Απλουστευτικά θα μπορούσε κανείς να πει ότι δείχνει πόσο πυκνό είναι το αίμα. Μαζί με την τιμή της αιμοσφαιρίνης χρησιμοποιείται για να διαπιστωθεί η αναιμία.
Φυσιολογικές τιμές
Οι τιμές του αιματοκρίτη συνήθως κυμαίνονται μεταξύ 40-52% για τους άνδρες και 36-48% για τις γυναίκες (όταν δεν βρίσκονται σε εγκυμοσύνη).
Μετά τα 60 οι άντρες και οι γυναίκες έχουν ελαφρά χαμηλότερες τιμές αιματοκρίτη κάτι που αντανακλά τον χαμηλότερο αριθμό ερυθρών αιμοσφαιρίων σε αυτήν την ηλικία.
Όταν ο αιματοκρίτης είναι εκτός των ορίων αναφοράς, τότε το άτομο έχει χαμηλό ή υψηλό αιματοκρίτη.
Μια χαμηλή τιμή αιματοκρίτη μπορεί να υποδηλώνει λιγότερα ερυθρά αιμοσφαίρια στο αίμα από το κανονικό, που σημαίνει ότι τα όργανα του σώματος δεν λαμβάνουν αρκετό οξυγόνο.
Σ’ αυτή την περίπτωση μπορεί να εμφανιστούν συμπτώματα αναιμίας: εύκολη κόπωση, δύσπνοια, αίσθημα ταχυκαρδίας, αδυναμία συγκέντρωσης και λιποθυμική τάση. Αιματοκρίτης κάτω από 30 υποδηλώνει μέτρια έως σοβαρή αναιμία.
Χαμηλός αιματοκρίτης μπορεί επίσης να προκύψει όταν όταν υπάρχει απώλεια αίματος.
Στις εγκυμονούσες οι φυσιολογικές τιμές του αιματοκρίτη είναι χαμηλότερες από ότι συνήθως (π.χ. 34% σε μονή κύηση και 30% σε πολύδυμο κύηση).
Υψηλός αιματοκρίτης
Οι υψηλές τιμές αιματοκρίτη οφείλονται συνήθως σε αφυδάτωση (καθώς μειώνεται ο όγκος του αίματος) αλλά οι τιμές επανέρχονται σε φυσιολογικά επίπεδα μετά από επαρκή πρόσληψη υγρών. Πιο σπάνια ο υψηλός αιματοκρίτης συνδέεται με αυξημένο αριθμό ερυθροκυττάρων σε επίπεδα πάνω από τα φυσιολογικά. Η κατάσταση αυτή ονομάζεται γνήσια ερυθραιμία (polycythemia vera) και προκύπτει είτε γιατί υπάρχει κάποιο πρόβλημα στο μυελό των οστών, είτε ως εξισορρόπηση του οργανισμού στην ανεπαρκή πνευμονική λειτουργία: ο μυελός των οστών παράγει περισσότερα ερυθροκύτταρα ώστε να μεταφέρουν επαρκές οξυγόνο σε όλο το σώμα.
Εάν ο αιματοκρίτης βρίσκεται μόνιμα αυξημένος, πρέπει να γίνει η διερεύνηση της αιτίας.
Υψηλός αιματοκρίτης που οφείλεται σε ερυθραιμία σημαίνει ότι το «αίμα είναι αρκετά πυκνό» κάτι που αυξάνει την αρτηριακή πίεση ενώ υπάρχει ο κίνδυνος να σχηματισθεί πιο εύκολα θρόμβος και τελικά καρδιακή προσβολή (έμφραγμα). Άτομα με αιματοκρίτη πάνω από 50% εμφανίζουν αυξημένο κίνδυνο στεφανιαίας νόσου ή εγκεφαλικού επεισοδίου.
Αυξάνεται επίσης ο κίνδυνος για σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Οι άνδρες με αιματοκρίτη πάνω από 48% εμφανίζουν 4 φορές υψηλότερο κίνδυνο να αναπτύξουν διαβήτη τύπου 2 απ’ ότι άνδρες με αιματοκρίτη κάτω από 42%. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν το αίμα είναι πυκνό, η ινσουλίνη δυσκολεύεται να μεταφέρει τη γλυκόζη μέσα στα κύτταρα με αποτέλεσμα να ανεβαίνει το «ζάχαρο» στο αίμα, με άλλα λόγια να προκαλείται διαβήτης τύπου 2.
Φυσιολογικές τιμές αιματοκρίτη
Αιματοκρίτης άντρες: 39 – 50
Αιματοκρίτης γυναίκες: 35 – 47
Αιματοκρίτης νεογέννητα: >32
Αιματοκρίτης 2-12 ετών: 32 – 42
Αιματοκρίτης έφηβοι: 34 – 48
