Του Γεράσιμου Γαλανού

Μέσα στο ηλιόλουστο ελληνικό τοπίο, στα απλώματα και στα υψώματα, άλλοτε μόνη και άλλοτε κοπαδιαστή,  το δένδρο της ελιάς προβάλει  και  γεφυρώνει μα και θυμίζει πως  ήλθε από το παρελθόν  στο παρόν  και σημάδεψε την ιστορία με  κείμενα, με λόγια, με παραμύθια, με ολύμπια στεφανώματα  και με τόσα άλλα που κάνουν την καρδιά μας, δίκαια  να τη θεωρεί αθάνατη.

Δέντρο ιερό όλων των μονοθεϊστικών θρησκειών της Μεσογείου. Σύμφωνα με την ελληνική ιστορική παράδοση γεννήθηκε  από την αντιπαλότητα των δυο θεών:

της Αθηνάς και του Ποσειδώνα.

Έπειτα, φυτεύτηκε με αγάπη για να συμβολίζει την ειρήνη και τον ευγενικό αγώνα στα ποτάμια των Ελλήνων, στου Ίστρου τις εκβολές, στου Αλφειού τις όχθες.

Η ελιά δόξασε τους Έλληνες και αυτοί με τη σειρά τους τη δόξασαν, την  ύψωσαν σε σύμβολο νίκης.

Ξεφυλλίζοντας τα κείμενα του Όμηρου, του Αισχύλου, του Πίνδαρου, του Σοφοκλή και τόσων άλλων της μεγάλης αρχαιότητας των Ελλήνων, συναντάς σελίδες και στίχους εγκωμιαστικούς για την ελιά.

Μα και  στους νεότερους, στον Παλαμά, στον  Σικελιανό,  στον Ελύτη , στον Σεφέρη  μύριες αναφορές  για την ελιά και την προσφορά της θα συναντήσεις, καθώς γυρνάς τα φύλλα  των έργων τους.

Η ελιά , το δέντρο του φωτός, πάντα παρούσα σε εμάς, στον εργάτη, στον άνθρωπο του μόχθου, στον καλλιτέχνη, που από την αρχαιότητα έως σήμερα την χαράζει στο έργο του.  Άλλοτε τη ζωγραφίζει και άλλοτε τη σμιλεύει με το γλύφανο. Παρούσα  και στον χρυσοχόο, στον ξυλογλύπτη, στον κάθε δημιουργό, που ξέρει να βλέπει της ελιάς της  ευλογημένης, το ανάστημα και τα καλά της.

Μεγάλο το συνόδευμα της  ελιάς , στη χαρά και στη λύπη, στη στέρηση και στην ευημερία, στη γέννηση και στο θάνατο, στο θρίαμβο και στον πόνο… μας συντροφεύει του καρπούς της το χρυσαφένιο λάδι, στο στεφάνωμα που μας χαροποιεί, ο ίσκιος που μας ευεργετεί για την ξεκούραση.

Όλα αυτά και τόσα άλλα για την ελιά και την προσφορά της, που  στέκονται  παράμετροι για τη δημιουργία  του πολιτισμένου κόσμου.

Μνημεία Φύσης

Κορμοί- Ελιές παμπάλαιες

Σα διαβαίνεις  κάτω από των ελιών τη σκιάδα, τη χαίρεσαι, την απολαμβάνεις, τη νιώθεις που ανάμεικτη με τον κρησαρισμένο ήλιο δεν σε πλακώνει και δεν σου κρύβει το φως.

Σκέφτεσαι πως τούτο το δέντρο της ελιάς,  έχει τόση προσφορά, θα κινήσει τα χέρια για το μάζωμα του καρπού της, τα ελαιοτριβεία, τους μύλους, τα κάρα και τα ζωντανά για τη μεταφορά, θα πληρώσει τα εργατικά χέρια που θα κουραστούν για τον χρυσαφένιο ζωμό της.

Χρόνια  ζει πάμπολλα, χρόνια τιμημένα και δεν της απολείπουν οι καρποί ποτέ. Στάσου και παρατήρησε μέσα στο λιοστάσι τους αιώνιους κορμούς της ελιάς. Δες πως προβαίνουν και πως ρυτιδιάζουν σε μια της φύσης γλυπτική. Εξογκώματα και καρούμπαλα, ανοίγματα και κουφάλες, μάτια τεράστια που προβάλουν και κλαριά που ατίθασα θέλουν να ανεβούν στον πλάτωμα του ουρανού, έτσι διαμορφώνεται στους αιώνες ο κορμός της ελιάς.

Σε προκαλούν αυτά τα ελιάτικα  ανάγλυφα και γλυπτικά γεράσματα να τα προσέξεις και να τα ταυτίσεις με αρχαίους θεούς, με μορφές από την μυθολογία και την ιστορία και από το χώρο των παραμυθιών που μέσα στις μεγάλες κουφάλες όλο και τα  ξωτικά κουρνιάζανε και τα μικρά ζώα βρίσκουνε απάγκιο για να κάνουν τη  φωλιά τους.

Καθώς το μάτι όλο και τρέχει να δει της ελιάς  τους κορμούς,  τους αιώνιους, το μυαλό θυμάται πως σε ένα χορικό στον Οιδίποδα επί Κολωνώ  ο Σοφοκλής έχει συνθέσει ύμνο στην ελιά. Ένα τραγούδι είναι για έναν άνθρωπο που με το χέρι του άγγιξε της ελιάς τον κορμό  και τραγουδά τη μοναδικότητά της, την ιστορία της, την Αθηνά που την προστατεύει, το αθάνατο του δέντρου της και την προσφορά της στον κόσμο.   Όχι , τούτο το  δέντρο δεν υπάρχει στην Ασία… λέει.

Οι κορμοί της ελιάς είναι αγαπητοί στην ψυχή μας, δεν ανεβαίνουν όπως των κυπαρισσιών το ύψος, το λαμπαδωτό, μα μοιάζουν με εμάς τους ανθρώπους, που όταν γεράσουμε όλο και παχαίνουμε και της κοιλιάς μας τα εξογκώματα προβάλλουν.

Σαρκώδη σάκοι οι κοιλιές μας  σαν των ελιών τα πόμπολα…

Στην αρχαία τραγωδία, η Αντιγόνη αγγίζει  τον κορμό μια ελιάς γέρικης, στα περίχωρα της Θήβας και μονολογεί: Ποιος νόμος θα μπορούσε να υποχρεώσει  μιαν ελιά  να χάσει τις ρυτίδες της;

Αγριλιά  – Ελιά

Το νησί μας, η Κεφαλονιά μας γιομάτη από λιοστάσια είναι. Λιοστάσια που ντύνουν πλαγιές, όπως αυτά της Πυλάρου, της Παλικής, της Λειθαθούς,  λιοστάσια σε πλατώματα και σε γκρεμούς, λιοστάσια κοντά σε σπίτια και ελιές σε αυλές που μας αφουγκράζονται και μας υποδέχονται καθημερινά. Τοπία φυσικού κάλλους,  μνημεία φύσης,  ελαιώνες παμπάλαιοι  που αντιστέκονται στο χρόνο και στην αδιαφορία μας.

Κάπου στη Λειβαθώ, κοντά στα Σβορωνάτα στέκουν κοντά σε μια στροφή μια παρέα από γερασμένες ελιές. Ψηλές, σκιώδεις και  με κορμούς που λένε ιστορία, ο λαός μας πιστεύει πως αυτές οι ελιές μιλούνε. Αν έχεις  βαρύ καημό και ξαποστάσεις  στη σκιάδα τους, τότε σου μιλούνε και σου λύνουν το πρόβλημα. Έτσι εξηγεί ο λαός το ξαπόσταμα που γίνονταν παλιά, σε αυτές τις ελιές και που όλο και μαζεύονταν πολλοί και με την κουβέντα έλεγαν τον πόνο τους και τα βάσανά τους και ξαλάφρωναν. Αυτές οι ελιές πήραν τα βάπτισμα, ως  «οι Ελιές της Κουβέντας».

Τα αγρίλια παλιά στο νησί μας ήταν πολλά, μα οι Κεφαλονίτες φιλόπονοι και εργατικοί καθώς είναι, κληρονόμησαν από τους παλαιότερους τη συνήθεια να μπολιάζουν τα αργίλια και να τα ημερώνουν.

Βέβαια, τα καλά αρμάκια και τα πλατώματα της γης τα είχαν ως συνήθως για τα αμπέλια και πάνω στη ραφή της αρμακιάς φύτευαν την ελιά. Πρόσεχαν τη φράση που λέει η παροιμία, πως, το  λάδι τρώει το κρασί, Έτσι, αλάργου από το αμπέλι πάνω στην πέτρα, η ελιά είχε θέση, μα δικαίωνε πάντα το φύτεμά της.

Το αγρίλι για να μερώσει και να πάρει τα πάνω του όπως λέει ο λαός, πρέπει το φεγγάρι στη γιόμωση να είναι, και, ο καιρός τέτοιος που να βοηθά τον μπολιαστή  για να είναι σίγουρός για τους χυμούς του δέντρου…

*Αφιερώνεται με πολλή εκτίμηση στην καθηγήτρια των Α.Τ.Ε.Ι. ΙΟΝΙΩΝ ΝΗΣΩΝ Ηρειώτου Ευφημία