Γράφει η Χαραλαμπία Καρούσου Τσελέντη
Στην Πύλαρο, τη Παλική, την Έρυσσο, την Κράνη, τους Πρόννους, η σπουδαιότερη εορτή του Ιολίου, η εορτή του προφήτη Ηλία, τιμάται με μεγάλη λαμπρότητα. Η ψυχοκοινωνική εκτόνωση μέσα από τα πανηγύρια και την ανάβαση στα απόμακρα ξωκλήσια που είναι αφιερωμένα στον Άι-Λια, έχει σημαντική θέση στην εθιμική συμπεριφορά του λαού. Στο μέσο του καλοκαιριού, η εορτή του προφήτη Ηλία ή Άι- Λια ή Άι-Λιως, όπως λέγεται στη Κεφαλονιά, είναι διαβατήρια και συνδυάζει τη θρησκευτική λατρεία με το πέρασμα στο τέλος του καλοκαιριού, στις φθινοπωρινές καιρικές προϊκονομίες του Αυγούστου και τη συγκομιδή.
Σε πολλές περιοχές του νησιού, υπάρχουν ξωκλήσια του προφήτη Ηλία, όπως αυτό πλησίον της Ιεράς Μονής Θεμάτων, ενώ στις φερώνυμες εκκλησίες στα χωριά στήνονται πανηγύρια, όπως στα Ραζάτα και στα Καμιναράτα. Στο πανηγύρι μάλιστα στα Καμιναράτα, πηγαίνουν όχι μόνο οι κάτοικοι της Παλικής αλλά και από όλες τις περιοχές της Κεφαλονιάς.
Ο προφήτης Ηλίας, είναι ο μεγαλύτερος προφήτης της Παλαιάς Διαθήκης και η ιερά παράδοση, θέλει να αφιερώνονται σε αυτόν οι εκκλησίες και τα μικρά ξωκλήσια που βρίσκονται στις κορυφές των βουνών, των λόφων και σε μεγάλο υψόμετρο. Διάφορες λαϊκές δοξασίες, σχετίζονται με την παράδοση αυτή σε όλη την Ελλάδα, και θέλουν τον προφήτη, να χτίζει την εκκλησία του στο πιο απομακρυσμένο από τη θάλασσα σημείο. Οι μικρές εκκλησίες που βρίσκονται στις κορυφές, έχουν καθοριστική σημασία για την παράδοση και τις δοξασίες του κεφαλληνιακού λαού. Οι εκκλησίες και τα ξωκλήσια που φαίνεται σαν να αγγίζουν τον ουρανό, δηλώνουν την άμεση επικοινωνία του ανθρώπου με το θείο, ιδιαίτερα με τον Ηλία, που δεν πέθανε αλλά αναλήφθηκε, όπως εξιστορεί η παλαιά Διαθήκη. Ο προφήτης Ηλίας, είναι αυτός που προστατεύει τους αγρότες και τα ζώα και η τίμηση της εορτής του, με την ανάβαση στις κορυφές, αποτελεί από μόνη της, τελετουργική συμπεριφορά. Μάλιστα την ημέρα εκείνη δεν τελούνται κτηνοτροφικές εργασίες, γιατί πιστεύεται ότι η αργία την ημέρα της εορτής θα βοηθήσει στο να μην πέσει πολύ χαλάζι τον χειμώνα.
Ο προφήτης Ηλίας επίσης, έχει συσχετιστεί, ως αυτός που μεσιτεύει σε περιόδους μεγάλης ανομβρίας και ξηρασίας, ώστε να βρέξει. Η συσχέτιση αυτή, βασίζεται στις εξιστορήσεις της παλαιάς Διαθήκης, όπου ο Ηλίας είναι αυτός που «ελέγχει» τη βροχή ύστερα από εντολή του Θεού και επέρχεται τρία χρόνια ξηρασία, ώστε να συνετιστεί ο λαός του Ισραήλ. Στη χριστιανική παράδοση, ο Ηλίας, λοιπόν, είναι ο Άγιος των καιρικών φαινομένων και μετεωρολογικός προστάτης των γεωργών, βοσκών και κτηνοτρόφων.
Ο κεφαλληνιακός λαός, εκφράζοντας τις μεταφυσικές ανησυχίες του σχετικά με την φύση με την οποία αλληλοεπιδρά στην καθημερινότητα και στις κοινωνικές του συμπεριφορές, έκανε τον Άι-Λιά, λατρευτικό διάδοχο του Δία, του συντάχτη των σύννεφων, της βροχής και των αστραπών αλλά και του θεού Ήλιου. Μάλιστα το όνομα Ηλίας, έκανε τον προφήτη «ηλιακό Άγιο».
Στη Κεφαλονιά, υπάρχει η δοξασία, ότι οι αστραπές προέρχονται από το άρμα του Ηλία που περιδιαβαίνει τους ουρανούς.
Η ημέρα της εορτής του προφήτη Ηλία, είναι επίσης διαβατήρια ημέρα και ημέρα οιωνισμών από τους γεωργούς. Για παράδειγμα, αν το μεσημέρι της εορτής ο ουρανός είναι καθάριος, τότε ο χειμώνας θα είναι ήπιος. Ως διαβατήρια ημέρα, συνδέεται σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, ιδιαίτερα στη Πελοπόννησο, με μεταφυσικά και καθαρτικά τελετουργικά, ενώ προμηνύει τη μετάβαση της αλλαγής του καιρού και της συγκομιδής. Η σοφία του κεφαλληνιακού λαού μέσα από τις παροιμίες, τονίζει τον διαβατήριο ρόλο της ημέρας, αλλά και την συγκομιδή των καρπών της περιόδου. Για παράδειγμα στη Λειβαθώ λένε, «την ημέρα του Άι-Λιως, παίρνει ο καιρός αλλιώς», ενώ στους Πρόννους, «Τσ’η Αγία Μαρίνας ρώγα και του άη-Λιως σταφύλι».
Με την εορτή του προφήτη Ηλία, ο κεφαλληνιακός λαός, εκδηλώνει τις ανάγκες κοινωνικής εκτόνωσης στο βαθύ καλοκαίρι και παράλληλα, εκφράζει τις βαθιές πνευματικές αναζητήσεις μέσα από την λατρευτική του συμπεριφορά. Οι εξορμήσεις του λαού στις εκκλησίες, τα πανηγύρια και τα ξωκλήσια, δίνουν στην ημέρα έναν ιδιαίτερα λαμπρό χαρακτήρα και τονίζουν την μετάβαση στη λαογραφία του Αυγούστου.
Βιβλιογραφία:
1. Δημ. Σ. Λουκάτος, τα καλοκαιρινά, εκδόσεις Φιλιππότη, Αθήνα, 1981.
2. Δημ. Σ. Λουκάτος, κεφαλονίτικα γνωμικά, Αθήνα, 1952
3. Μανόλης Γ. Σεργής ,Πόντος, θέματα λαογραφίας και Ποντιακού ελληνισμού, εκδόσεις Αλήθεια, Αθήνα 2008
4. Λουκάτος Δημήτριος, Γενικές αρχές στη παρουσία και την εξέλιξη των λαογραφικών φαινομένων, 1977.
5. Ιερά κοιοβιακή μονή προφήτου Ηλία Σερρών, Ο Προφήτης Ηλίας, Η φλογερά προσωπικότης των αρχαίων και των εσχάτων χρόνων: Αγιοπατερική προσέγγισις, εκδόσεις Καστανιώτη, Αθήνα 2008.
