Τον Σεπτέμβριο του 1943 συγκρούσθηκαν οι τότε ομοϊδεάτες γίγαντες τών δυνάμεων του κακού, ναζισμός και φασισμός, στην ξένη για αυτούς γη της Κεφαλλονιάς όπου έσπειραν σίδερο, φωτιά και αίμα και κατέληξαν στην εν ψυχρώ και εκ προμελέτης ανθρωποκτονία της Μεραρχίας Acqui.
Οι Κεφαλλονίτες από τις 13 Νοεμβρίου 1940 μετρούσαν θύματα καθώς είχαν δεχθεί εναέριους βομβαρδισμούς από την φασιστική Ιταλία, ενώ παράλληλα έθεταν τα θεμέλια της Εθνικής Αντίστασης. Κι ενώ τα ναζιστικά – φασιστικά στρατεύματα του Άξονα, έσπερναν τον όλεθρο, στις 9η και 10η Ιουλίου 1943 πραγματοποιήθηκε η αγγλοαμερικανική απόβαση στην Σικελία που έμελλε να αλλάξει τον ρου της ιστορίας.
Σε κατάσταση ολοσχερούς αποδυνάμωσης της πονεμένης κοινωνίας, βρήκε την Κεφαλλονιά, στα τέλη Αυγούστου 1943, ειδική αποστολή του Στρατηγείου Μέσης Ανατολής, ενώ από την αρχή του Μαΐου οι δυνάμεις της μεραρχίας Acqui στο νησί υπό τον υποστράτηγο Gandin αριθμούσαν 12.025 άνδρες.
Η πολιτική ανατροπή στην Ιταλία έδωσε την διακυβέρνηση στις 28 Ιουλίου στον στρατάρχη Badoglio που διακήρυξε τη συνέχιση του πολέμου στο πλευρό της Γερμανίας. Το στρατηγείο του Χίτλερ την ίδια ημέρα εξουσιοδότησε τους στρατιωτικούς επικεφαλής στην Ελλάδα να προχωρήσουν σε συντονισμένα αντίποινα –λόγω των ασταμάτητων δράσεων των ανταρτών- ακόμα και σε περιοχές που ήλεγχαν οι Ιταλοί, κι ο Χίτλερ διέταξε τον αφοπλισμό των ιταλικών στρατευμάτων που βρίσκονταν σε στρατηγικές θέσεις, όπως η Κεφαλλονιά. Έτσι στις 7 Αυγούστου γερμανικές δυνάμεις του 966 Συντάγματος Γρεναδιέρων υπό τον αντισυνταγματάρχη Barge αποβιβάστηκαν στο Ληξούρι.
Στις 8 Σεπτεμβρίου ο Badoglio ζήτησε ανακωχή από τον Γενικό Διοικητή των Συμμάχων Στρατηγό Αϊζενχάουερ και έγινε αποδεκτή, «ξέχασε» όμως να κηρύξει τον πόλεμο κατά της Γερμανίας, γεγονός που άφησε ακάλυπτο τον Ιταλικό στρατό σύμφωνα με τη Συνθήκη της Γενεύης στο «Περί προστασίας αιχμαλώτων».
Στην Κεφαλλονιά η είδηση χαροποίησε τους περισσότερους Ιταλούς ενώ ο Gandin διετάχθη από τον Στρατηγό Vecchiarelli που ήδη είχε παραδοθεί στους Γερμανούς να αποφύγει κάθε εμπλοκή με γερμανικές, συμμαχικές, ή αντιστασιακές δυνάμεις, και να παραδώσει τον βαρύ οπλισμό.
Τη νύχτα 8-9ης Σεπτεμβρίου αντιστασιακά στελέχη στην Κεφαλλονιά συμπαραστάθηκαν στους Ιταλούς αντιφασίστες. Μοιράστηκαν προκηρύξεις «κατά της Τευτονικής βαρβαρότητας» γράφει ο Επιτελικός ιστορικός Giuseppe Moscardelli, ενώ ο λοχαγός Bronzini θυμάται πως Ιταλοί κι Κεφαλλονίτες πατριώτες ενώθηκαν σε κοινό αγώνα κατά των Γερμανών.
Ο Gandin αφού συναντήθηκε με την βρετανική αποστολή που αναφέρθηκε σε συμμαχική βοήθεια, και με Ιταλούς και Κεφαλλήνες αντιφασίστες που του ζητούσαν να μην παραδώσει τον οπλισμό, άρχισε με επιφύλαξη τις διαπραγματεύσεις με τον Barge ο οποίος του έθεσε ως καταληκτήρια ημερομηνία παράδοσης της Acqui την 13η Σεπτεμβρίου, ημέρα που έμελλε να σημάνει την αρχή του τέλους της ιταλικής μεραρχίας, και την ένταση των κακουχιών και των δεινών δοκιμασιών του άμαχου λαού της Κεφαλλονιάς.
Η βοήθεια από τους συμμάχους δεν ερχόταν, ενώ οι Γερμανοί ενίσχυαν συνεχώς το νησί στρατιωτικά. Ο Στρατηγός Gandin είπε στον Δ. Γεωργόπουλο, ανθυπολοχαγό του ΕΛΑΣ: «Διαβίβασε στο επιτελείο σας ότι εμείς εγκαταλείπουμε τον αγώνα γιατί είναι αδύνατο να συνεχιστεί. Ευχαριστούμε για την επιθυμία σας να συμμετάσχετε και να βοηθήσετε αλλά οι σύμμαχοι αγγλοαμερικανοί μάς εγκατέλειψαν, μας εξηπάτησαν και μας εξέθεσαν αφού μας εξώθησαν όλους προς τον θάνατο. Οι Γερμανοί δεν αστειεύονται. Τους γνωρίζω καλά. Είμαστε όλοι ήδη νεκροί. Θα εκτελεστούμε… Αγαπητέ φίλε, η γνώση μου, η ηλικία μου, η πείρα μου από το βαθμό μου δεν μου αφήνουν περιθώρια αυταπάτης. Οι νεκροί μέσα από τάφο δεν ψεύδονται…».
Πρωί 13 Σεπτεμβρίου: ο λοχαγός Apollonio χτύπησε δυο γερμανικά βενζινόπλοια, βυθίζοντας το ένα κι αφαιρώντας τον οπλισμό του άλλου. Το απόγευμα Ιταλοί, Σλοβένοι και Κεφαλλονίτες αντιστασιακοί επιτέθηκαν με χειροβομβίδες στους Γερμανούς στην οικία Μελά στο Αργοστόλι, τους ανάγκασαν να παραδοθούν ενώ ο διοικητής τους αυτοκτόνησε.
14 Σεπτεμβρίου: ο Gandin με δυνάμεις που υπερτερούσαν έναντι των γερμανικών, έστειλε τελεσίγραφο αρνούμενος παράδοση όπλων και καλούσε τους Γερμανούς να αποσυρθούν, αν και είχε συμφωνηθεί η παράδοση του νησιού σε αυτούς.
Την ίδια ημέρα τμήμα της 1ης Ορεινής Μεραρχίας Edelweiss υπό τον Ταγματάρχη Hirschfeld αποβιβάστηκε στα Βάτσα και στην Αγία Κυριακή.
Στις 15 έγινε η μάχη στον Τηλέγραφο που έληξε με αιχμαλωσία 500 Γερμανών. Οι Ιταλοί τούς συμπεριφέρθηκαν έτσι ώστε «η στάσις των έδειχνε ως να μην ήσαν αιχμάλωτοι».
Στις 15 το μεσημέρι άρχισε η γερμανική επίθεση-εκδίκηση με αεροπλάνα Ju87 Stuka. «Το Αργοστόλι φάνταζε φλεγόμενο καμίνι» αναφέρει ο δρ. Σ. Λουκάτος. Οι βομβαρδισμοί συνεχίστηκαν. Νεκροί κι ερείπια παντού. Από τα 2.500 σπίτια του Αργοστολίου, τα 500 ισποεδώθηκαν και άλλα 500 ερειπώθηκαν. «Ο απολογισμός έχει ως εξής: νεκροί εις Αργοστόλιον 160, εις τα χωρία 150. Τραυματίαι γενικώς 200. Αλλά από Ιταλούς, άστα…» σημειώνει ο δάσκαλος Γερ. Γαλάνης. Όταν οι κάτοικοι επέστρεψαν, βρήκαν τις περιουσίες τους λεηλατημένες. Οι Γερμανοί είχαν αρπάξει τα πάντα, από απλά αντικείμενα, μέχρι πολύτιμα σκεύη.
Η πολεμική αναμέτρηση Ιταλών και Γερμανών είχε διάφορες φάσεις: εκτός από την μάχη του Αργοστολίου και τους συνεχείς καταστροφικούς γερμανικούς βομβαρδισμούς, έγιναν οι μάχες σε Φάρσα, Χειμωνικό, Μούντα καθώς κι η παράδοση της Γερμανικής φρουράς της Λακύθρας.
Ο υπίλαρχος Α. Γαλιατσάτος μετέφερε στον Gandin την σύμφωνη γνώμη του Στρατηγείου της Μ. Ανατολής: να προσχωρήσει στο κίνημα του Badoglio, να συνεχιστεί ο αγώνας και οι ενισχύσεις θα κατέφθαναν. Όμως δεν έφτασαν ποτέ.
Οι αξιωματικοί πυροβολικού και ναυτικού ήθελαν να χτυπήσουν τους Γερμανούς, το πεζικό έφερνε αντιρρήσεις, ο Gandin ήταν αναποφάσιστος κι ο πολύτιμος χρόνος κυλούσε. Γίνονταν ενέργειες από παντού. Όταν ο Γαλιατσάτος ανέφερε στο Στρατηγείο την κατάσταση, η απάντηση προδιέγραψε το μέλλον της Μεραρχίας: «Μην ασχολείσθε πλέον με την υπόθεση».
21 Σεπτεμβρίου 1943: ο έμπειρος Gandin, φοβούμενος για την τύχη των ανδρών του, αποφάσισε παράδοση ελπίζοντας αμυδρά μήπως τους μεταχειρίζονταν ως αιχμαλώτους πολέμου. Οι Γερμανοί είχαν φροντίσει να τυπώσουν προκηρύξεις παραπλανητικές: «… Καταθέστε τα όπλα! Ο δρόμος προς την πατρίδα θα είναι ανοικτός από τους συντρόφους Γερμανούς». Στην πραγματικότητα η διαταγή που είχε εκδώσει η Wermacht στις 15 Σεπτεμβρίου: «να εκτελεστούν μετά τη σύλληψή τους όλοι οι Ιταλοί αξιωματικοί που προέβαλαν αντίσταση ή συμμάχησαν με τον εχθρό ή τις συμμορίες, ενώ οι υπαξιωματικοί και οι οπλίτες να μεταφερθούν στην Ανατολή για να συμμετάσχουν σε καταναγκαστικά έργα», διαμορφώθηκε στις 18 του ίδιου μηνός: «… να μην επιτρέψει να υπάρξουν Ιταλοί αιχμάλωτοι λόγω της χυδαίας και προδοτικής συμπεριφοράς τους στην Κεφαλλονιά».
Τα χαράματα της 21ης κοντά στα Δειλινάτα, ο Pampaloni επικεφαλής ογδόντα ανδρών, αντιμετώπισε Γερμανούς και σώθηκε από θαύμα. Τον περιέθαλψαν Κεφαλλονίτες με κίνδυνο της ζωής και των οικογενειών τους.
Το πρωί της 24ης Σεπτεμβρίου 1943 στην Κάζα Ρόζα στο Φανάρι τουφεκίστηκε ο Gandin και άλλοι 135 άοπλοι αξιωματικοί. Αυτή η ανελέητη σφαγή, όσο και οι άλλες (Διβαράτα, Καρδακάτα, Κουρουκλάτα, Φάρσα, Προκοπάτα, Φραγκάτα, Τρωγιαννάτα με τον ηρωϊκό ταγματάρχη Oscar Altavilla, Φωκάτα, Κρανιά, Κοκκολάτα, Μούντα, Λαρδηγό, Φαραώ, Σάμη, Χειμωνικό, Αγία Βαρβάρα, στην περιοχή «Ποντικού τ’ Αυλάκι» και στο Δράπανο «Λιοστάσι του Καντούτσα») αποτελούσαν μέρος της ανεξέλεγκτης «τιμητικής» δράσης των ανδρών της Edelweiss που διήρκεσε από 21/9 έως 24/9.
Όσοι εναπόμειναν από την πρωτοφανή σε έκταση και μέγεθος εξολόθρευση αόπλων, επιβιβάστηκαν σε πλοία όπως στο «APTENA» που υπερφορτωμένο συνάντησε τον βυθό, ή οδηγήθηκαν αιχμάλωτοι σε γερμανικά στρατόπεδα, ή παρέμειναν στο νησί συγκροτώντας ομάδες εργασίας υπό τον Apollonio.
Ο αριθμός των νεκρών Ιταλών στην Κεφαλλονιά τρομάζει. Οι πηγές δεν συγκλίνουν. Συμφωνούν όμως πως το σύνολο είναι πέραν των 9.000 ψυχών. Ο φιλήσυχος λαός του νησιού, ο πολιτικά ανέντακτος, και οι αντιστασιακές οργανώσεις συμπαραστάθηκαν με τρόπο συγκινητικό στο δράμα των Ιταλών κρύβοντάς τους με κίνδυνο της ζωής τους –αρκετοί άλλωστε πλήρωσαν γι’ αυτό-, και φροντίζοντάς τους παντοιοτρόπως.
Η εν ψυχρώ και εκ προμελέτης ανθρωποκτονία της Μεραρχίας Acqui οφείλεται σε πολλούς παράγοντες. Από τους πλέον βασικούς ήταν η έλλειψη συντονισμού, συνοχής και ενότητας στο στράτευμα.
Για τους Γερμανούς η σφαγή ήταν άλλο ένα φρικιαστικό μαζικό έγκλημα, κοινότοπο της τακτικής του χιτλερισμού.
Για τους Ιταλούς ήταν η μοιραία κατάληξη που έχει όποιος εμπιστεύεται αδίστακτο ναζιστή «σύντροφο».
Για τους Συμμάχους ήταν μια παράπλευρη απώλεια, που σε έναν σημαντικότατο πόλεμο, καταλαμβάνει χώρο σταγόνας εν ωκεανώ.
Για τους δεινά δοκιμασμένους Κεφαλλονίτες που αγκάλιασαν τους θύτες τους ήταν ένα μοναδικό κεφάλαιο μεγαλοψυχίας, ανθρωπιάς και αγάπης.
(Για την Εφημερίδα ΠΑΡΟΝ 28/10/2018)
Φωτογραφίες: Κεφαλλονίτες προσφέρουν βοήθεια στους αιχμάλωτους Ιταλούς. Στη δεύτερη φωτογραφία: Στρατόπεδο αιχμαλώτων Ιταλών κοντά στη Καζέρμα Μουσολίνι, στο Μέτελα.
