Εντοπισμένα ή μη, τα ναυάγια αποτελούν κεφάλαιο της ανθρώπινης ιστορίας, δείγμα της τοπικής πολιτιστικής κληρονομιάς της Μεσογείου και εθνικό πόλο έλξης για δύτες – επισκέπτες του βυθού. Μα υπάρχουν και εκείνα που δεν αποτελούν ιστορικά μνημεία αλλά ποντίζονται με σκοπό τη δημιουργία τεχνητών υφάλων οι οποίοι λειτουργούν ως βιότοποι πλήθους θαλάσσιων οργανισμών (για την αναβάθμιση πτωχών βυθών και τον εμπλουτισμό αλιευτικών πεδίων) αλλά και ως υποβρύχιοι πόλοι έλξης. Ένα ακόμη σημαντικό πλεονέκτημα των τεχνητά προκλημένων ναυαγίων (που μπορεί να περιλαμβάνει ακόμη και αεροσκάφη ή και οχήματα) είναι ότι προετοιμάζονται (με καθαρισμό από τοξικές για το περιβάλλον ουσίες και διάνοιξη επιπλέον ανοιγμάτων για ενίσχυση της ασφάλειας των δυτών) και τοποθετούνται (σε σχετικά ρηχά και προστατευμένα νερά) κατόπιν προσεκτικού σχεδιασμού για την βελτιστοποίηση της συνεισφοράς τους στο περιβάλλον, την αλιεία και τον τουρισμό, αποτελώντας ιδιαιτέρως ασφαλή (ως ελεγχόμενα κατά την προετοιμασία) και φιλόξενα (ως ελεγχόμενα για τις παραμέτρους και τις επικρατούσες συνθήκες) καταδυτικά σημεία.
Χαρακτηριστικό είναι ότι πολλές χώρες φροντίζουν για την δημιουργία τεχνητών υφάλων με κύριο σκοπό την ανάπτυξη του καταδυτικού τουρισμού. Η Μάλτα πόντισε το πρώτο σκάφος το 1999 και μόνο μέσα στο 2016 πόντισε ακόμη δύο. Η Κύπρος πόντισε το πρώτο σκάφος το 2015 (πρώην πολεμικό «Κερύνεια» στην Αγία Νάπα) και μέχρι σήμερα έχει ποντίσει συνολικά 5 σκάφη. Πολλές χώρες σήμερα επιλέγουν αεροσκάφη που έχουν αποσυρθεί, ενδεικτικά: η Βουλγαρία το 2011 πόντισε στη Μαύρη Θάλασσα πρώην κυβερνητικό πολιτικό αεροσκάφος «Tupolev Tu-154», η Τουρκία το 2016 στο ανατολικό Αιγαίο πολιτικό αεροσκάφος «Airbus A300», ενώ η Ιορδανία το 2017 στον Κόλπο της Άκαμπα στην Ερυθρά Θάλασσα πρώην στρατιωτικό αεροσκάφος «Lockheed C-130 Hercules». Υπάρχει πολύ καλός λόγος για αυτό: τα αεροσκάφη που καταλήγουν στο βυθό αποτελούν επισκέπτες ενός ξένου σε αυτά κόσμου, και χαρακτηρίζονται έντονα από αυτήν την αντίθεση. Έτσι τα ναυάγια αεροσκαφών πάντοτε ασκούσαν και ασκούν ιδιαίτερη γοητεία σε όσους τα επισκέπτονται και ίσως αποτελούν επιδιωκόμενο καταδυτικό αξιοθέατο με διαρκώς αυξανόμενο ενδιαφέρον παγκοσμίως.
Η εκστρατεία δημοσιότητας και προβολής στο σύγχρονο περιβάλλον διάχυσης της πληροφορίας, από μόνη της αποτελεί ένεση γοήτρου και αναγνωρισιμότητας της χώρας ως καταδυτικού προορισμού, προσελκύοντας έτσι δύτες που δεν ενδιαφέρονται μόνο για τα ναυάγια αλλά για μια περιοχή όπου οι ίδιοι οι ντόπιοι (σε εθνική κλίμακα) παίρνουν σοβαρά την κατάδυση. Στους επισκέπτες δημιουργείται αίσθηση αξιοπιστίας για την εξυπηρέτηση που θα τους προσφέρει αυτή η χώρα-προορισμός πριν καν φθάσουν εκεί, από την ώρα ακόμη που στην άνεση του σπιτιού τους χαζεύουν μέρη για τις διακοπές τους!
Δυστυχώς ή ευτυχώς η οικονομική ανάπτυξη αποτελεί το κίνητρο για αφύπνιση της πρωτοβουλίας, και όχι η περιβαλλοντική υγεία που αποτελεί σημαντικότερο στόχο ως πιο ευαίσθητο στην καταστροφή και δυσκολότερο στην ανάκαμψη, κεφάλαιο της κληρονομιάς του ανθρώπου. Όπως και να έχει ας ξεκινήσουμε από το τουριστικό προϊόν. Οι δύτες-επισκέπτες μιας παραθαλάσσιας χώρας θέλουν να δουν θαλάσσια ζωή, ναυάγια, ενάλια σπήλαια και άλλους γεωλογικούς σχηματισμούς (π.χ. βάραθρα, χαράδρες ακόμη και εντυπωσιακούς τοίχους). Η Ελλάδα βρίσκεται στη Μεσόγειο, μια ασφαλή θάλασσα με ήπιο κλίμα και υδρογραφικά χαρακτηριστικά (έλλειψη ισχυρών παλιρροϊκών ρευμάτων, υψηλές θερμοκρασίες νερού, ορατότητα κάτω από την επιφάνεια κτλ.) -δεν είναι τυχαίο ότι αποτέλεσε κοιτίδα εκλεπτυσμένων πολιτισμών από την αρχαιότητα- που όχι μόνο επιτρέπουν τις καταδύσεις σχεδόν ολοχρονικά (έστω και με διακοπές) αλλά αποτελούν ιδανικό περιβάλλον άσκησης αυτής της δραστηριότητας. Επιπλέον είναι μια ασφαλής χώρα με πλήθος πολιτιστικών, γαστρονομικών, οικοτουριστικών, αθλητικών και λοιπών θεματικών δραστηριοτήτων που απευθύνονται και κρατούν απασχολημένα όλα τα μέλη μιας ομάδας ή οικογένειας. Ακούγεται σαν ιδανικός τουριστικός προορισμός, έτσι δεν είναι..?
Αλλά αν και η Ελλάδα διαθέτει όλα τα παραπάνω, διακρίνεται από τον ιδιαίτερο γεωγραφικό (οριζόντιο) διαμελισμό και από την διασπορά όλων αυτών των καταδυτικών αξιοθέατων. Σε κάποιες περιοχές κάποια ιδιαίτερα προβλήματα έχουν ανακύψει κατά περιόδους που αφορούν υποβάθμιση του βυθού, μείωση της βιοποικιλότητας μιας περιοχής και τελικά έλλειψη καταδυτικού ενδιαφέροντος (μιλώντας και επιχειρηματικά). Και από όλα τα παραπάνω φυσικά δεν μπορούμε να βελτιώσουμε τη γεωμορφολογία (τα σπήλαια και τους βυθούς – ως είδη εδάφους), αλλά μπορούμε να βελτιώσουμε τα ναυάγια (δεν εννοούμε βεβαίως τα ιστορικά αλλά τα τεχνητά) και τον πλούτο της θαλάσσιας ζωής. Έτσι διαμορφώνεται η ανάγκη να προσθέσουμε στον βυθό σε συγκεκριμένες περιοχές της χώρας, τεχνητούς υφάλους αξιοποιώντας ή μη παροπλισμένα πλοία και αεροσκάφη (είτε άλλες δομές π.χ. τεχνητούς ογκόλιθους και άλλα δομικά στοιχεία – που όμως δεν μοιράζονται το ίδιο καταδυτικό ενδιαφέρον με τα ποντισμένα πλοία, αεροσκάφη, οχήματα) ώστε να αναβαθμίσουμε φτωχούς βυθούς και να εμπλουτίσουμε τους πληθυσμούς των θαλάσσιων ειδών (αλλά παράλληλα και τα αλιευτικά πεδία).
Επομένως με την δημιουργία τεχνητών υφάλων, η περιβαλλοντική προστασία (διατήρηση βιοποικιλότητας), η αλιευτική πολιτική (εμπλουτισμός ιχθυαποθεμάτων) και ο τουρισμός (ώθηση περιφερειακής και Εθνικής οικονομίας), γίνονται ένα. Γίνονται Αναβάθμιση του περιβάλλοντος και Ανάπτυξη της οικονομίας.
Τηλέμαχος Μπεριάτος
MSc Διπλ. Πολιτικός-Δομοστατικός μηχανικός, μέλος ΤΕΕ
Αυτοδύτης 3 αστέρων CMAS
