Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός

Ήταν Απρίλιος του 2019, που ανηφόρησα στα Δαμουλιανάτα για να αναζητήσω στοιχεία λαογραφικά της περιοχής της Ανωγής. Βασικός σταθμός μου η συνάντηση με την αξέχαστη Χαραλαμπία Αλιβιζάτου.

Μια γυναίκα λεβέντρα στο ύφος της, ντόμπρα στο χαραχτήρα της και άμεση στην επικοινωνία της με καλή καρδιά. Δεν πρόλαβα να στρωθώ στο τετράδιο καταγραφής μου, και μου πρόσφερε νερό, καφέ και γλυκό του κουταλιού. Πιάσαμε τη συζήτηση, όπως κάναμε και παλιά και η Χαραλαμπία ήταν χείμαρρος αναμνήσεων και λαογραφικών στοιχείων, μα καθώς μιλούσε, έβλεπες, αναγνώριζες πως τούτη η γυναίκα ήταν δουλεύτρα του κάμπου, του μόχθου, ήταν μια μάνα παλιάς καλής στόφας, μα και κοινωνική με μια ανοιχτοσύνη καμαρωτή. Η Χαραλαμπία ήταν με αξίες ζυμωμένη και τις διατήρησε και σου τις μετάδιδε τόσο όμορφα και ειλικρινά.

Η επιμονή μου να ανακαλύψω τα πειρατικά άσματα της Παλικής, ήταν και είναι πάλεμα με το χρόνο και την ψυχή μου, μια και ακόμη διατηρούνται κάποια αχνά, πολύ αχνά, μουσικά ακούσματα και λόγια από πειρατικά παλιά συμβάντα.

Μιλήσαμε τη μέρα εκείνη για τον Παπα- Σταθάτο, από τα Καμιναράτα, που τον άρπαξαν οι πειρατές, πολύ παλιά, όπως λέει η παράδοση και μπόρεσε με καλή τύχη να γυρίσει στο νησί ευεργετημένος από « φιλόξενο Κουρσάρο ». Αναζήτησα από τη μνήμη της το χοροτράγουδο των Δαμουλιανάτων, «Η μάνα με το βελόνι». Πειρατικό και ακατάγραφο τούτο το άσμα, απλά σαν ελάχιστη παράδοση «έμεινε» κι όλο και σβήνει και τρέχει ο ήχος του πίσω στο παρελθόν, όσο εμείς δεν το αναζητούμε…

Πάνω στο κέντρισμα της μνήμη της Χαραλαμπίας, της πρόβαλα το ατελές πειρατικό άσμα από την περιοχή των Καμινάρατων «Ίσια να βγει το φεγγάρι», που τα λόγια του εν μέρει τα είχα καταγράψει από τη γιαγιά Αρετή Δημητράτου – Μαρούλη, στα Καμιναράτα, στα 1995.

Μικρή αναφορά για τούτα τα άσματα υπάρχει και στο «Παγκεφαλληνιακό Ημερολόγιο» του 1938 του Σπύρου Σκηνιωτάτου. Μόλις της θύμισα κάποιους στίχους από την πρώτη καταγραφή μου, η Χαραλαμπία το θυμήθηκε και το συμπλήρωσα στα κενά του …

– Ναι, Γεράσιμέ μου, μου είπε, με ένα πλατύ χαμόγελο, το τραγουδούσε ο πατέρας μου και οι άλλοι παλιοί. Το θυμάμαι στα λόγια του και νομίζω πως χορευόταν συρτό.
Άρπαξα τη μολυβόπενά μου και το έστρωσα τούτο το άκουσμα στο λευκό του χαρτιού μου.
Ακολουθεί το γράψιμο εκείνης της στιγμής, σε αφτιασίδωτη μορφή, όπως διατηρείτο στη μνήμη της Χαραλαμπίας, τη μουσική ακριβώς δεν την ξέρουμε, μα ήταν συρτός χορός και …, κύκλο όλοι μαζί, όσοι το χόρευαν, έκαναν.
Υπάρχει δε και η μνήμη, έστω και ελάχιστη, καταγεγραμμένη, πώς, όταν το χόρευαν έκαναν μια μικρή αναπαράσταση με δυο- τρεις χορευτές να είναι ντυμένοι με ρούχα κάπως πειρατικά…

Το πλέμενο

«Πλέμενο πλέει στη στεριά, στα κύματα βουλιάζει
βλέπουτο μάτια από ψηλά, χέρια τ’ ακαρτερούνε
κι’ να Καμιναρόπουλο, κρατεί του καλά τη φλόκα
κι’ όλο φωνάζει κραταιά στα μαύρα τα πελάγη.
– Είμαστενε όλοι βάντζινοι, κρατάμε στ’ αμπάρια
το κύμα αντάριο τόχουμε σκληρό για προσκεφάλι
και του’ ουρανού τα σύγνεφα για φαγητό ημέρας.
Το βογγητό της θάλασσας, απάγγιο μας στο πλάι,
π’ όταν γίνεται χαλί, τότες στρώνομε γιορτάσι.
Πάνω σ’ έρμο κάτηφο βουνό στέκει το σπιτικό μας
εις το μικρό το Γερακαριό, αγνάντια στην αρμύρα.
Το στρώμα μας η θάλασσα και πειρατών τα χέρια
τη θάρρητα δεν χάνουμε σ’ αυτήνε δω τη ζήση,
έχουμε ορπίδα εις τον Θιό, κοιτώντας τα θαλάσση
όπου συχνά γι’μάς ακούγεται φωνή αφουγκρασμένη.

Α, χαλάλι παλληκάρια μπαίνουμε όλοι μες στ’ αμπάρια
Α, χαλάλι παλληκάρια Α, όλη ζωή μας μες στ’ αμπάρια ».

Τούτη τη Κυριακή, στις 7 του μηνός Ιουλίου, 2024, και ώρα 10.00 πμ στον Ιερό Ναό Υ.Θ Δαμουλιανάτων θα τελεστεί το σαρανταήμερο της μνήμης της Χαραλαμπίας Αλιβιζάτου. Θα ζει πάντα μέσα στην ενθύμησή μας, για τα καλά δωρήματα της ψυχής και της ζωής της, που απλόχερα με πλατύ χαμόγελο μας έδωσε.