελευταία χρόνια, έχει παρουσιάσει μια δυναμική πορεία «ανάπτυξης» και «μεγέθυνσης» δημογραφικά, οικονομικά, εξοπλιστικά και διπλωματικά. Παίζει με επιτυχία στο διπλωματικό πεδίο σε Ανατολή (Ρωσία κλπ) και Δύση (ΗΠΑ, ίσως όχι πλέον, Γερμανία, Ισπανία κλπ). Παρά τις τρέχουσες οικονομικές δυσχέρειες που αντιμετωπίζει, είναι αναμφισβήτητα, όσο και να θέλουν μερικοί να το αμφισβητούν και να το υποβαθμίζουν, μια περιφερειακή οικονομική και στρατιωτική δύναμη και διεκδικεί σημαντικό ρόλο στις εξελίξεις της περιοχής.
Η Τουρκία απαριθμεί 84 εκατ. πληθυσμό περίπου, με ΑΕΠ 750 δις δολάρια, ενώ η Ελλάδα έχει πληθυσμό 10 εκατ. και ΑΕΠ 200 δις δολ. Το 2019 η Τουρκία δαπάνησε περισσότερα από 22 δις δολ. για στρατιωτικές δαπάνες ενώ η Ελλάδα κάτι λιγότερο από 5 δις δολ. Το 2009, η Ελλάδα είχε δαπανήσει 9 δις και η Τουρκία 13 δις. δολ.
Με αυτήν την διαφορά δυναμικού μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας, από τον πληθυσμό, μέχρι την οικονομία και την εξοπλιστική ισχύ της η Τουρκία θέλει να επωφεληθεί και το επιτυγχάνει σε μεγάλο βαθμό, ώστε να καταστεί στην περιοχή μια κυρίαρχη δύναμη πολιτικά και οικονομικά.
ΑΠΟΤΡΕΠΤΙΚΗ ΙΣΧΥΣ ΣΤΡΑΤΙΩΤΙΚΗ ΘΗΤΕΙΑ ΚΑΙ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΑ
Η κατάσταση γίνεται ιδιαίτερα κρίσιμη για την Ελλάδα. Χρειαζόμαστε μια πολύμορφη και πολυμέτωπη προσπάθεια ώστε να εξισορροπήσουμε, χωρίς χρονοτριβές, την διαρκώς αυξανόμενη υπεροχή της Τουρκίας, πριν η υπεροχή αυτή γίνει μη αναστρέψιμη. Πυρήνας αυτής της πολύμορφης και πολυμέτωπης προσπάθειας μας θα πρέπει να είναι η αμυντική μας θωράκιση και η αποτρεπτική ισχύς μας. Η Ελλάδα όμως δεν αντέχει αμυντικές δαπάνες των 20 και 30 δις το χρόνο εξοπλίζοντας τη Χώρα με πανάκριβα αεροπλάνα και πλοία. Χρειάζονται βέβαια και αυτά σε κάποιο βαθμό. Υπάρχουν όμως τα πυραυλικά συστήματα με αξιοθαύμαστα αποτελέσματα και με πολύ μικρότερο κόστος. Υπάρχουν επαναστατικές δυνατότητες σε βαλλιστικούς και αντιβαλλιστικούς πύραυλους. Η Κρήτη και η Μυτιλήνη μπορούν, με τα συστήματα αυτά να καλύψουν τις περιοχές μέχρι τη Λιβύη και μέχρι την Άγκυρα και την Κύπρο. Δεν πρέπει να αφεθεί η Τουρκία να δημιουργήσει τετελεσμένα. Θα είναι μια αρχή υποχωρήσεων χωρίς τέλος. Το “Τουρκο-Λιβυκό” σύμφωνο πρέπει να ακυρωθεί οπωσδήποτε στην πράξη.
Βεβαίως μαζί με τα σύγχρονα πυραυλικά συστήματα και τα αεροπλάνα και τα πλοία, θα πρέπει να αναπτύξουμε και τις ιδικές μας δυνάμεις αλλά και τα συστήματα ηλεκτρονικού πολέμου. Οι ιδικοί, ας ανασχεδιάσουν και ας προσαρμόσουν το αμυντικό μας δόγμα σύμφωνα με τις νέες ανάγκες της Χώρας μας και τα νέα δεδομένα.
Η αύξηση της «υποχρεωτικής στρατιωτικής θητείας» μάλλον αποδυναμώνει την αποτρεπτική ισχύ της Χώρας παρά την ενισχύει, επιφέροντας επιπλέον μεγάλο οικονομικό κόστος χωρίς αντίστοιχο αποτέλεσμα. Οι σύγχρονοι στρατοί, Μ. Βρετανίας, ΗΠΑ κλπ έχουν εγκαταλείψει την υποχρεωτική στράτευση εδώ και χρόνια. Στρατοί και στρατιώτες με τα λιανοτούφεκα και τα οπλοπολυβόλα, δεν μπορούν σήμερα να υπερασπιστούν πατρίδες και λαούς. Είναι θυσίες χωρίς αντίκρισμα. Χρειάζονται νέα εξελιγμένα μέσα, σύγχρονοι εξοπλισμοί και καλά εκπαιδευμένα στελέχη και χειριστές των οπλικών συστημάτων.
Εκτός από την ενίσχυση της αποτρεπτικής ισχύος και της αμυντικής θωράκισης της Χώρας, που επαναλαμβάνω θα πρέπει να είναι ο πυρήνας της εξισορρόπησής μας με την Τουρκία, χρειαζόμαστε και μια ενεργή και αποτελεσματική διπλωματία με πολλές διαστάσεις.
- Η με κάθε τρόποεκμετάλλευση και αξιοποίηση της θέσης μας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
- Συμμαχίες και συσπειρώσεις με κράτητης περιοχής που θα μπορούσαν να αντιταχθούν στην τουρκική ισχύ και να δημιουργήσουμε ίσως και κάποια στρατιωτική συνεργασία μαζί τους, αναπτύσσοντας ακόμα και κοινές στρατιωτικές βάσεις.
- Απόλυτη συνεργασία με τη Γαλλία και σύμπλευση μαζί της, η οποία έχει ζωτικά συμφέροντα στην περιοχή της Μεσογείου και της Μέσης Ανατολής, εκεί δηλαδή που η Τουρκία επιδιώκει να εδραιωθεί και να επιβληθεί. Η Γαλλία, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά αλλά και οικονομικά, υπερέχει κατά πολύ της Τουρκίας. Να σημειώσω εδώ ότι η Γαλλία, πρότεινε στην Ελλάδα μαζί με την αγορά των φρεγατών, αμυντική συμφωνία με ρήτρα αμοιβαίας στρατιωτικής συνδρομής, αλλά η Ελλάδα βλακωδώς δεν απεδέχθη άμεσα την πρόταση και κάνει το «γυρολόγο» για να αγοράσει δήθεν φθηνότερες φρεγάτες. Το γεγονός αυτό, μαζί με την ανεπίτρεπτη ολιγωρία μας, που επέτρεψε τη δημιουργία του τουρκολιβυκού μνημονίου αποτελούν εγκληματικές γκάφες ολκής της εξωτερικής και αμυντικής μας πολιτικής. Η «διπλωματία» μας, έχει ρεζιλευτεί όσον αφορά στις σχέσεις μας με τη Λιβύη αν κρίνουμε από τα αποτελέσματα, ακόμα και με το πρόσφατο ταξίδι του πρωθυπουργού μας στη Λιβύη.
- Η Ελλάδα θα πρέπει να γίνει «πρωταθλητής» της διπλωματίας. Θα πρέπει να πείσει τους συμμάχους της, ιδίως τις ΗΠΑ και τη Γερμανία αλλά και τη Ρωσία και άλλες ισχυρές χώρες, ότι αν αποκτήσει η Τουρκία την ηγεμονία στην περιοχή θα υπάρξει το χάος. Θα πρέπει να μπορέσει να κάμει η Ελλάδα να καταλάβουν, οι μεγάλες δυνάμεις, ότι είναι καλύτερη και χρησιμότερη μια ασφαλής μικρή Ελλάδα από μία Τουρκία με οθωμανική ισχύ. Θα πρέπει να μπορέσουμε να μετατρέψουμε το μέγεθος και τη δύναμη της Τουρκίας σε αδυναμία και μειονέκτημα στα μάτια των ισχυρών της Δύσης για τον απλούστατο λόγο ότι τα συμφέροντα και οι στόχοι τη Τουρκίας δεν ταυτίζονται με εκείνα της Δύσης.
ΔΙΑΠΡΑΓΜΑΤΕΥΣΕΙΣ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΚΑΤΑΛΗΨΕΙΣ
Αφού υπάρξει η απαραίτητη και αναγκαία εξισορρόπηση με την Τουρκία, θα πρέπει να αρχίσουμε κύκλο διαπραγματεύσεων για την οριστική επίλυση των διαφορών μας και όχι για να μεταθέσουμε το πρόβλημα για αργότερα και βλέπουμε… Αρκετά περιμέναμε και αρκετά αντέξαμε μέχρι τώρα. Η Τουρκία των 84 εκατομμυρίων, αργά ή γρήγορα θα γίνει μεγάλη περιφερειακή δύναμη με οθωμανική ισχύ, την οποία η Ελλάδα δεν θα μπορεί πλέον να αντιμετωπίσει ούτε να νικήσει σε κανένα επίπεδο και με κανέναν τρόπο. Τότε θα είναι πολύ αργά, αφού θα μπορεί να πάρει αυτό που θέλει. Και δεν θα διστάσει. Δεν θέλει μερίδιο. Θέλει και επιδιώκει την ηγεμονία στην περιοχή και αντίστοιχο διεθνή ρόλο. Να μην επιχειρήσουμε καμία κούρσα εξοπλισμών γιατί η Ελλάδα δεν θα αντέξει ούτε θα τα βγάλει πέρα με τη Τουρκία.
Η Τουρκία, τόσο πολιτιστικά όσο και κοινωνικά αλλά και αναπτυξιακά είναι κατά πολύ υποδεέστερη της Ελλάδος. Αυτό όμως την ενισχύει σημαντικά, σε περίπτωση σύγκρουσης, γιατί οι πολίτες της φανατίζονται εύκολα, και γίνονται αδίστακτοί και μαχητικοί για να εξασφαλίσουν μία θέση στο πάνθεον των ηρώων τους και στην επετηρίδα των μαρτύρων τους. Οι διαφορές μας με την Τουρκία θα πρέπει να λυθούν τώρα και όχι αργότερα και βλέπουμε. Η Τουρκία, μόνο τώρα θα μπορούσε να ηττηθεί…
ΔΙΕΡΕΥΝΗΤΙΚΕΣ Η’ ΕΛΙΓΜΟΙ ΕΡΝΤΟΓΑΝ;
“Δεν έχουμε την πολυτέλεια να γυρίσουμε την πλάτη μας είτε στη Δύση είτε στην Ανατολή” είπε πριν μερικές μέρες στο συνέδριο του κόμματός του ο Ταγίπ Ερντογάν, προαναγγέλλοντας ότι την επόμενη διετία η Τουρκία θα αυξήσει τους φίλους της και θα επιλύσει συγκρούσεις στην περιοχή. Όμως η διακήρυξή του εξακολουθεί να συμβαδίζει με μια επιδίωξη ακροβατικής γεωπολιτικής αυτονομίας, την οποία η Ουάσινγκτον όλο και λιγότερο μπορεί να ανέχεται σε νέους ψυχροπολεμικούς καιρούς…
Τελευταία, η τουρκική πλευρά άφησε κατά μέρος τη ρητορική των απειλών και των προκλήσεων κραδαίνοντας σπαθί, και εξαπέλυσε “επίθεση διαλόγου”. Είναι όμως ειλικρινής σε αυτήν την «μεταμόρφωση του» ο Ερντογάν ή είναι ένας ελιγμός; Πολύ φοβάμαι ότι άλλα σχεδιάζει, άλλα προσδοκά και άλλα απεργάζεται ακολουθώντας το παράδειγμα της Πηνελόπης, για να αποφύγει τους μνηστήρες…
Ο Ερντογάν, ενοχλείται επειδή η Ελλάδα παίρνει πρωτοβουλίες και ανατρέπει τη μεγάλη εικόνα που είχε η Τουρκία για την επικυρίαρχο χώρα της Ανατολικής Μεσογείου. Η Τουρκία, βλέποντας ότι υπάρχει μια πίεση από την πλευρά του Διεθνούς Δικαίου, και της διεθνούς κοινότητας, βγάζει στην επιφάνεια αυτό που θεωρεί ότι είναι το ισχυρό της χαρτί έναντι της Ελλάδας, το Διεθνές Δίκαιο. Δηλαδή την αποστρατιωτικοποίηση των ανατολικών νησιών του Αιγαίου, βάσει της Συνθήκης της Λωζάννης το 1923 και των Παρισίων το 1947.
Η Ελλάδα όμως, θεωρώντας ότι απειλούνται τα νησιά, με τη δημιουργία από την Τουρκία της λεγόμενης «στρατιάς του Αιγαίου» η οποία έχει επιθετικό προσδιορισμό έναντι των νησιών, και με το «αιτία πολέμου» αν επεκτείνουμε τα χορικά μας ύδατα στα 12 μίλια όπως έχουμε δικαίωμα, επικαλείται το άρθρο 51 του καταστατικού χάρτη του ΟΗΕ που μας δίνει το δικαίωμα της αυτοάμυνας.
Η Τουρκία απαντά και η ίδια με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου με στόχο να καταδείξει ότι η Ελλάδα είναι αυτή που δεν τηρεί το Διεθνές Δίκαιο.
Εν τω μεταξύ ο Ερντογάν συνεχίζει να προκαλεί και να προειδοποιεί. Το Συμβούλιο Εθνικής Ασφαλείας της Τουρκίας πήρε σαφή απόφαση για την αποστρατιωτικοποίηση των νησιών του Ανατολικού Αιγαίου και όχι μόνο… Και αν έτσι εξελιχτούν τα γεγονότα, μήπως είναι προσχεδιασμένο και κάποιο θερμό επεισόδιο;
Δεν έχουμε την πολυτέλεια ολιγωρίας.
Οι καιροί ου μενετοί. Πρέπει να δράσουμε άμεσα. Εδώ και τώρα. Όχι με προκαταλήψεις αλλά ούτε και μοιρολατρικά, περιμένοντας το αναπόφευκτο… Χρειαζόμαστε μια πολύμορφη και πολυμέτωπη ενεργοποίηση των δυνατοτήτων μας τόσο σε διπλωματικό επίπεδο όσο και σε επίπεδο αμυντικής εξισορρόπησης. Και αφού το πετύχουμε, άμεσες διαπραγματεύσεις χωρίς προκατάληψη, χωρίς χρονοτριβές και αδικαιολόγητες καθυστερήσεις, για οριστική επίλυση των διαφορών μας. Μόνο έτσι, μόνο τώρα, η Τουρκία θα μπορούσε να ηττηθεί…
