Η Εταιρεία Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών υπάρχει ως σωματείο από τον Αύγουστο του 1975, με προοιμιακό σκοπό την πνευματική και πολιτιστική άνοδο της Κεφαλονιάς. Την πρωτοβουλία της ίδρυσής της είχε ο τότε φιλόλογος στη Δευτεροβάθμια Εκπαίδευση, και στη συνέχεια καθηγητής πανεπιστημίου στη Νεώτερη Ιστορία, Γεώργιος Ν. Μοσχόπουλος, πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου κατά τα τελευταία χρόνια. Από την «έκθεση πεπραγμένων», του έτους 1976, διαφαίνονται οι καλές προθέσεις, η μεθοδική οργάνωση της δραστηριότητας του νέου αυτού συλλογικού φορέα, η αποδοχή και υποστήριξη της τοπικής κοινωνίας και της επιστημονικής κοινότητας.
Η πολυσχιδής δράση της Εταιρείας φαίνεται από τις εκδηλώσεις που πραγματοποίησε μέσα στο 1976, πρώτο άρτιο έτος της ύπαρξής της, και που ως παράδειγμα τις αναφέρω αναλυτικά:
Α) Στις 3 Μαρτίου, εκδήλωση γνωριμίας με το κοινό, με ομιλητές τους Μαρίνο Σ. Κοσμετάτο και Γεράσιμο Η. Πεντόγαλο, πρόεδρο και αντιπρόεδρο αυτής, αντίστοιχα.
Β) Διαλέξεις στις 25 Μαρτίου (Νικόλαος Μαραγκάκης), 30 Απριλίου (Νικ. Γ. Μοσχονάς), 21 Μαΐου (Δώρα Φ. Μαρκάτου), 6 Ιουνίου (Φανούριος Κ. Βώρος), 23 Ιουνίου (Ιωάννα Μελιδώνη-Γρυπάρη), 28 Νοεμβρίου (Φανούριος Κ. Βώρος).
Γ) Ενίσχυση του Τοπικού Ιστορικού Αρχείου Κεφαλονιάς, με προσφορά δωρεάν εργασίας μελών της και με την οργάνωση ειδικού συνεργείου ταξινόμησης (αξιοποίηση δωρεάς 2.800 δολαρίων του μεγάλου ευεργέτη της Εταιρείας Ευάγγελου Τυπάλδου-Μπασιά).
Δ) Στις 25-26 Σεπτεμβρίου, εκδήλωση στη μνήμη του Κάρολου de Bosset, με υποδοχή, φιλοξενία και ξενάγηση των απογόνων του, ομιλίες (Μαρίνος Σ. Κοσμετάτος και Γερ. Η. Πεντόγαλος), και εντοίχιση αναμνηστικής πινακίδας στην ομώνυμη γέφυρα, (Γέφυρα Δεβοσσέτου) στον Κούταβο.
Ε) Από 27 Σεπτεμβρίου ως τις 2 Οκτωβρίου, συμμετοχή στην διοργάνωση της Α΄ Διεθνούς Εβδομάδας Φιλοσοφίας της Τέχνης, της «Εταιρείας Φιλοσοφικών Μελετών» του Πανεπιστημίου Αθηνών. Η συμμετοχή της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών στην εκδήλωση πραγματοποιήθηκε με ομιλία, που είχε θέμα τον Βικέντιο Δαμοδό (ομιλήτρια: Κική Μπόμπου-Σταμάτη), ξεναγήσεις, πολιτιστικές εκδηλώσεις και δεξίωση προς τιμήν των συνέδρων.
ΣΤ) Στις 19 Δεκεμβρίου, εκδηλώσεις για τα 60 χρόνια από τον θάνατο του ποιητή Γεώργιου Μολφέτα: Διαγωνισμός με χρηματικό βραβείο για την καλύτερη μελέτη, με θέμα σχετικό με τη ζωή και το έργο του ποιητή. Εκδήλωση απονομής, με ομιλίες (Παναγάγγελος Καραβιώτης, Αγγελο-Διονύσης Δεμπόνος), απαγγελίες ποιημάτων, κατάθεση στεφάνου στη μνήμη του ποιητή. Το βραβείο του διαγωνισμού απονεμήθηκε στη φιλόλογο Ευρώπη Μοσχονά.
Ζ) Ενέργειες για την έκδοση του Γ΄ τόμου των «Σύμμικτων» του Ηλία Τσιτσέλη (επαφές με τους απογόνους του, για την παραχώρηση των δικαιωμάτων της έκδοσης, και προγραμματισμός εκδήλωσης σχετικής).
Η) Ενέργειες προς το Υπουργείο Πολιτισμού και Επιστημών για τη διάσωση και συντήρηση μνημείων κλασικής, νεοκλασικής και βυζαντινής τέχνης του νησιού.
Θ) Έκδοση του περιοδικού «Κεφαλληνιακά Χρονικά». Το πρώτο τεύχος είχε 250 σελίδες, πρόλογο του προέδρου της Εταιρείας Μαρίνου Κοσμετάτου, προλεγόμενα του ακαδημαϊκού Διον. Α. Ζακυθινού, που ήταν και επίτιμος πρόεδρος της Συντακτικής Επιτροπής, επιστημονικά άρθρα 15 συνεργατών, και την προαναφερθείσα «έκθεση πεπραγμένων του 1976». Στο τεύχος αυτό αναφέρονται ονομαστικά 99 τακτικά μέλη της Εταιρείας, που είχαν εγγραφεί μέχρι την 30ή Ιουνίου 1976, ένας «μεγάλος ευεργέτης της Εταιρείας» (Ευάγγελος Τυπάλδος Μπασιάς) και τέσσερις «δωρητές»: Υπατία Δεστούνη, Ευθύμιος Κρασσάς, Νικόλαος Λιναρδάτος και Δημήτριος Λουκάτος. Από την αρχή της κυκλοφορίας του, το περιοδικό έγινε ευρύτερα γνωστό στο εσωτερικό και το εξωτερικό και στελνόταν στις βιβλιοθήκες όλων των πνευματικών ιδρυμάτων της Ελλάδας και στα σπουδαιότερα ελληνιστικά κέντρα της Ευρώπης και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Το 2ο τεύχος των Κεφαλληνιακών Χρονικών, ένα χρόνο αργότερα, αναφέρει ανερχόμενα σε αριθμό 163 τα μέλη της Εταιρείας, και επιπλέον, έναν ακόμη ευεργέτη της Εταιρείας, την Αδελφότητα Κεφαλλήνων και Ιθακησίων Πειραιώς, και, ως 5ο στον κατάλογο των δωρητών, τον Όθωνα Πυλαρινό.
Στην «Έκθεση πεπραγμένων του 1977», ξεχωρίζουν οι δράσεις για την ανάπτυξη σχέσεων με άλλους πνευματικούς συλλόγους της Ελλάδας, η ίδρυση δανειστικής βιβλιοθήκης και οι ενέργειες συμπαράστασης στον σπουδαστικό σύλλογο «Μαρίνος Αντύπας» και σε άλλους φορείς, για να μην κατεδαφιστεί κτήριο του Κληροδοτήματος Μαρίας Ν. Μεταξάτου, προορισμένο για τη στέγαση σπουδαστών από τα Ιόνια Νησιά και την Κωνσταντινούπολη. Στα 1979 τα τακτικά μέλη της Εταιρείας ήταν 182, το 1982 ήταν 203, το 1986 204, το 1994 189, το 1998 196 .
Θυμάμαι με συγκίνηση, που μέχρι την τελευταία στιγμή της ζωής τους, κάποιοι συμπολίτες επέμεναν στην ιδιότητα του μέλους της Εταιρείας και ενδιαφέρονταν για την ενεργό τους συμμετοχή σε αυτήν, όπως προκύπτει και από ανέκδοτα στοιχεία της ταμειακής διαχείρισης. Σήμερα, τα μέλη της Εταιρείας μόλις ξεπερνούν τα 70 και πολλά από αυτά είναι αδρανή ή ζουν εκτός Κεφαλονιάς.
Κάπως έτσι εξελίχθηκε η δράση της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών μέχρι τις μέρες μας, με αναμφισβήτητη υπεροχή της εκδοτικής δραστηριότητας, ναυαρχίδα της οποίας είναι το περιοδικό Κεφαλληνιακά Χρονικά, το οποίο πρόσφατα κυκλοφόρησε τον 22ο τόμο του, με διευθυντή σύνταξης τον Γεώργιο Ν. Μοσχόπουλο και με επιμέλεια του Ηλία Α. Τουμασάτου.
Στο τέλος του τόμου αυτού, υπάρχει ο κατάλογος των δωρητών και ευεργετών, όπου έχει προστεθεί ως «μεγάλος ευεργέτης της Εταιρείας» το Ίδρυμα Υπατίας Δεστούνη, ως «ευεργέτες» το Μορφωτικό Ίδρυμα της Εθνικής Τραπέζης της Ελλάδος, ο Αντώνιος Λιβιεράτος, η Τασία Ευθυμιάτου-Αλισανδράτου (στη μνήμη του συζύγου της Γεωργίου Γερ. Αλισανδράτου, φιλόλογου νεοελληνιστή, που επί πολλά χρόνια διετέλεσε στυλοβάτης του περιοδικού Κεφαλληνιακά Χρονικά), το Ίδρυμα Γεωργίου και Μάρης Βεργωτή και ο Φώτης Ν. Κρεμμύδας.
Αναφέρονται επίσης, ως δωρητές, η Εταιρεία Μελέτης Ελληνικής Ιστορίας (ΕΜΕΙΣ), το Κληροδότημα Σπυρίδωνος Φ. Αντύπα υπέρ Κεφαλληνίας, η Κεφαλληνιακή Αδελφότητα Αθηνών, το ΑΙΓΕΑΣ ΑΜΚΕ Πολιτικού και Κοινωφελούς Έργου (Αθανάσιος Μαρτίνος), καθώς και οι Χαράλαμπος Σωτ. Λουκάτος, Αντιγόνη Μουσούρη, Κίττυ και Νικόλαος Βεργωτής, Margo και Γεράσιμος Βεργωτής, Δημήτριος Γιαννικάκης, Φίλιππος Δρακονταειδής, Αλέκος Καλαφάτης, Τηλέμαχος Μαράτος, Νικόλαος Μπαζίγος και Διονύσιος Σέρρας. Στο τέλος του τόμου αυτού, δημοσιεύεται πίνακας των εκδόσεων της Εταιρείας, στον οποίο περιλαμβάνονται 22 τόμοι των Κεφαλληνιακών Χρονικών, 16 τόμοι με πρακτικά συνεδρίων και 28 τόμοι στη «Σειρά Διατριβών και Μελετών».
Για το επιστημονικό-εκδοτικό έργο της Εταιρείας μέχρι το 2014, έχει γράψει η Δώρα Φ. Μαρκάτου, και έχει αναφερθεί στη δημιουργία ενός φυτωρίου ερευνητών, ως στόχου της Εταιρείας που υπηρετήθηκε με την έκδοση των Κεφαλληνιακών Χρονικών. Μέσω του περιοδικού αυτού, κυρίως, προσφέρθηκε σε κάθε ερευνητή ένα βήμα διαλόγου με την επιστημονική κοινότητα, αλλά και η ευκαιρία να βελτιωθούν οι νέοι ερευνητές, με τις εύστοχες παρατηρήσεις και τα σχόλια του επιστημονικού επιμελητή της έκδοσης – για τους πρώτους τόμους του αείμνηστου Γιώργου Γ. Αλισανδράτου. Με αυτήν την επιτελική συγκρότηση, η Εταιρεία στάθηκε έξω από περιστασιακές σκοπιμότητες και ιδεολογικές βεβαιότητες, και βασίστηκε μόνο στην επιστημονική πειθαρχία και την τεκμηρίωση.
Η ιστορική έρευνα, που επιτελείται μέσα από τη δραστηριότητα της Εταιρείας, εστιάζεται στην τοπική ιστορία και τον τοπικό πολιτισμό. Αναδεικνύει την τοπικότητα και την ιδιαίτερη ταυτότητα των ανθρώπων, αναδιφώντας ρίζες και θεμέλια σημαντικά για την ανατροφοδότηση των τοπικών κοινωνιών. Πρόκειται, ακριβώς, για την «αντίσταση των τόπων», την άμυνά τους στην πολιτισμική ευθυγράμμιση, στην καθολική ενοποίηση των προτιμήσεων, που προωθείται από τη διεθνή πολιτική και οικονομική κυριαρχία. Επιπλέον, στην ψηφιακή εποχή που ζούμε σήμερα, μεγάλο μέρος της ανθρώπινης δραστηριότητας πραγματοποιείται μέσω των κοινωνικών δικτύων και των ηλεκτρονικών υπολογιστών.
Κυριαρχεί η εικόνα, οι εκθετικές ταχύτητες διαμοιρασμού περιεχομένου, και διαπιστώνεται η χρήση της ιστορίας από μη ειδικούς, με μη ομολογημένες επιδιώξεις κέρδους, επιρροής και αναγνωρισιμότητας. Υπάρχει, έτσι, η ανάγκη προστασίας του «μέτρου» και της λογικής στην «παραγωγή» της ιστορικής γνώσης, στην επιστημονική της προσέγγιση και τη διαχείρισή της για την έγκυρη ενημέρωση του κοινού.
Υπάρχει η ανάγκη να συστρατευθεί ξανά η τοπική κοινωνία και η επιστημονική κοινότητα για τη στήριξη του έργου της Εταιρείας Κεφαλληνιακών Ιστορικών Ερευνών, με την εγγραφή νέων μελών, που να αποδέχονται τις αρχές και τους σκοπούς της Εταιρείας, όπως αποτυπώνονται στο καταστατικό της. Στο ίδιο πλαίσιο, οι αρχαιρεσίες που θα πραγματοποιηθούν στα τέλη Μαρτίου, θα είναι μία ευκαιρία για ένα νέο κάλεσμα προς όποιον δύναται να συμβάλει εποικοδομητικά στην πορεία της Εταιρείας προς το μέλλον.
ΔΙΟΝΥΣΗΣ Γ. ΓΑΡΜΠΗΣ
Ταμίας Ε.Κ.Ι.Ε.
