Γεράσιμος Σωτ. Γαλανός
Οι εκδηλώσεις για την ιστορική μάχη του Λάλα που έγινε τον Ιούνιο του 1821 και ήταν αποφασιστική η συμμετοχή των Κεφαλλήνων, φέτος θα πραγματοποιηθούν λόγω των εκλογών, τον Ιούλιο.
Μια σύντομη αναφορά για τη μεγάλη προσφορά των Κεφαλλήνων που με τους αρχηγούς τους: Ανδρέα και Κωνσταντίνο Μεταξά, Ευαγγελινό Πανά, Γεράσιμο Φωκά αγωνίστηκαν και καθόρισαν τη μάχη νικηφόρα για τους Έλληνες. Μια σύντομη αναφορά για την μεγάλη προσφορά των Κεφαλλήνων επιβάλλεται.
Στην περιοχή Λάλα του οροπεδίου του όρους της Φολόης της Πελοποννήσου είχαν εγκατασταθεί οι Τουρκαλβανοί που είχαν πάρει το όνομα του αρχηγού τους Λέλες και ονομάστηκαν Λαλαίοι και ο τόπος Λάλα.
OLYMPUS DIGITAL CAMERA
Αυτοί οι Λαλαίοι προέρχονταν από Αλβανούς που εξισλαμίστηκαν στα 1715, όταν συμπληρώθηκε η κατάκτηση της χώρας από τους Τούρκους Οι Χοττομαναίοι, άρχοντες της Γαστούνης, τους χρησιμοποίησαν για να επιβάλλουν την εξουσία τους στην περιοχή της Ηλείας. Έτσι οι Λαλαίοι άρχισαν να αποκτούν δύναμη και όταν παρουσιάστηκαν στα βουνά οι κλέφτες , αυτοί έπαιξαν το ρόλο του χωροφύλακα. Το αποτέλεσμα ήταν να αποκτήσουν τρομερή δύναμη, την οποία μετέτρεψαν σε τυραννία και καταδυνάστευαν όλη την Ηλεία. Λεηλατούσαν με αρπαγές και βιαιότητες όλη τη γύρω περιοχή. Τις 3 Απριλίου του 1821 οι Λάλαιοι Τουρκαλβανοί λεηλάτησαν τον Πύργο και τότε αισθάνθηκαν οι κάτοικοι, τι είναι το λαλέικο τουφέκι. Την ίδια τύχη είχε στης 24 Απρίλη και η Αγουλινίτσα, ενώ λίγο αργότερα σε φονική μάχη στο Σμίλα σκοτώθηκε ο υπερασπιστής του Πύργου, Βιλαέτης.
Έπειτα οπό όλα αυτά οι Λαλαίοι δεν είχαν ανταγωνιστές .Ενάντια σ’ αυτή τη μάστιγα της Πελοποννήσου ήλθαν οι Επτανήσιοι και ιδιαίτερα οι Κεφαλλήνες αγνοώντας τις δικές τους δυσκολίες και τη σκληράδα των δικών τους Άγγλων κατακτητών.
Ένα επίλεκτο σώμα Κεφαλλήνων αποβιβάστηκε στη Γλαρέντζα και στις 20 του Μάη ενώθηκε με Ζακυνθίους στον Πύργο και με άλλους πολεμιστές και οπλαρχηγούς της Πελοποννήσου.. Ήταν 400 Επτανήσιοι και 700 Ηλείοι υπό το Σισίνη. Παράλληλα 600 Γορτύνιοι υπό τον Πλαπούτα, 600 Ολύμπιοι υπό τον Τζανέτο Χριστόπουλο και 250 Τριφύλιοι με το Μέλιο που στάλησαν από τον Θεόδωρο Κολοκοτρώνη, ώστε να κοπεί η άνοδος των Λαλαίων στη Τρίπολη.
Στις 29 Μάη το σώμα των Επτανησίων οργανωμένο με ευρωπαϊκή τάξη τακτικού στρατού και με Ηλείους έζωσε το Λάλα . Στη βοήθεια τους ήλθε και ο Φωτήλας με 400 Καλαβρυτινούς. Βλέποντας οι Λαλαίοι ότι έρχεται κίνδυνος πρώτοι όρμησαν στη μάχη, αλλά μετά ο από επτάωρη σύγκρουση υποχώρησαν. Ωστόσο η μάχη αυτή ήταν η πρώτη πολεμική προσβολή ενάντια στους Λαλαίους, που άρχισαν να νιώθουν ότι δεν είναι ανίκητοι. Επίσης ενισχύθηκε το ηθικό των Ελλήνων. Τότε όλα αυτά τα στρατεύματα κατέλαβαν το Πούσι.
Οι Λαλαίοι φοβούμενοι για το τι θα επακολουθούσε ζήτησαν τη βοήθεια του Γιουσούφ Πασά από την Πάτρα, ο οποίος εκστράτευσε με 1.000 έως 1.500 άνδρες, μεταξύ των οποίων 300 ιππείς (ντελήδες). Όταν η δύναμη αυτή πλησίασε στο Λάλα, στις 11 Ιουνίου, οι Λαλαίοι επιχείρησαν επίθεση από την πλευρά τους, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να βρεθούν ανάμεσα σε δύο πυρά και να δώσουν την ευκαιρία στον Γιουσούφ να μπει στο Λάλα. Μετά από αυτή την ενίσχυση των εχθρών τους, οι Πελοποννήσιοι σκέφτηκαν να μεταφέρουν το στρατόπεδό τους σε απόσταση ασφαλείας, στη Δίβρη. Ωστόσο, οι Επτανήσιοι ήταν αντίθετοι σ’ αυτό, ιδιαίτερα ο Ανδρέας Μεταξάς. Τελικά οι Έλληνες αποφάσισαν να ζητήσουν ενισχύσεις από την Πελοποννησιακή Γερουσία που έδρευε στη Στεμνίτσα.
Ακολούθησε σκληρή μάχη σώμα με σώμα, στις 13 Ιουνίου στη θέση Πούσι όπου αμύνονταν οι Έλληνες. Από τους Έλληνες διακρίθηκαν οι Ολύμπιοι του Χριστόπουλου, οι οποίοι βρέθηκαν ανάμεσα στο τουρκικό ιππικό του Γιουσούφ και τους Λαλαίους και έχασαν 30 άνδρες, και οι Επτανήσιοι που απέκρουαν με πείσμα τις προσπάθειες του Γιουσούφ να τους πάρει τα κανόνια. Έτσι οι Τούρκοι αναγκάστηκαν να υποχωρήσουν. Στη μάχη τραυματίστηκαν μαχόμενοι ο Ανδρέας Μεταξάς και ο ν Διονύσιος Σεμπρικός.
Ο Ανδρέας Μεταξάς με τα πυροβόλα του βοήθησε στην επιτυχή έκβαση της μάχης. Οι Λαλαίοι Τουρκαλβανοί υποχώρησαν προτροπάδην και διαλύθηκαν. Οι Έλληνες πυρπόλησαν τα 1000 σπίτια στο Λάλα, που τα βρήκαν έρημα. Το φοβερό ορμητήριο των τυράννων είχε μεταβληθεί σε στάχτη .Είναι σπουδαία η φράση του Ευαγγελινού Πανά, που με αυτή ενθάρρυνε τους πολεμιστές του «Κινδυνεύει εκείνος, που αποφεύγει τον κίνδυνο κι όχι αυτός που τον κοιτάζει κατάματα».
Την επόμενη ημέρα, 14 Ιουνίου, οι Τούρκοι έφυγαν μαζί με τους Λαλαίους για την Πάτρα. Τότε οι Έλληνες μπήκαν στο άδειο Λάλα και το έκαψαν. Κατ’ άλλη εκδοχή, όπως σημειώνει ο Νικόλαος Πολίτης, η πυρπόληση του χωριού έγινε από τους ίδιους τους Λαλαίους κατά την αναχώρησή τους ώστε δεν έμειναν και πολλά για λαφυραγώγηση όταν στο χωριό μπήκαν οι Έλληνες.
Ήταν μεγάλη η σημασία της ελληνικής νίκης, καθώς οι Λαλαίοι θεωρούνταν «τα καλύτερα ντουφέκια του Μοριά». Εκτός από την ανακούφιση που επέφερε τους γειτονικούς ελληνικούς πληθυσμούς και την αναπτέρωση του ηθικού των Ελλήνων, ένιωσε το ελληνικό στοιχείο πως ξεκινάει μια δυνατή Επανάσταση Λευτεριάς
Για τη συμμετοχή τους στη μάχη οι Επτανήσιοι διώχθηκαν από την Αγγλική Προστασία – Διοίκηση των Ιονίων Νήσων με συλλήψεις, φυλακίσεις και δημεύσεις περιουσιών…
Στην παρούσα φωτογραφικά παρουσιάζεται ένας Ύμνος για την Μάχη του Λάλα, που δημοσιεύτηκε σε τοπική εφημερίδα του νησιού μας το 1930, στα εκατό Χρόνια της Ελληνικής Παλιγγενεσίας.
