Σε εποχές αβεβαιότητας, πολλοί βρίσκουν καταφύγιο στα βιβλία. Πράγματι, τα βιβλία έχουν τη μοναδική ικανότητα να ψυχαγωγούν, αλλά και να διδάσκουν. Γι’ αυτό πρέπει να διασφαλίσουμε ότι όλοι έχουν πρόσβαση στη γνώση και στο στοχασμό μέσω των βιβλίων και της ανάγνωσης. Το βιβλίο είναι πηγή γνώσης, απόλαυσης, είναι καταφύγιο και χαρά, είναι παράθυρο σε καινούριους κόσμους.
Η Παγκόσμια Ημέρα Παιδικού Βιβλίου γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 2 Απριλίου, την ημέρα που γεννήθηκε ο μεγάλος Δανός παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Την καθιέρωσε η Διεθνής Οργάνωση Βιβλίων για τη Νεότητα (ΙΒΒΥ) το 1966. Από τότε, κάθε χρόνο, ένα διαφορετικό εθνικό τμήμα της οργάνωσης αυτής ετοιμάζει ένα μήνυμα και μια αφίσα που διανέμονται σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να τονίσουν την αξία των βιβλίων και της ανάγνωσης και να ενθαρρύνουν τη διεθνή συνεργασία για την ανάπτυξη και τη διάδοση της λογοτεχνίας για παιδιά και νέους.
Επιπλέον, η Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου διοργανώνεται επί ετησίας βάσεως από την UNESCO, με σκοπό την προώθηση και την προβολή της ανάγνωσης. Η ημερομηνία της 23ης Απριλίου επιλέχθηκε για πρώτη φορά το 1925 από βιβλιοπώλες της Καταλονίας επειδή συνέπιπτε με την ημερομηνία θανάτου του Θερβάντες. Το 1995 η UNESCO καθιέρωσε την 23η Απριλίου ως ημερομηνία εορτασμού της Παγκόσμιας Ημέρας Βιβλίου επειδή συμπίπτει με τον θάνατο και ενός άλλου κλασικού των διεθνών γραμμάτων: του Ουίλιαμ Σαίξπηρ. Ο Σαίξπηρ και ο Θερβάντες πέθαναν στις 23 Απριλίου του 1616 και το γεγονός αυτό προσδίδει ιδιαίτερη συμβολική βαρύτητα στην Παγκόσμια Ημέρα Βιβλίου.
Το μήνυμα της Ελληνικής συμμετοχής για τον εορτασμό της Παγκόσμιας Ημέρας Παιδικού Βιβλίου 2023 είναι «Είμαι ένα βιβλίο. Διάβασέ με» και μεταφέρει σε όλον τον κόσμο την αγάπη για την ανάγνωση, μέσα από την οποία αναδεικνύονται οι πανανθρώπινες αξίες της ισότητας και της συμπερίληψης, της αλληλεγγύης και του σεβασμού στον «άλλο».
Είναι αδύνατο να αποκτήσουμε τη γνώση όλων των βιβλίων, ακόμα και των αξιόλογων, αυτό όμως δεν συνιστά λόγο να μη διαβάζουμε όσα βιβλία μπορούμε. Έτσι δεν είναι;
Σκοπός είναι να κατορθώσουμε να εμφυσήσουμε στα μικρά παιδιά την αγάπη για το βιβλίο και τη βιβλιοφιλία. Στην εποχή των πολλών και διαφορετικών ερεθισμάτων, δύσκολο εγχείρημα θα πει κάποιος, μιας και την προσοχή των μικρών μας φίλων διεκδικούν καθημερινά η τηλεόραση, το τάμπλετ και ο υπολογιστής, ενώ ο ελεύθερος χρόνος τους μοιράζεται στις πολλές εξωσχολικές δραστηριότητες, σε μαθήματα και σε χρονοβόρες μετακινήσεις. Δύσκολο, όχι όμως ακατόρθωτο.
Μια ενδιαφέρουσα πρόταση θα ήταν να διαβάζουμε βιβλία μαζί, να παίζουμε με βιβλία, να πηγαίνουμε σε εκδηλώσεις βιβλίου, να σκορπάμε βιβλία στον χώρο όπου μεγαλώνουν και να περιμένουμε ώσπου η περιέργειά τους να τα κάνει να ξεφυλλίσουν μερικά από αυτά. Επίσης από μικρή ηλικία να παίρνουμε τα παιδιά μαζί μας στο βιβλιοπωλείο, να τους δείχνουμε το χώρο με τα βιβλία κι εκεί να τους μαθαίνουμε πώς διαλέγουμε ένα βιβλίο. Το παιδί έτσι θα αγαπήσει σταδιακά το βιβλίο, θα επιλέγει μόνο του και σταδιακά θα αποκτήσει αναγνωστική συνείδηση.
Όλοι οι συγγραφείς συμφωνούν ότι ο ρόλος του γονιού είναι καθοριστικός. Μας λένε να αφήνουμε τα παιδιά να διαλέγουν και να διαβάζουμε συχνά μαζί, δυνατά. Ο Ευγένιος Τριβιζάς παροτρύνει τους γονείς να επιλέγουν παιδικά βιβλία που και οι ίδιοι απολαμβάνουν με στόχο τη συνύπαρξη παιδιού και γονιού πάνω από ένα βιβλίο: «Η έννοια της συναπόλαυσης είναι καθοριστική. Αν οι γονείς διαβάζουν στο παιδί μια ιστορία που αφήνει τους ίδιους αδιάφορους, εκείνο το διαισθάνεται και αντιδρά ανάλογα. Αν όμως διασκεδάζουν οι ίδιοι με την όλη διαδικασία, τότε είναι πολύ πιο πιθανό να μεταδώσουν στο παιδί την αγάπη για το διάβασμα». Φυσικά, πολύ σημαντικό είναι να αγαπούν οι ίδιοι οι γονείς τα βιβλία και να τους βλέπουν τα παιδιά να διαβάζουν και να αντλούν απόλαυση από αυτό.
Ποιος όμως είναι ο ρόλος του σχολείου σε όλη αυτή την προσπάθεια; Το σχολείο μπορεί να δημιουργήσει κίνητρα για ανάγνωση, όπως δραστηριότητες με μορφή παιχνιδιού που εμπλέκουν βιβλία, ώρα ανάγνωσης όπου δάσκαλος και παιδιά επιλέγουν και διαβάζουν βιβλία, αναπάντεχες γωνιές του σχολείου όπου μπορεί να γίνει μια ατμοσφαιρική ανάγνωση, προτάσεις για βιβλία που συνδέονται με τα ενδιαφέροντα κάθε παιδιού, υποστήριξη των επιλογών τους, χρόνος για να μιλήσουν για τα βιβλία που διαβάζουν.
Όταν ο δάσκαλος λειτουργεί με πάθος σε σχέση με τα βιβλία βρίσκει τρόπους να κάνει τα παιδιά να τα αγαπήσουν, για παράδειγμα διαβάζοντας ένα βιβλίο με εκφραστικότητα και ξάφνου να λέει «η συνέχεια αύριο…» δημιουργώντας έτσι προσμονή! Ο εκπαιδευτικός μπορεί ακόμα να προτείνει στους μαθητές να «παίξουν» το βιβλίο και να υποδυθούν τους ήρωές του. Τότε, το σχολείο συμβάλλει στη διαμόρφωση μικρών και μεγάλων βιβλιοφάγων. Δυστυχώς όμως, επειδή μεγάλο μέρος των σχολικών βιβλίων είναι κουραστικά, βαρετά έως και απωθητικά, δυσκολεύουν τα παιδιά και στο τέλος δημιουργούν μια απέχθεια για οποιοδήποτε έντυπο. Γι’ αυτό, καλό θα ήταν οι εκπαιδευτικοί να καταφέρουν να γίνουν εμπνευστές και να φυτέψουν τον σπόρο για την αγάπη προς το βιβλίο και να μπορέσουν να αποφύγουν την παγίδα της καθημερινότητας της σχολικής ζωής.
Το διάβασμα είναι ελευθερία, είναι ανάσα, σ’ αφήνει να βλέπεις τον κόσμο με τρόπο διαφορετικό και σε καλεί σε κόσμους που δε θα θέλεις ποτέ να αποχωριστείς. Το διάβασμα επιτρέπει στο πνεύμα να ονειρεύεται. Οι ιστορίες είναι φτερά που σε βοηθούν να πετάς ψηλά κάθε μέρα. Βρες, λοιπόν, τα βιβλία που μιλούν στο πνεύμα σου, στην καρδιά σου, στο μυαλό σου!
Θέλω να κλείσω αυτό το άρθρο με κάτι που είχα διαβάσει κάποτε και μου έκανε εντύπωση: στο Ιράκ τα βιβλιοπωλεία αφήνουν τα βιβλία αφύλακτα στο πεζοδρόμιο, ακόμα και για νύχτες ολόκληρες. Στη Βαγδάτη υπάρχουν ολόκληροι δρόμοι με βιβλιοπωλεία που λειτουργούν μ΄ αυτόν τον τρόπο. Άλλωστε, οι Ιρακινοί λένε: «αυτός που διαβάζει δεν κλέβει και αυτός που κλέβει δε διαβάζει».
Προτάσεις με κλασικά παιδικά βιβλία από Έλληνες και Ξένους συγγραφείς
• Χωρίς οικογένεια, Hector Malot
• Μικρός πρίγκιπας, Antoine de Saint – Exupéry
• Όλιβερ Τουίστ, Charles Dickens
• Το ημερολόγιο της Άννας Φρανκ, Anna Frank
• Τα ταξίδια του Γκιούλιβερ, Jonathan Swift
• Ποιος σκότωσε το σκύλο τα μεσάνυχτα, Mark Haddon
• Ο Τρελαντώνης, Πηνελόπη Δέλτα
• Ένα παιδί μετράει τ΄ άστρα, Μενέλαος Λουντέμης
• To καπλάνι της βιτρίνας, Άλκη Ζέη
• Θωμάς Q. Bit ταξιδιώτης στο κάτοπτρο του χρόνου, Βαγγέλης Ηλιόπουλος
Παρασκευή Μολώνη
Μαθηματικός ΚΕ.Δ.Α.Σ.Υ. Κεφαλληνίας
Αργοστόλι, Απρίλιος 2023
