Σας προσκαλούμε να τιμήσετε με την παρουσία σας την εκδήλωση που θα πραγματοποιηθεί στην ΚΟΡΓΙΑΛΕΝΕΙΟ ΒΙΒΛΙΟΘΗΚΗ στο Αργοστόλι, στις 22 Μαΐου 2019, ημέρα Τετάρτη και ώρα 19.00, για τα γενέθλια του Πλάτωνος και την έκδοση του διασημότερου παγκοσμίως έργου του, της Πολιτείας.
Ομιλητής ο ΚΩΝ/ΝΟΣ Π. ΑΘΑΝΑΣΑΤΟΣ, Δρ.Φ. και τ. Σχολικός Σύμβουλος Φιλολόγων στην πρώην Νομαρχιακή Αυτοδιοίκηση Κεφαλληνίας και Ιθάκης.
Για την ερμηνευτική έκδοση της Πολιτείας του Πλάτωνος
Τριακόσια πενήντα πέντε χρόνια μετά τον θάνατο του Σωκράτη, ο Ρωμαίος συγγραφέας Κικέρων αναθυμήθηκε ότι ο δάσκαλος του Πλάτωνος «ήταν ο πρώτος που ανακάλεσε τη φιλοσοφία από τον ουρανό, την τοποθέτησε στις πόλεις των ανθρώπων, την έφερε στα σπίτια τους και την ανάγκασε να θέτει ερωτήσεις για τη ζωή και την ηθική και για τα καλά και τα κακά πράγματα» (Tusculanae Disputationes, V, 4, 10)1.
Και ενώ ο Σωκράτης έστρεψε τον φακό της φιλοσοφίας από την άψυχη φύση στο ανθρώπινο βασίλειο και έκαμε τους συμπολίτες τους, ερωτώντας τους και ζητώντας επίμονα απαντήσεις, να φιλοσοφούν για τα πολιτικά πράγματα και το καλό και το κακό, θεμελιώνοντας έτσι την πολιτική φιλοσοφία, ο μαθητής του ο Πλάτων, αντιμετωπίζοντας το βασικό φιλοσοφικό ερώτημα, “τι είναι το σωκρα-τικό φιλοσοφείν”, συνθέτει, είκοσι πέντε περίπου χρόνια μετά τον θάνατο του δασκάλου του, την Πολιτεία, στην οποία δεσπόζει το θέμα της εισαγωγής της φιλοσοφίας στην πολιτική ζωή της πόλης που οικοδομεί και την οποία τοποθετεί στον ουρανό2, με τον Σωκράτη στον διπλό ρόλο του αφηγητή και του πρωτα- γωνιστή κατά την εξέλιξη του διαλόγου, σημαιοφόρου στη ζωή για το δίκαιο και την αλήθεια και με το έπαθλο του νικητή στο αγώνισμα της δικαιοσύνης και της αρετής.
Για τους λόγους αυτούς πολλοί σύγχρονοι αναγνώστες βρίσκουν αυτό που η Πολιτεία ξανανοίγει, με καινούργιους και “προκλητικούς” τρόπους, τα πιο βαθιά ερωτήματα για την ανθρώπινη ψυχή, για την ανθρώπινη κοινωνία, για τη φύση τη φιλοσοφίας, για τη σχέση ανάμεσα στον φιλόσοφο και την πολιτική κοινότητα.
- «Socrates autem primus philosophiam devocavit e caelo et in urbibus conlocavit et in domus etiam introduxit et coegit de vita et moribus rebusque bonis et malis quaerere».
- «Ἐν οὐρανῷ ἴσως παράδειγμα ἀνάκειται τῷ βουλομένῳ ὁρᾶν καὶ ὁρῶντι ἑαυτὸν κατοικίζειν. Διαφέρει δὲ οὐδὲν εἴτε που ἔστιν εἴτε ἔσται. Tὰ γὰρ ταύτης μόνης ἂν πράξειεν, ἄλλης δὲ οὐδεμιᾶς (Θ, 592b2-5).
Έτσι η Πολιτεία μας φέρνει πολύ κοντά στις απαρχές της πολιτικής φιλοσοφίας, που αποτελεί τον κύριο λόγο για την αδιάλειπτη σπουδαιότητά της μέσα σε μια διανοητική παράδοση στην οποία προηγούμενες διδασκαλίες και θεωρίες δεν μπορούν εύκολα να εκληφθούν ως δεδομένες, κοινές δε εμπειρίες και θεωρήσεις είναι ανοικτές σε επανεξέταση. Γι’ αυτό η Πολιτεία στέκεται πολύ κοντά στο πρωταρχικό ενδιαφέρον της φιλοσοφίας για την ανθρώπινη ζωή και την είσοδό της στον στίβο του πολιτικού λόγου για τα ανθρώπινα πράγματα και την ανθρώπινη μοίρα.
Η Πολιτεία, το σπουδαιότερο ίσως έργο και το πιο δυναμογόνο του δυτικού φιλοσοφικού στοχασμού, εξαιρετικά σύνθετο και πολύπλοκο, μεγαλόπνευστο και μεγαλεπήβολο, εμπεριέχει αρχές, έννοιες και αξίες φιλοσοφικού, πολιτικού και ηθικού περιεχομένου και καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αλληλένδετων θεμάτων που αφορούν στην οντολογία, στη γνωσιολογία, στην πολιτική, στην ηθική και στη μεταφυσική, στηριγμένο σε ένα άριστα φιλοτεχνημένο και μελετημένο σχέδιο προβολής «παραδείγματος» ενός κοινωνικού ιδεώδους, εμπνευστικού και οδηγη-τικού του ατόμου και της κοινωνίας στην αρετή και τη δικαιοσύνη. Συνεκτικός ιστός όλων των παραπάνω θεμάτων είναι το πολιτικό όραμα του Πλάτωνος, ότι μόνο σε ένα ιδεώδες κράτος, όπου η εξουσία ασκείται με γνώμονα το κοινό συμφέρον, μπορούν οι άνθρωποι να είναι ενάρετοι και επομένως ευδαίμονες. Αυτό το πολιτικό όραμα, ερμηνευμένο ποικιλοτρόπως από πολλούς μελετητές, δια-νοητές, κοινωνιστές, πολιτειολόγους και άλλους, από διαφορετικές σκοπιές και σκοπιμότητες, είναι που του “εξασφάλισε” ποικίλες ταξινομήσεις – ουτοπιστής, ονειροπόλος, συντηρητικός, επαναστάτης, κοινωνικός ανακαινιστής, πολιτικός μεταρρυθμιστής, φασίστας, κομμουνιστής – και προκάλεσε σφοδρές συγκρούσεις και αντιπαραθέσεις.
Εξάλλου, παρά τα διαφορετικά αισθήματα που μπορεί να δοκιμάζει ο αναγνώστης του έργου – αισθήματα σκεπτικισμού, αποστροφής ίσως, αλλά και θαυμασμού και γοητείας – για “προκλητικά” μέτρα, ιδέες και συμπεράσματα που προβάλλονται κατά την οικοδόμηση του ιδανικού κράτους από τον Σωκράτη, αυτό που πάντως είναι αναντίρρητο και καθολικά ομολογημένο είναι το γεγονός ότι δεν μπορεί κανείς να μείνει αστόχαστος, αδιάφορος και απαθής μπροστά στη βασα-νιστική και επίμονη εξέταση του θέματος και στην ανέλιξη της σκέψης και του στοχασμού του φιλοσόφου.
Αυτό το λαμπρό παραδειγματικό πρότυπο πολιτείας, τοποθετημένο στον ουρανό για τον άνθρωπο που θα αποφάσιζε “να ιδρύσει μέσα στην ψυχή του μια αντίστοιχη αρμονική τάξη”, επιδιώκω να διαγράψω με την ερμηνευτική προ-σέγγιση του έργου που επιχειρώ και να αναδείξω τις ιδρυτικές αρχές, τους νόμους, τους θεσμούς και τους τρόπους ζωής πάνω στους οποίους έχει θεμελιωθεί ο πολιτειακός αυτός οργανισμός του φιλοσόφου, και ακόμη να ιχνηλατήσω την ανέλιξη της σκέψης του για την αμφίδρομη σχέση ατόμου και πολιτείας ως προς το ζήτημα της ευπραξίας, για την περιαγωγή της ψυχής από την απαιδευσία στην παιδεία και την καθίδρυση της δικαιοσύνης, που οδηγεί στην πραγμάτωση της «εὖ πολιτευομένης πόλεως», στην αληθινή ελευθε-ρία, την ευδαιμονία και την ηθική δικαίωση του ανθρώπου.
Κατά την ερμηνευτική προσέγγιση του έργου επιδίωξα να κρατηθώ όσο πιο πιστά γίνεται στο ίδιο το πλατωνικό κείμενο, για να καταλάβει ο αναγνώστης τι ακριβώς λέει ο φιλόσοφος, επεξηγώντας συγχρόνως τα σημεία εκείνα που δεν είναι από πρώτη ματιά προσβάσιμα και παραπέμποντας συχνά σε θεωρήσεις και ερμηνείες άλλων σημαντικών συγγραφέων, διαφωτιστικών του νοήματος του κειμένου, για να αναχθώ εν τέλει σε προσωπικές εκτιμήσεις για τα κάθε φορά εξεταζόμενα θέματα.
Έκρινα, επίσης, σκόπιμο να παραθέσω, πριν μεν από τον σχολιασμό των δέκα βιβλίων της Πολιτείας, ένα σύντομο κεφάλαιο, “Η Πολιτεία σε τίτλους”, με το οποίο προϊδεάζεται ο αναγνώστης για το σύνολο των θεμάτων που διαλαμβά-νονται στο έργο, μετά δε την ολοκλήρωση της επεξεργασίας του διαλόγου μια συνοπτική απόδοσή του (Παράρτημα Ι) για τους αναγνώστες εκείνους που δεν έχουν τον χρόνο να διεξέλθουν ολόκληρο το έργο, ενδιαφέρονται όμως να γνωρίζουν, έστω και συνοπτικά, τα κύρια σημεία του. Επίσης, θεώρησα σκόπιμο να παραθέσω έξι άλλα Παραρτήματα στα οποία αναπτύσσονται διεξοδικά και διασαφηνίζονται από άλλους έγκριτους μελετητές και συγγραφείς κεφαλαιώδη θέματα του διαλόγου.
Η αντικριστή, τέλος, παράθεση του αρχαίου κειμένου προς την ερμηνευτική προ-σέγγιση – αν και δεν υπάρχει, βέβαια, ως προς το περιεχόμενο πλήρης αντιστοιχία, σελίδα προς σελίδα –, νομίζω ότι βοηθεί τον αναγνώστη να παρακολουθήσει ευχερέστερα τον σχολιασμό σε σχέση με το αρχαίο κείμενο, στο οποίο μπορεί να προσφεύγει κάθε φορά που θεωρεί ότι η ερμηνευτική προσέγγιση παρουσιάζει ελλείψεις, ασάφειες ή άλλες δυσλειτουργίες.
Το εξώφυλλο και τα λοιπά στοιχεία του βιβλίου έχουν καταχωρισθεί στη ΒΙΒΛΙΟΝΕΤ.
Η τιμή του έργου (Α+Β τόμοι, με σκληρό εξώφυλλο, με τη μορφή του Πλάτωνος από τον πίνακα του Ραφαήλ Η Σχολή των Αθηνών, 1264 σελίδες) ανέρχεται για μεν τις Σχολικές Επιτροπές και λοιπούς Φορείς του Δημοσίου σε 85 ευρώ, συμπεριλαμβανομένου του Φ.Π.Α., για δε τους εκπαιδευτικούς όλων των βαθμίδων και λοιπούς ενδιαφερόμενους σε 65 ευρώ και αποστέλλεται με courier με αντικαταβολή στη διεύθυνση που θα δηλώσουν.
