Γράφει η Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Είναι ίσως υπερβολικό να απαιτεί ένας τουριστικός προορισμός και ιδιαίτερα, από ταξιδιώτες χαμηλού πολιτιστικού ενδιαφέροντος, να δώσουν χρόνο στη λαογραφία και την ιστορία του. Οι φυσικές ομορφιές της Κεφαλονιάς, όπου τα ψηλά βουνά εναλλάσσονται με τις γαλαζοπράσινες θάλασσες, τα σπήλαια και τα παράδοξα φυσικά φαινόμενα, δεν αφήνουν εύκολα το εγγενές φυσιολατρικό ένστικτο να σκεφτεί πέρα από όσα βλέπει. Μέσα στο τοπίο όμως, βρίσκεται κρυμμένη η έκφραση του λαού που χιλιάδες χρόνια αλληλοεπιδρά με αυτή την φύση και δημιουργεί, φυσικές και μεταφυσικές συμπεριφορές.
Ο λαός της Κεφαλονιάς, δεν είναι μόνο υπερήφανος για τη υπεραιωνόβια ιστορία και παράδοση του. Είναι και για τους ανθρώπους του. Ανθρώπους της τέχνης, του πνεύματος, της επιστήμης, της πρωτοπορίας, που μεγάλωσαν με την κεφαλληνιακή νοοτροπία. Ας διατυπωθεί λοιπόν διαφορετικά ο συλλογισμός: τι πρέπει να πάρει ο ταξιδιώτης, αν πλέον αυτός ο ταξιδιώτης υπάρχει, από τη ζωή αυτού του τόπου; Τι παραπάνω μπορεί να προσφέρει η επίσκεψη στη Κεφαλονιά που δεν μπορεί να υποκαταστήσει μια πολυμεσική εικονική πραγματικότητα;
Η εύκολη απάντηση, είναι η ιδιαίτερη γεωμορφολογία και ο φυσικός πλούτος, που παρακινούν σε εξόρμηση στη φύση, τις ασυνείδητες επιθυμίες. H ψυχοσωματική εκτόνωση στις λίγες ημέρες ραστώνης έχουν αλλάξει τον προσανατολισμό και το ενδιαφέρον του ταξιδιώτη. Ο ταξιδιώτης αυτός, ιδιαίτερα τα τελευταία είκοσι χρόνια, λέγεται τουρίστας, δηλαδή καταναλωτής. Όλα για αυτόν ονομάζονται «σουβενίρ». Ο ήλιος, η φύση, οι άνθρωποι. Στην εύστροφη ιδιοσυγκρασία του Κεφαλλήνα, η ανταλλακτική αυτή σχέση, που προσφέρει άμεσα και γρήγορα χρήμα, έγινε νοοτροπία. Ακόμα όμως και αυτή η νοοτροπία, τα τελευταία δύο χρόνια αρχίζει να χάνεται. Ο τουρίστας, έφτασε να κορεστεί και από αυτό. Πλέον, αρχίζει να δραστηριοποιείται αυτόνομα. Αρχίζει να ψάχνει την παραδοσιακή έκφραση και το λαϊκό στοιχείο. Και οι ντόπιοι αρχίζουν να αναρωτιούνται τι κάνει η αλεπού στο παζάρι.
Παράδοξο είναι το γεγονός, πως ένας τόπος αρχαίο πολιτισμό, ιστορία, με ανθρώπους της επιστήμης και της έρευνας, δεν εκφράζει μέσα από τη βασική πηγή εσόδων του, τον τουρισμό, την πολιτιστική του ταυτότητα. Ίσως, οι άνθρωποι του, απομακρύνονται από την παράδοση και τις μνήμες που κρατούν τις ρίζες τους. Ίσως, αντιδρούν σε μία παράδοση που έχει χαθεί στα μονοπάτια ενός βαβελικού φολκλορισμού, παρακινούμενη από τις επιθυμίες εξουσίας και προβολής ατόμων.
Σε κάθε περίπτωση, ο πολιτιστικός τουρισμός, στη Κεφαλονιά, σήμερα, είναι ανύπαρκτος. Θάφτηκε. Όχι κάτω από τα συντρίμμια των καταστροφικών σεισμών που επέδρασσαν σημαντικά στην λαϊκή ζωή και έκφραση, αλλά μέσα στην κοινωνία των λαών όπου το «ανήκειν» εκφράζεται σε νέες κλίμακες παγκόσμιας κουλτούρας. Φέτος, ακόμα και αν οι δήμοι γέμισαν τα πρόγραμμα τους με πολιτιστικές εκδηλώσεις, καμία δεν αφορούσε τον πολιτιστικό τουρισμό ή να ήταν προσιτή προς τους ξένους ταξιδιώτες.
Ήδη από το 1950, οι τουριστικοί οδηγοί της Κεφαλονιάς, αποτελούσαν εγχειρίδιο στα χέρια του περιηγητή. Δεν είναι απλά περιγραφικοί. Είναι έντυπα ιστορίας και πολιτισμού. Για παράδειγμα, ο ιστορικός και αρχαιολογικός περίπατος του Σπ. Μαρινάτου, αποτελεί, βιβλιογραφική πηγή στους σύγχρονους μελετητές. Στα περιοδικά, η επιθυμία για ορθή αξιοποίηση των αξιοθέατων παρουσιάζεται ήδη από το 1960. Και όμως, φτάσαμε σε μία κατάσταση, να μην γνωρίζουν ούτε οι ντόπιοι τον πολιτισμό του νησιού μας.
Τα φυσικά φαινόμενα και η αρχαία ιστορία του τόπου, η συμπεριφορά του Κεφαλλήνα και η λαογραφία, συνδυάζονται και δημιουργούν μια πολιτιστική έκφραση, που διατηρεί τις ρίζες της από την συμβατικά λεγόμενη ομηρική εποχή. Ο παλαιολιθικός άνθρωπος βρισκόταν στη Κεφαλονιά από τις απαρχές του πολιτισμού, και οι απόγονοι του, δημιούργησαν το μεγαλύτερο μυκηναϊκό βασίλειο της δυτικής Ελλάδας. Ασχέτως αν η τιμή της φήμης ενός ονόματος, αποδίδει ακόμα το ιστορικό κύρος στη γείτονα νήσο, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία για το που μπορεί να άνθησε ένα τόσο μεγάλο βασίλειο. Οι αμφισβητίες του Βέντρις που πίστευαν σε άλλον Θεό, σε έναν που δεν μιλούσε Ελληνικά, ίσως θα πρέπει να γνωρίσουν την ιστορική αλήθεια πίσω από τα ομηρικά έπη και τις γενετικές μελέτες, του τμήματος φυσικής ανθρωπολογίας του δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Παρόλα αυτά, αυτό που εξίσου πλούσιο τον πολιτισμό αυτού του τόπο, είναι η λαογραφία του. Ένας από τους μεγαλύτερους λαογράφους του 20ου αιώνα, ο Δ. Λουκάτος, διατήρησαν μέσα από ζωντανές μαρτυρίες τις εθιμικές συμπεριφορές.
Η λαϊκή παράδοση της Κεφαλονιάς, αποτέλεσε επίσης το συνεκτικό στοιχείο διατήρησης του εθνικού και θρησκευτικού φρονήματος των κατοίκων κατά τη μεγάλη περίοδο της ξένης κυριαρχίας, που μερικώς τελείωσε με την Ένωση των Επτανήσων με την Ελλάδα. Μέσα από τη λαογραφία, η οποία αφορμάται απευθείας από το θρησκευτικό αίσθημα, ο Κεφαλλήνας, ανέπτυξε την ιδιοσυγκρασία που τον χαρακτηρίζει και τον οδήγησε ιστορικά σε μεγάλες καινοτομίες. Παρόλο που το Αργοστόλι, κινούνταν σχεδόν πάντα σε πιο σύγχρονους και δυτικούς ρυθμούς, σε άλλες περιοχές όπως η Πύλαρος, οι Πρόννοι ή η Παλική, ο λαός κρατούσε ζωντανή στη μνήμη και τις συμπεριφορές του, την αρχαία του ταυτότητα. Πλέον, αυτή η παράδοση χάνεται και για έναν ακόμη λόγο. Από τους ξένους που επιλέγουν χωριά- φαντάσματα και κατοικούν μόνιμα στη Κεφαλονιά. Για παράδειγμα, στο χωριό Τσελεντάτα, το 90% των κατοίκων είναι Ιταλοί.
Για όλα αυτά λοιπόν, αναρωτάται κανείς, γιατί ο τόπος μας, δεν αξιοποιεί και δεν προβάλλει τον τιτάνιο πολιτισμό του; Το ερώτημα δεν απευθύνεται αποκλειστικά στους φορείς, αλλά σε όλους όσους ασχολούνται με τον τουρισμό. Γιατί ο πολιτιστικός τουρισμός δεν κοστίζει όσο κάποιοι φαντάζονται. Μάλιστα, είναι επιτακτική ανάγκη η παρουσία του στη Κεφαλονιά. Γιατί, ο τουρίστας που θα αποφέρει σημαντικό κέρδος, είναι αυτός που θέλει να καταναλώσει πολιτισμό. Γιατί θέλει να θυμάται και να δίνει αξία στον τόπο που επιλέγει να επισκεφθεί.
Tα οφέλη από τον πολιτιστικό τουρισμό αφορούν τόσο τους ταξιδιώτες αλλά και τους κατοίκους. Η ενασχόληση με την προβολή του πολιτιστικού τουρισμού, ίσως είναι η λύση στο πρόβλημα που αντιμετωπίζει αυτή τη στιγμή το νησί μας. Η παράδοση χάνεται και οι περισσότεροι θιασώτες της, λειτουργούν ως αυθεντίες που αγορεύουν επικήδειους. Ελάχιστοι είναι αυτοί που θέλουν πραγματικά να προσφέρουν αλλά και έχουν προσφέρει σημαντικό έργο. Δεν βρίσκονται στο επίκεντρο, αλλά στο περιθώριο.
Η πατρίδα των ηρώων, των ποιητών, των επιστημόνων, των ανθρώπων των ιδεών, δεν πρέπει να ξεχάσει την ταυτότητα της. Δεν πρέπει να χαθεί μέσα στο τσιμέντο, τους κοκοφοίνικες, τις ξαπλώστρες. Οι βιβλιοθήκες, τα μνημεία και η ιστορία, πρέπει να χαμογελάσουν ξανά. Και σε αυτή την αποστολή, πρέπει να δοθεί καθοδήγηση αλλά και βήμα στη νέα γενιά. Η αλληλεπίδραση με αυθεντικούς ανθρώπους, με την φύση και τις ιδιαιτερότητες της Κεφαλονιάς, θα είναι αυτή που θα κρατήσει οικονομικά, κοινωνικά και πνευματικά, ζωντανό το νησί μας.
